سرمقاله


نقش عدالت در مهار یک بیماریِ جهانی

مهدی فانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 1-6
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.36463

از دیر زمان موضوع عدالت و بحث دربارۀ آن در میان جوامع بشری بااهمیت تلقی می‌شده است و عموم صاحب‌نظران برای تحقّق آن راهکارهایی ارائه می‌دادند. ازاین‌رو، عدالت همیشه برای انسان‌ها نوعی آرمان بوده است. از سوی دیگر، نقطۀ مقابل عدالت، بی‌عدالتی و تبعیض‌های ناروا است که غالباً همراه با ظلم و ستم و پایمال‌شدن حقوق انسان‌ها بوده است.

 

استناد مقاله به این صورت است:

Fani M. The Role of Justice in Controlling a Global Pandemic. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2021;7(4):1-6. https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.36463

مقالۀ پژوهشی


ارتباط سلامت معنوی و سلامت سازمانی در کارکنان ستاد دانشگاه علوم پزشکی قم

مهدی صفيان, مریم حسن‌پور, اکبر بهمنی, سید مهدی موسوی داودی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 7-18
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.30517

سابقه و هدف: سلامت سازمانی توانایی سازمان براي تحقق اثربخش اهداف خود به‌منظور رشد و توسعه است و به دوام و بقای سازمان در محیط خود و سازگاری با آن و ارتقا و گسترش توانایی خود برای سازش بیشتر با محیط اشاره دارد. بنابراین، پرداختن به عوامل مؤثر بر سلامت سازمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بدین منظور، تحقیق حاضر به بررسی ارتباط سلامت معنوی و سلامت سازمانی در کارکنان ستاد دانشگاه علوم پزشکی قم پرداخته است.

روش کار: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوۀ گردآوری داده‌ها جزء مطالعات میدانی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش 150 نفر از کارکنان ستاد دانشگاه علوم پزشکی قم بود. برای تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 108 نفر حداقل حجم نمونه در نظر گرفته شد که نمونه‌های آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری داده‌ها از دو پرسش‌نامۀ استاندارد پس از بررسی روایی و پایایی آنها و برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها از آزمون‌ آماری همبستگی استفاده شده است. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از آن است که بین سلامت معنوی و سلامت سازمانی کارکنان ستاد دانشگاه علوم پزشکی قم رابطۀ مثبت و معناداری وجود داشت. از نتایج دیگر این مطالعه می‌توان به وضعیت متوسط سلامت سازمانی و سلامت معنوی بالا در جامعۀ بررسی‌شده اشاره نمود.

نتیجهگیری: درمجموع می‌توان اذعان نمود که سلامت معنوی یکی از عوامل مؤثر در وضعیت سلامت سازمانی است. بنابراین جهت ارتقای سلامت سازمانی می‌توان به سلامت معنوی توجه ویژه‌ای داشت تا از ثمرات آن بهره‌مند شد.

رابطۀ دین‌داری با سلامت روان زندانیان در شرف آزادی در زندان‌های کرمان و یزد

عبدالحسین دانشوری‌نسب

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 19-33
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.32480

سابقه و هدف: با وجود تحقیقات صورت‌گرفته که نشان می‌دهد زمینه‌های مذهبی سازگاری زندانیان را با زندان تحت تأثیر قرار می‌دهد، نقش تمرکز مذهبی زندان‌ها بر سلامت روانی زندانیان همچنان مبهم و ناشناخته است. بر این اساس، در پژوهش حاضر به بررسی رابطۀ دین‌داری با سلامت روان زندانیان در شرف آزادی در استان‌های کرمان و یزد پرداخته شده است.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی است و جامعۀ آماری شامل 743 نفر از زندانیان در شرف آزادی در زندان‌های دو استان کرمان و یزد بود که به‌شیوۀ تمام‌شماری به بررسی آنان پرداخته شد. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه‌های استاندارد سلامت عمومی گلدبرگ و دین‌داری گلاک و استارک جمع‌آوری و با آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیّره با روش گام‌به‌گام تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلف مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده است.

یافتهها: نتایج نشان داد اگرچه زندانیان در شرف آزادی سلامت روان پایینی داشتند، اما میزان دین‌داری آنان در وضعیت مطلوبی قرار داشت. همبستگی بین ابعاد دین‌داری و سلامت روان زندانیان نشان داد که با افزایش میزان دین‌داری در ابعاد اعتقادی و عاطفی، اختلال در کارکرد اجتماعی و با افزایش میزان دین‌داری در بُعد مناسکی میزان اضطراب آنان کاهش یافت. نتایج ناشی از رگرسیون خطی نیز نشان داد که ابعاد مناسکی، عاطفی و اعتقادی دین‌داری اثر پیش‌بینی بیشتری بر سلامت روان زندانیان داشت.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده می‌توان گفت که بین بُعد اعتقادی دین‌داری و سلامت روان زندانیان در شرف آزادی رابطۀ مثبتی وجود دارد که اهمیت پرداختن به این بُعد را در برنامه‌های فرهنگی زندان خاطر نشان می‌کند.

سابقه و هدف: دانشجویان از نظر اهمیت و اثر مستقیمی که بر رشد، توسعه و پیشرفت جامعه دارند و از نیروهای کارآمد و متخصص برای آیندۀ جامعه محسوب می‌شوند و به‌جهت شرایط خاص دورۀ دانشجویی ازجمله دوری از خانواده، واردشدن به مجموعه‌ای بزرگ و پرتنش، مشکلات اقتصادی، حجم زیاد دروس و رقابت‌های فشرده نیاز بیشتری به سلامت عمومی، روحی و روانی دارند. از سویی، به نظر می‌رسد رابطه‌ای بین سلامت عمومی با اعتقادات دینی و آگاهی اجتماعی در دانشجویان وجود دارد. ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اعتقادات دینی و آگاهی اجتماعی در پیش‌بینی سلامت عمومی، روحی و روانی دانشجویان دانشگاه پیام نور خوی بود.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. جامعۀ آماری پژوهش دانشجویان عادی مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور خوی بود که با فرمول تاباچنیک و فیدل نمونه‌ای به حجم 120 نفر (60 دختر و 60 پسر) در سال تحصیلی 99-1398 به‌روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شد. ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها پرسش‌نامۀ 28 سؤالی سلامت روان گلدبرک، پرسش‌نامۀ 25 سؤالی نگرش مذهبی براهنی و پرسش‌نامۀ 21 سؤالی هوش اجتماعی ترومسو بود و نتایج آن با استفاده از رگرسیون چندمتغیّری و همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلف مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌ است.

یافتهها: بیشترین سن دانشجویان بررسی‌شده در پژوهش مربوط به گروه 25-20 سال (3/78 درصد) و بیشترین تعداد دانشجویان مربوط به رشته‌های فنی بود. یافته‌ها نشان داد که بین اعتقادات دینی و سلامت عمومی، روحی و روانی و نیز آگاهی اجتماعی و سلامت عمومی رابطۀ معناداری وجود داشت (71/0R= و 01/0(P<.

نتیجهگیری: هرچقدر اعتقادات و عقاید دینی افراد بالاتر باشد، سلامت عمومی بهتری خواهند داشت و همچنین افرادی که آگاهی و دانش اجتماعی بالاتری دارند، میزان سلامت عمومی بهتر و مناسب‌تری خواهند داشت.

نقش راهبردهای مقابلۀ‏ اسلامی در پیش‌‏بینی آمادگی به اعتیاد در دانشجویان دختر

سارا ضیافر, آزاده رضایتی‏‌زاده, فاطمه خونساری

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 47-60
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.31675

سابقه و هدف: اعتیاد امروزه به یکی از دغدغه‏‌های بزرگ جوامع بشری تبدیل شده است. یکی از قشرهایی که سوءمصرف مواد در بین آنان رواج دارد، دانشجویان هستند. این پژوهش با هدف پیش‏‌بینی آمادگی به اعتیاد در دانشجویان بر اساس راهبردهای مقابلۀ اسلامی صورت گرفته است.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری شامل تمامی دانشجویان دختر دانشکدۀ روان‏شناسی و علوم ‏تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران بود که از بین آنان با روش نمونه‌‏گیری دردسترس تعداد 274 نفر انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل چک‌‏لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی (فُرم محقق‌ساخته)، پرسش‌نامۀ راهبرد مقابلۀ اسلامی احتشام‌زاده و پرسش‌نامۀ آمادگی به اعتیاد وید و باچر بود. تحلیل داده‏‌ها نیز با روش‏‌های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون انجام شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: میانگین (و انحراف ‏معیار) سن دانشجویان 12/28 (و 31/9) بود. نتایج حاکی از آن است که بین آمادگی به اعتیاد با راهبرد مقابلۀ اسلامی و مؤلفه‏‌های مقابلۀ شناختی، عاطفی و رفتاری روابط منفی و معناداری وجود داشت (05/0>P). همچنین، تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که به‏‌ترتیب 36 درصد از واریانس آمادگی به اعتیاد به‌شکل منفی و معناداری بر اساس نمرۀ کل راهبرد مقابلۀ اسلامی و 39 درصد بر اساس نمرۀ مؤلفه‌‏های مقابلۀ اسلامی قابل پیش‌‏بینی بود.

نتیجهگیری: برای کاهش اعتیادپذیری در دانشجویان باید فضای آشنایی و توجه هر چه بیشتر به سازه‏‌های اسلامی فراهم گردد تا ضمن آگاهی‌‏بخشی دربارۀ مواد مخدر و آثار آن، مواجهۀ فعال آنان با ناکامی‏‌های زندگی ازطریق مقابلۀ اسلامی افزایش یابد.

نقش میانجی هوش معنوی در ارتباط بین نداشتن تقیّد اخلاقی و اعتیاد به شبکه‌های مجازی دانش‌آموزان مقطع متوسطۀ دوم شهر اردبیل

عادل زاهد بابلان , مرتضی جاویدپور, سلیم کاظمی, جواد هاشمی, عظیم امیدوار

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 61-74
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.32901

سابقه و هدف: شبکه‌های مجازی پرطرفدارترین وسیله برای برقراری ارتباط و تبادل اطلاعات است که کاربرد گستردۀ آن به اعتیاد به آن منجر شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی هوش معنوی در ارتباط بین نداشتن تقیّد اخلاقی و اعتیاد به شبکه‌های مجازی انجام گرفته است.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماري پژوهش تمامی دانش‌آموزان پسر دورۀ­ دوم متوسطۀ مدارس دولتي شهر اردبیل در سال تحصيلي 99-1398 بود که از میان آنان نمونه­‌ای به حجم 360 نفر به‌روش نمونه­‌گیری تصادفی خوشه‌­ا­ی چند مرحله‌­ای انتخاب شد و به پرسش‌نامه‌­های­ اعتیاد به شبکه‌­های مجازی، نداشتن تقیّد اخلاقی  و هوش معنوی پاسخ دادند. داده‌ها نیز با شاخص‌­های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و الگوی روابط ساختاری تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج ضریب همبستگی نشان داد که اعتیاد به شبکه‌های مجازی با نمرۀ نداشتن تقیّد اخلاقی و مؤلفه­‌های آن ارتباط مثبت و با نمرۀ کل هوش معنوی ارتباط منفی داشت. همچنین هوش معنوی با نمرۀ کل نداشتن تقیّد اخلاقی و مؤلفه‌­های توجیه اخلاقی، مقایسۀ سودمند، زبان مدبرانه، جابجایی مسئولیت، پخش مسئولیت و غیرانسانی‌کردن ارتباط منفی داشت (001/0>P). شاخص­‌هاي برازش الگو نيز تأثیرنداشتن تقیّد اخلاقی بر اعتیاد به شبکه‌های مجازی را با میانجیگری هوش معنوی تأييد كرد.

نتیجهگیری: با توجه به نقش‌نداشتن تقیّد اخلاقی و هوش معنوی در اعتیاد به شبکه‌های مجازی به‌ترتیب برگزاری کارگاه‌های آموزشی در مدارس جهت آگاه‌سازی دانش‌آموزان از عوارض اعتیاد به شبکه‌های مجازی و آموزش مهارت‌های مدیریت پرخاشگری و ارتقای سطح هوش معنوی پیشنهاد می‌گردد.

سابقه و هدف: امروزه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و ماهواره یکی از مظاهر فناوری ارتباطی نوین محسوب می‌شوند که در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاه قدرتمندی دارند و آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش استفاده از ماهواره و شبکه‌های اجتماعی در صمیمیت و رضایت زناشویی زنان صورت گرفته است.

روش کار: روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی زنان متأهل شهر قم در سال 1398 بود که از بین آنان تعداد 144 نفر به‌روش نمونه‌گیری دردسترس برای نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسش‌نامۀ رضایت زناشویی انریچ- فرم کوتاه و پرسش‌نامۀ صمیمیت زناشویی باگاروزی استفاده شد. داده‌های پژوهش با روش آزمون فرضیه‌ها و آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیّره تجزیه‌وتحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.  

یافتهها: نتایج پژوهش نشان داد میزان استفاده از فضای مجازی بر متغیّر صمیمیت با 02/0=P و رضایت زناشویی با 000/0=P معنی‌دار بود؛ به این معنی که با هر یک واحد افزایش در میزان استفاده از فضای مجازی و ماهواره میزان صمیمیت کاهش پیدا می‌کرد. این روند در متغیّر رضایت زناشویی نیز صدق می­کند؛ یعنی در استفاده از فضای مجازی و ماهواره رضایت زناشویی کاهش پیدا ‌کرده بود.

نتیجهگیری: می‌توان گفت که استفادۀ زیاد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر منفی بر نهاد خانواده داشته باشد و تعارض ذاتی برای زوجین به وجود آورد.

تأثير آموزش راه‌هاي معنايابي بر اساس آموزه‌های قرآنی بر ميزان شادماني دین‌پژوهان دختر

مرضیه شاه‌سیاه, فاطمه رجعتی, مریم کرمی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 90-102
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.32947

سابقه و هدف: بامعنابودن موجب شادی می‌شود و به اشخاص اجازه مي‌دهد رويدادها را تفسير کنند و دربارۀ نحوۀ زندگي و خواسته‌هاي انسان در زندگي براي خويش ارزش‌هايي تدارک ببينند. ازآنجاکه آیات الهی راه و روش زندگی معنادار را ارائه نموده است، پژوهش حاضر به‌منظور بررسي تأثير راه‌هاي معنايابي بر اساس آموزه‌هاي قرآنی بر ميزان شادماني دین‌پژوهان دختر شهر قم صورت گرفته است.

روش کار: اين پژوهش از نوع نيمه‌تجربي همراه با پيش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است که به‌صورت مشاورۀ گروهي و در هشت جلسه برگزار شده است. جامعۀ آماري پژوهش تمامی دین‌پژوهان دختر شهر قم در نيم‌سال اول تحصيلي 98-1397 و نمونۀ پژوهش 60 دین‌پژوه دختر با دامنۀ سني 18 تا 25 در مقطع کارشناسي بود که به‌صورت داوطلبانه در مشاورۀ گروهي ثبت نام نمودند و به‌صورت تصادفي در دو گروه 30 نفرۀ کنترل و آزمايش قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسش‌نامۀ شادماني آکسفورد بود. براي تجزيه‌وتحليل داده‌ها از روش‌هاي آمار توصيفي و تحلیلی (تحليل کوواريانس) استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: تحليل داده‌ها نشان مي‌دهد که ميانگين نمرات شادماني گروه آزمايش قبل از مداخله 40/31+51/94 و بعد از مشاورۀ گروهي 87/14+13/130 تغییر کرد. بنابراين ميانگين گروه آزمايش در مرحلۀ پس‌آزمون بيشتر بود. درنتیجه راه‌هاي معنايابي بر اساس آموزه‌هاي قرآنی بر ميزان شادماني دین‌پژوهان مؤثر بوده است (001/0P<).

نتیجهگیری: ازآنجاکه آیات الهی راه و روش زندگی معنادار را به بهترین شیوه تبیین نموده است پیشنهاد می‌شود در آموزش‌های مؤسسات آموزشی از مفاهیم این آیات برای ایجاد شادمانی در دانش‌آموزان، دانشجویان و دین‌پژوهان استفاده شود.

بررسی نگرش دانشجویان دختر نسبت به نوع پوشش و ارتباط آن با اعتقادات دینی در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد

سید یحیی کاظمی, علی حسن‌پور دهکردی, امیرقلی جعفری

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 103-113
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.33095

سابقه و هدف: دين بخش مهمي از فرهنگ و مهم‌ترين عامل مؤثر در رفتار و كنش افراد است. امروزه با پدیدۀ جهانی‌شدن، رشد فناوری و عقلانیت، شيوۀ تفکر بشر نسبت به دنيا، دين و ارزش‌هاي مربوط به آنها متحول شده و عقلانيت زمينه را براي تفاوت ديدگاه‌های مختلف فراهم کرده است. حجاب از احکام ضروری دین است که در ادیان الهی دیگر ازجمله آیین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز با تفاوت‌هایی وجود دارد. در دنیای غرب و شرق حجاب چالش‌های زیادی ایجاد کرده است که موافقان و مخالفان متعددی دارد. ازاین‌رو، این پژوهش با هدف بررسی نگرش دانشجویان دختر نسبت به نوع پوشش و ارتباط آن با اعتقادات دینی در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در سال 1398 اجرا شده است.

روش کار: پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی از نوع مقطعی و جامعۀ آماری آن دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد است. در این مطالعه 360 نفر از دانشجویان دانشکده‌های مختلف دانشگاه به‌روش تصادفی ساده انتخاب و با استفاده از پرسش‌نامه‌های نگرش به نوع پوشش دانشجویان، سنجش اعتقادات دینی و ویژگی­‌های جمعیت‌شناختی بررسی شدند. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد که از 360 دانشجوی شرکت‌کننده در پژوهش، 313 نفر مجرد و 47 نفر متأهل بودند. علاوه‌براین، میانگین و انحراف معیار مشارکت دینی دانشجویان 72/0±49/3، پایبندی به اعتقادات 74/0±8۹/3، رعایت مسائل شرعی 86/0±16/4 و اعتقادات دینی کل 58/0±85/3 بوده است. همچنین بین رعایت مسائل شرعی و وضعیت پوشش دانشجویان با افزایش نیم‌سال‌‌های تحصیلی (05/0P<) و بین نگرش به نوع پوشش و سطح اعتقادات دینی دانشجویان دختر با نوع رشتۀ تحصیلی آنان همبستگی معنی‌دار وجود داشت (05/0P<).

نتیجهگیری: با توجه به یافته‌ها می‌توان گفت که دانشگاه علاوه بر ارتقای سطح علمی دانشجویان نقش خود را نیز به‌عنوان نهادی علمی، فرهنگی و اجتماعی با تکیه بر اعتقادات و رفتار دینی مسئولان و استادان به‌خوبی ایفا کرده است.

مقالۀ تحلیل محتوا


ملاک‌های سلامت معنوی در پنج ساحت انسان مبتنی بر آموزه‌های قرآن

سید حاتم مهدوی‌نور, سیدمحمدمهدی مهدوی‌نور

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 114-130
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.31837

سابقه و هدف: سلامت معنوی یکی از ابعاد سلامت است که بر ابعاد دیگر تأثیر می‌گذارد. تعریف و درنتیجه ملاک‌های سلامت معنوی در جهان‌بینی‌های مختلف متفاوت است. پرسش این پژوهش این است که ملاک‌های سلامت معنوی از دیدگاه قرآن کدام است؟

روش کار: پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوا است که به نهی‌ها بر اساس وعدۀ عذاب، ویل و تکرار و همچنین امرها بر اساس تکرار در قرآن دسته‌بندی و از امور زمان و مکان تجرید شده و درنهایت برای سلامت معنوی در ساحت‌های پنج‌گانۀ انسان ملاک‌هایی استخراج شده است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: ملاک‌ها عبارت است از: ارزشمنددانستن عمر، پذیرش و رد گزاره‌ها با دلیل، پذیرش گزاره‌های مفید و رد گزاره‌های غیرمفید، یادگیری گزاره‌های مربوط، ایمان‌داشتن و کفرنداشتن، اعتقاد به توحید و پرهیز از شرک، اعتقاد به بازیچه‌بودن زندگی دنیا و حیات حقیقی آخرت، برابر و مثل هم دانستن انسان‌ها، برادر دانستن مؤمنان با هم، گمان بد نداشتن به دیگران و آیه‌دانستن طبیعت، حبّ خدا در دل داشتن، آرامش با یاد خدا، شادی‌نکردن به‌سبب دستاوردها و محزون‌نشدن به‌سبب ازدست‌دادن داشته‌ها، دوست‌داشتن ستایش برای کارهایی که انجام نداده است، دوست‌داشتن مردم، همدلی، حسادت‌نداشتن، کینه‌نداشتن، هم‌جهت‌بودن خواست انسان با خواست خدا، آخرت‌خواهی و دل‌نبستن به دنیا، خیرخواهی برای انسان‌های دیگر، دروغ‌نبستن به خدا، اذیت‌نکردن خدا و پیامبر، مسخره‌نکردن و با القاب بد صدانزدن، اشاعه‌ندادن فحشا، قول درست، بندگی‌کردن و اطاعت فرمان‌ها، بازنداشتن مردم از راه خدا، مدیریت قوا، نفاق‌نداشتن، فتنه‌نکردن برای انسان‌ها، حفظ مال مردم، نکشتن انسان‌ها، آزارنرساندن به انسان، عدالت‌ورزیدن، حمایت‌گری، آبادکردن زمین، فسادنکردن در زمین، اسراف و تبذیرنکردن، نکشتن و آزارنرساندن به حیوانات و کمک به آنها.

نتیجهگیری: انسان هر چه بیشتر از سلامت معنوی برخوردار باشد میزان تحقق ملاک‌ها در وی بیشتر است. بنابراین، باید کوشید در جامعه انسان‌ها هر چه بیشتر به ملاک‌های یادشده آراسته شوند.

بررسی تأثیر گناه در ایجاد برخی از بیماری‌ها و تبیین الگوهای آن بر پایۀ جهان‌بینی اسلامی

علی‌اصغر زکوی, رحمت‌اله مرزبند, محمد یوسف‌پور

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 131-148
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.30176

سابقه و هدف: طب جدید و سنتی در جهت تأمین سلامت و درمان بیماری‌ها به شناخت علل ایجاد بیماری توجه جدی دارند. شناخت علت گام نخست در درمان بنیادی بیماری‌ها است. هدف این نوشتار بررسی چگونگی تأثیر گناه در بروز برخی از بیماری‌های جسمی و تبیین الگوهای آن بر پایۀ جهان‌بینی اسلامی بود.

روش کار: این مطالعه از نوع کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا است. ابتدا با جست‌وجو در منابع اصیل اسلامی، نرم‌افزارهای جامع‌التفاسیر و جامع‌الاحادیث و مقالات موجود در پایگاه‌های استنادی مانند آی.اس.سی، مگیران، اس.آی.دی و نورمگز داده‌های اولیۀ مرتبط با سؤال تحقیق، جمع‌آوری و سپس این داده‌ها، با توجه به هدف پژوهش تجزیه‌و‌تحلیل و نتایج آن دسته‌بندی شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان می‌دهد که گناهان یکی از عوامل مؤثر در ایجاد برخی از بیماری‌های جسمی است؛ آیات و روایات نیز بر این تأثیرگذاری صحه گذاشته است. تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد که این تأثیرگذاری با سه الگو قابل تبیین است: تأثیر مستقیم با ایجاد اختلال در عملکرد اعضا، تأثیر غیرمستقیم با ایجاد مشکلات روحی-روانی و تأثیر بر اساس قانون علّیت و قاعدۀ ناهماهنگی.

نتیجهگیری: با عنایت به جاری‌بودن قانون علّیت و اصل تأثیر و تأثر در همۀ موجودات مادی و غیرمادی، ماهیت گناه و معصیت، حرکت بر خلاف نظام تکوین است و این ناهماهنگی با نظام هستی می‌تواند موجب بروز برخی از اختلالات در نظام هستی ازجمله در بدن انسان و ایجاد بیماری‌های جسمی گردد.

بررسی مقایسه‌ای حُسن ظن در متون دینی با خوش‌بینی در روان‌شناسی با تأکید بر صحیفۀ سجادیه

محمدحسن ایمانیه, غلامرضا رئیسیان, سهیلا پیروزفر, محمدسعید عبدخدایی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 7 شماره 4 (2021), 22 December 2021, صفحه 149-162
https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i4.28327

سابقه و هدف: روان‌شناسیِ مثبت‌نگر از شاخه‌های مهم روان‌شناسی است که در آن به جنبه‌های مثبت روانی انسان مانند بهباشی، شادکامی و تجربه‌های غرقگی پرداخته می‌شود. خوش‌بینی نیز از این دسته است و بسیاری از پژوهش‌هایی که دربارۀ خوش‌بینی انجام گرفته است نشان می‌دهد که افراد خوش‌بین در متغیّرهای روان‌شناختی وضعیت بهتری نسبت به دیگران دارند که این خود شاخصی از سلامت روان‌شناختی است. شاید بتوان گفت نزدیک‌ترین مفهوم متناظر با خوش‌بینی در متون دینی «حُسن ظن» است که معنای لغوی آن «خوش‌گمانی» است. هدف از این پژوهش بررسی حُسن ظن به‌عنوان شاخص سلامت روان‌شناختی از منظر صحیفۀ سجادیه و تبیین تفاوت آن با خوش‌بینی بود.

روش کار: مطالعۀ حاضر پژوهشی تحلیلی­-تفسیری از نوع مطالعات کتابخانه‌ای است که با مراجعه به آیات قرآن و روایات دیگرِ معصومان با تأکید بر صحیفۀ سجادیه و بررسی تطبیقی آن با یافته­های روان­شناسی صورت گرفته است.

یافتهها: حُسن ­ظن در صحیفۀ سجادیه مفهومی پربسامد است. برخلاف خوش­بینی در روان‌شناسی که در دو حوزۀ فردی و انسان‌ها نسبت به یکدیگر مفهوم می‌یابد، حُسن ظن در صحیفۀ سجادیه در دو حوزۀ خدا و انسان‌ها مد نظر قرار می­گیرد.

نتیجهگیری: مهم‌ترین وجوه نوآوری این پژوهش بررسی مفهوم حُسن ظن در تمامی دعاهای صحیفۀ سجادیه و نیز استفادۀ تحلیلی از آیات قرآن و روایات جهت نشان‌دادن تأثیر حسن ظن بر سلامت روان‌شناختی بود. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که حسن ظن به خداوند و انسان‌ها می‌تواند موجب ایجاد آرامش روحی، کاهش غم و اندوه و ارتباط بهتر با دیگران شود. این ویژگی‌ها به نوبۀ خود سلامت روان‌شناختی را در پی دارد. با وجود برخی اشتراکات، دو مفهوم حسن ظن و خوش‌بینی تفاوت‌هایی نیز دارند. تفاوت عمده این است که در منابع دینی تأکید می‌شود که باید به‌طور کامل به خداوند حسن ظن داشت؛ درحالی‌که چنین نگاهی در روان‌شناسی دربارۀ خوش‌بینی علمی نیست. درمجموع، با عنایت به تفاوت‌هایی که بین این دو مفهوم وجود دارد، می‌توان گفت مفهوم حسن ظن گستره و عمق فزون‌تری در مقایسه با خوش‌بینی دارد.