سرمقاله


آیا بین اخلاق و حقوق ارتباطی وجود دارد؟

محمدعلی امام هادی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 1-4
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.29073

انسان بر اساس خلقت خود دارای ویژگى‌هاى فردى و اجتماعى خاصی است. زندگی آرام و بدون تنش، همراه با رشد و شکوفایی مستلزم وجود برنامه‌ریزی منظم است. در این زمینه حقوق و اخلاق می‌توانند به‌عنوان منابع تأمین این نظام ویژه از اهمیت خاصی برخوردار باشند.

 

استناد مقاله به این صورت است:

Emamhadi MA. Is there a Relationship between Ethics and Law?. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):1-4.  https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.29073

 

مقالۀ پژوهشی


بررسی رابطۀ بین دلبستگی به خدا، دلبستگی به بزرگسالان و تاب‌آوری با خودشفقت‌ورزی و ذهن‌آگاهی در دانشجویان دانشگاه تهران در سال 1395

فاطمه نصرتی, علیرضا باتوانی, باقر غباری ‌‌بناب, محمدرضا مسجدسرایی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 5-18
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.22990

سابقه و هدف: دربارۀ ارتباط تنگاتنگ بهداشت روانی و تاب‌آوری اتفاق‌نظر بالایی وجود دارد. هدف اصلی مطالعۀ حاضر بررسی رابطۀ بین دلبستگی به خدا، دلبستگی به بزرگسالان و تاب‌آوری با خودشفقت‌ورزی و ذهن‌آگاهی در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تهران بود.

روش کار: طرح پژوهش حاضر از نوع همبستگی و جامعۀ آماری آن شامل کلیة دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تهران در نیم‌سال اول تحصیلی 96-95 بود که از میان آنان 200 نفر از دانشجویان دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس‌های دلبستگی به خدا، دلبستگی به بزرگسالان، تاب‌آوری، خودشفقت‌ورزی و ذهن‌آگاهی؛ و برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد که بین دلبستگی ایمن به خدا با تاب‌آوری، ذهن‌آگاهی و خودشفقت‌ورزی رابطۀ مثبت و معنادار؛ ولی بین دلبستگی اجتنابی با تاب‌آوری، ذهن‌آگاهی و خودشفقت‌ورزی رابطة منفی وجود داشت؛ همچنین دلبستگی به بزرگسالان با تاب‌آوری رابطۀ مثبت و معنادار داشت؛ اما بین دلبستگی اضطرابی به بزرگسالان با ذهن‌آگاهی و تاب‌آوری رابطۀ معناداری به ‌دست نیامد. همچنین بر پایۀ نتایج به‌دست‌آمده، تاب‌آوری و دلبستگی ایمن به خدا توانستند به‌طور مثبت ذهن‌آگاهی را پیش‌بینی کنند.

نتیجهگیری: افرادی که دلبستگی‌شان به خدا ایمن بود، برای خود ارزش قائل­­ می‌شدند و می‌دانستند که خداوند آنان را دوست دارد و کمک‌کننده و جواب‌دهنده به خواست‌ها و دعاهای آنان است؛ برعکس افراد با دلبستگی اجتنابی، خدا را دور از دسترس می‌دانستند و از او دوری می‌کردند.

استناد مقاله به این صورت است:

Nosrati F, Batavani AR, Ghobari-Bonab B, Masjedsaraee MR. The Relationship between Attachment to God, Attachment to Adults, Resilience, Self-compassion and Mindfulness in Undergraduate Students in Tehran University. Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):5-18. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.22990.

سابقه و هدف: مهم‌ترین هدف هر سازمانی دستیابی به بهره‌وری بهینه است. یکی از عوامل کارآمدی در بهره‌وری، نیروی انسانی است. عملکرد شغلی پرستاران، که یکی از مهم‌ترین منابع انسانی بیمارستان‌ها محسوب می‌شوند، متأثر از عوامل متعددی ازجمله هوش معنوی و هوش هیجانی است که موجب افزایش کیفیت خدمات و بهره‌وری می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی رابطۀ هوش معنوی و هوش هیجانی با عملکرد پرستاران زن شهر تبریز در سال 1396 صورت گرفته است.

روش کار: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل همۀ پرستاران زن شهر تبریز بود که از میان آنان 360 نفر با استفاده از جدول مورگان به شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای برای نمونه انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های هوش هیجانی سیبریا شرینگ، هوش معنوی کینگ و عملکرد پیترسون؛ و برای تحلیل داده‌ها از همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده و مؤلف مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده ‌است.

یافتهها: یافته‌ها نشان داد كه بین مؤلفه‌های هوش معنوی و هوش هيجاني با عملکرد پرستاران؛ و همچنین بین مؤلفه‌های هوش هیجانی با مؤلفه‌های هوش معنوی پرستاران رابطۀ معنادار وجود داشت (05/00>P). بر اساس نتایج رگرسیون، هوش هیجانی 18/19 درصد از واریانس هوش معنوی؛ و مؤلفه‌های هوش هیجانی 8/5 درصد و مؤلفه‌های هوش معنوی 2/1 درصد از واریانس عملکرد را پیش‌بینی کردند (05/00>P).

نتیجهگیری: با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان گفت که از طریق هوش هیجانی و هوش معنوی می‌توان عملکرد پرستاران را افزایش داد؛ زیرا برخورداری پرستاران از مهارت‌های هوش معنوی و هیجانی تأثیرات چشمگیری در افزایش عملکرد شغلی آنان خواهد داشت و کیفیت خدمت‌رسانی به بیماران را بهبود خواهد بخشید. بنابراین، لازم است مدیران بیمارستان‌ها برای ارتقای هوش معنوی و هیجانی پرستاران تدابیر لازم را اتخاذ نمایند.

استناد مقاله به این صورت است:

Ranjdoust Sh. The Relationship between Spiritual Intelligence and Emotional Intelligence with Performance of Female Nurses in Tabriz Hospitals in 2018. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):19-35. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.19852

سابقه و هدف: الکل یکی از شایع‌ترین مواد اعتیادآور در دنیا است. امروزه با وجود مطالعات گسترده در این زمینه، درمان‌های نگهدارنده برای جلوگیری از بازگشت پس از ترک، چندان موفقیت‌آمیز عمل نکرده است. دین که یکی از ارکان اصلی فرهنگ یک ملت محسوب می‌شود، دارای ظرفیت قدرتمند در پیشگیری از اختلالات روانی و عامل بازدارندۀ مؤثر در جلوگیری از بازگشت مصرف الکل است. هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش مضرات الکل مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بر کاهش ولع مصرف آن و بازگشت در افراد با سابقۀ اعتیاد به الکل در انجمن الکلی‌های گمنام شهر تهران در سال 1396 بود.

روش کار: این پژوهش به شیوۀ شبه‌آزمایشی و طرح آن از نوع پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری شامل کلیة اعضای انجمن الکلی‌های گمنام شهر تهران در سال 1396 بود که تعداد 30 نفر از آنان به شیوۀ نمونه‌گیری دردسترس و مبتنی بر هدف انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامۀ سنجش ولع مصرف مواد پس از ترک بود. مداخله به‌صورت شش جلسه آموزش دو ساعته با موضوع بیان نگرش دین اسلام به مصرف الکل و انطباق با یافته‌های علمی برگزار شد و برای تعیین اثربخشی آموزش از آزمون تحلیل واریانس استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: یافته‌ها اثربخشی این نوع آموزش را بر کاهش ولع مصرف الکل و بازگشت آن را در افراد با سابقۀ اعتیاد به الکل در مقدار 05/0>P نشان داده است.

نتیجهگیری: به نظر می‌رسد آموزش مضرات الکل مبتنی بر آموزه‌های اسلامی می‌تواند موجب کاهش ولع مصرف الکل در افراد با سابقۀ اعتیاد به آن شود. ازاین‌رو، توصیه می‌شود با توجه به مؤثر و به‌صرفه بودن این روش و اهمیت آن، افراد و سازمان‌های مربوط و رسانه‌ها آن را به کار گیرند.

استناد مقاله به این صورت است:

Nasr V, Nasr N, Malakzadeh Z, Malekzadeh-Mobaraki F, Karamkhani M. Evaluating the Effectiveness of the Islamic-based Training of Alcohols Disadvantages on Reduce Alcohol Craving and Relapse in Individuals with a History of Alcohol Addiction in the Alcoholics Anonymous (AA) in Tehran, 1396. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):36-46. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.18829

رابطۀ التزام عملی به اعتقادات مذهبی و سرسختی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی در معلمان مدارس استثنایی کودکان شهر کرمان در سال 1394

محمدرضا بابایی, معصومه السادات سجادی, قاسم عسکری زاده

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 47-59
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.17908

سابقه و هدف: معلمان آموزش و پرورش استثنایی در شرایط کاری بسیار پراسترسی مشغول به کار هستند که زمینه‌ساز ایجاد فرسودگی شغلی است؛ در این پژوهش به بررسی عوامل مؤثر بر آن پرداخته شده است. هدف از اين پژوهش تعیین رابطۀ بین التزام عملی به اعتقادات مذهبی و سرسختی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی در معلمان مدارس کودکان استثنایی شهر کرمان در سال 1394 بود.

روش کار: این پژوهش مطالعه‌ای توصیفی از نوع همبستگی است که برای اجرای آن 182 معلم شاغل در مدارس کودکان استثنایی شهرستان کرمان در سال 1394 به‌صورت سرشماری انتخاب شدند. اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه‌های التزام عملی به اعتقادات مذهبی، سرسختی روان‌شناختی اهواز؛ و فرسودگی شغلی ماسلاچ جمع­‌آوری؛ و داده­‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد بین التزام عملی به اعتقادات مذهبی و سرسختی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی معلمان در سه بُعد خستگی عاطفی، درگیری شغلی و مسخ شخصیت رابطۀ منفی معنی‌دار؛ و بین التزام عملی به اعتقادات مذهبی و سرسختی روان‌شناختی با فرسودگی شغلی معلمان در بُعد عملکرد شخصی رابطۀ مثبت معنی‌دار وجود داشت (05/0P<). همچنین، نتایج به‌دست‌آمده از رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که التزام عملی به اعتقادات مذهبی و سرسختی روان‌شناختی معلمان کودکان استثنایی ­توانست فرسودگی شغلی را به‌صورت معنی‌داری پیش‌بینی کند.

نتیجهگیری: نتایج این پژوهش می­‌تواند راهنمایی در جهت رشد و تعالي عملي اعتقادات و باورهاي مذهبی و همچنین گنجاندن مؤلفه­‌های سرسختی روان‌شناختی در آموزش­‌های رسمی و غیررسمی معلمان مدارس کودکان استثنایی باشد تا آسیب­پذیری آنان را در برابر استرس کاهش دهد و میزان فرسودگی شغلی را کنترل کند.

استناد مقاله به این صورت است:

Babaei MR, Sajjadi MS, Askarizadeh Gh. The Relationship of Practical Commitment to Religious Beliefs and Psychological Hardiness with Job Burnout Experienced by Teachers in Special Needs Schools of Children in Kerman in 2015. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):47-59. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.17908

الگوی‌ خودمهارگری جوان شیعه با رویکرد نظریۀ زمینه‌ای

محمد فرهوش, رضا ماستری فراهانی, محمد علی جمشیدی, معصومه شکری خوبستانی, سکینه قربانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 60-73
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21233

سابقه و هدف: خودمهارگری نقش بسزایی در سلامت جسمی و معنوی دارد. در پژوهش‌هایی نشان داده‌ شده که نگرش‌های معنوی و آموزه‌های دینی در ارتقای خودمهارگری نقش دارند. هدف این پژوهش تعیین مؤلفه‌های سازۀ خودمهارگری در جوانان شیعه بود.

روش کار: با توجه به هدف پژوهش که تدوین سازۀ خودمهارگری بود و با توجه به پژوهش‌های ملاک‌محور انجام شده در این زمینه؛ در این پژوهش، جمع‌آوری داده‌ها با روش مصاحبۀ کیفی و تحلیل داده‌ها با روش نظریۀ زمینه‌ای (کدگذاری باز، محوری و انتزاعی) انجام شد. شرکت‌کنندگان در پژوهش 32 نفر از جوانان شیعه (14 زن و 18 مرد در سنین 22 تا 45) بودند که چگونگی خودمهارگری آنان با استفاده از مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته ارزیابی شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: یافته‌های پژوهش نشان داد که سازۀ خودمهارگری در جوانان شیعه، دارای چهار مؤلفۀ اصلی و 20 ریزمؤلفه است: 1) نگرش (باور به فواید اجتناب، باور به آسیب‌های ارتکاب، اهتمام به احساسات درگیر در مسئله و عزّت ‌نفس)، 2) توانایی خودانگیزشی (توجه به فواید اجتناب، توجه به آسیب‌های ارتکاب، توجه به احساسات درگیر در مسئله، تلقین مثبت به خود و الگوگیری از اهل بیت)، 3) توانایی کنترل خود و محیط (توانایی بازداری توجه، توانایی کنترل تکانه، توانایی کنترل محیط، شرطی‌سازی کنشگر، معاشرت با دوستان خوب و مداومت بر عمل مطلوب) و 4) سازگاری (خودآگاهی، توانایی حل مسئله، انعطاف‌پذیری، پذیرش هیجان و مدیریت رفتار و ارزیابی مثبت ثانویۀ معنوی).

نتیجهگیری: با مقایسۀ نتایج این پژوهش با پژوهش‌های متن‌محور همچون پژوهش رفیعی‌هنر که سازۀ خودمهارگری را شامل خودنظارت‌گری، هدف‌شناسی، انگیزش، مهار هیجانی، مهار رفتاری، مهار شناختی و مهار تداوم‌بخش دانسته است، مشاهده می‌شود که مدل حاصل از این پژوهش سازوکارهای روانی خودمهارگری را آشکارتر کرده و در نتیجه بستر مناسب‌تری برای تدوین مقیاس خودمهارگری جوان شیعۀ مسلمان و تدوین برنامه‌های آموزش روانی معنوی مناسب برای ارتقای خودمهارگری فراهم کرده است.

استناد مقاله به این صورت است:

Farhoush M, Masteri-Farahani R, Jamshidi MA, Shokri-Khoubestani M, Ghorbani S. The Self-Control Model of Shiite Youth with a Grounded Theory Approach. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):60-73. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21233

بررسی نقش میانجی‌گر شفقت به خود در رابطۀ بین آسیب‌پذیری روان‌شناختی و دلبستگی به خدا در دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در سال 1395

مریم باقری‌پناه, متین گل‌افروز; هنگامه بلورساز مشهدی; مریم مؤیدی‌مهر, مریم خروشی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 74-86
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.22202

سابقه و هدف: ناراحتی‌های روان‌شناختی ازجمله مشکلات شایعی هستند که اغلب دانشجویان آن را تجربه می‌کنند. هدف این پژوهش بررسی نقش میانجی‌گر شفقت به خود در رابطۀ بین آسیب‌پذیری روانی و دلبستگی به خدا در دانشجویان بود.

روش کار: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ دانشجویان دختر مشغول به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در سال 1395 بود که با روش نمونه‌‌گیری تصادفی ساده 280 نفر برای مطالعه انتخاب شدند. داده‌های پژوهش با استفاده از مقیاس‌های شفقت به خود؛ فرم كوتاه مقیاس افسردگي، اضطراب و استرس؛ و دلبستگی به خدا جمع‌آوری شد. به‌‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون؛ و برای آزمودن اثرهای واسطه‌ای از روش بارون و کِنی استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد که بین دلبستگی به خدا با شفقت به خود (61/0=r و 05/0>P) و آسیب‌پذیری روانی (60/0-=r و 05/0>P) رابطۀ معناداری وجود داشت. همچنین، دلبستگی به خدا به‌تنهایی توان تبیین 52 درصد از تغییرات آسیب‌پذیری روانی را داشت؛ اما شفقت به خود و دلبستگی به خدا با هم توان تبیین 61 درصد از تغییرات آسیب‌پذیری روانی را داشتند.

نتیجهگیری: نتایج این پژوهش ضرورت بازشناسی نقش شفقت به خود و دلبستگی به خدا را در آسیب‌پذیری روانی دانشجویان تأکید می‌کند.

استناد مقاله به این صورت است:

BagheriPanah M, Golafroz M, Boloorsaz-Mashhadi H, Moayedimehr M, Khorooshi M. The Mediating Role of Mediator of Self-compassion in the Relationship between Psychological Vulnerability and Attachment to God in Female Students Studying at in Karaj Islamic Azad University in 2016. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):74-86. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.22202

سابقه و هدف: یافتن روش‌های درمانی مؤثر بر ارتقای معنویت افراد به‌ویژه همسران، در سازگاری و افزایش روابط صمیمانة آنان و جلوگیری از طلاق و مسائل خانواده بسیار سودمند و منطقی است. هدف این پژوهش مقایسة اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، درمان هیجان‌مدار (EFT) و درمان تلفیقی بر معنویت خانواده‌های متقاضی طلاق مراجعه‌کننده به مراکز مشاورة شهرستان ساری بود.

روش کار: پژوهش حاضر نیمه‌تجربی از نوع کارآزمایی بالینی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعة آماری پژوهش خانواده‌های مراجعه‌کننده به مراکز مشاورة شهرستان ساری بودند. شرایط ورود به مطالعه نداشتن اعتیاد همسران و هوش‌بهر بالا‌تر از ۸۵ بود. ابتدا افراد به پرسش‌نامة ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﻓﺮاﮔﯿﺮ پاسخ دادند و از میان آنان ۵۶ زوج که نمره‌شان پایین‌تر از متوسط بود، به روش نمونه‌گیری دردسترس و تصادفی ساده انتخاب؛ و به‌طور تصادفی در چهار گروه قرار گرفتند. سپس گروه آزمایشی یک، 10 جلسة درمانی ACT؛ گروه دو، 10 جلسة درمانی EFT و گروه سه، ۱۶ جلسة آموزش تلفیقی دریافت کردند و به گروه گواه هیچ آموزشی داده نشد. در پایان، همسران با ﻣﻘﯿﺎس ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ ﻓﺮاﮔﯿﺮ آزمون مجدد شدند و آزمون پیگیری بعد از گذشت یک ماه اجرا شد. داده‌ها به دلیل طبیعی بودن با آزمون تحلیل کوواریانس و کرویت ماچلی تحلیل شد. در این پژوهش همة موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.  

یافتهها: تحلیل‌های آماری نشان داد که سه روش درمان ACT، EFT و تلفیق این دو روش درمانی موجب افزایش معنی‌دار بهزیستی معنوی همسران متقاضی طلاق در مقایسه با گروه گواه شد، اما تفاوت معناداری بین سه روش درمان مشاهده نشد. ماندگاری اثر درمان هر سه روش نیز در پیگیری یک ماهه نشان داده شد.

نتیجهگیری: نتایج نشان می‌دهد که معنویت تغییرپذیر است و با آموزش و درمان بهزیستی معنوی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، یافته‌ها گویای اصالت ACT و EFT در افزایش بهزیستی معنوی همسران متقاضی طلاق و کاهش میزان طلاق بود. بنابراین، می‌توان هر سه روش مذکور را برای ارتقای بهزیستی معنوی به کار برد.

 

استناد مقاله به این صورت است:

Nemati M, Dokaneheeifard F, Behboodi M. Comparing Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT), Emotion-Focused Therapy (EFT) and Combining ACT & EFT in the Spiritual Well-being of Couples Referring to Counseling Centers in Sari: An Semi-experimental Study. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):87-99.  https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21369

ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامۀ سنجش معنویت در دانشجویان مراکز آموزش عالی شهر سنندج در سال 1396

عطا شاکریان, یحیی معروفی, فائزه ناطقی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 100-115
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21301

سابقه و هدف: معنویت مفهومی جهان‌شمول است که در معنای عام به معنی حس ارتباط و اتصال با نیرویی برتر و در معنای خاص به معنی جستجو برای یافتن معنی در زندگی، بیش از گذشته در عرصه‌های آموزشی، تربیتی و فرهنگی به آن توجه شده است. ازاین‌رو، ساخت و امکان بهره‌گیری از ابزاری مناسب برای سنجش این پدیده ضروری می‌نماید. این پژوهش با هدف ساخت و اعتباریابی پرسش‌نامه‌ای به‌منظور «سنجش معنویت» در دانشجویان طراحی و انجام شده است.

روش کار: روش این پژوهش توصيفي-تحليلي است که با مشارکت 464 نفر از دانشجویان مراکز آموزش عالی شهر سنندج در سال 1396 انجام شده است. ابزارهای استفاده شده در اين پژوهش پرسش‌نامۀ جمعيت‌شناختي و پرسش‌نامۀ طراحی شدة معنویت است. تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش آلفای کرونباخ، تحلیل عامل اکتشافی به شیوة مؤلفه‌های اصلی با روش چرخشی از نوع واریماکس و تحلیل عامل تأییدی با استفاده از مدل معادلات ساختاری و روایی همگرا انجام شده است. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی گویای وجود دو بُعد اصلی با عنوان تجربیات معنوی و تجربیات دینی بود که 56 درصد واریانس پرسش‌نامۀ معنویت را تبیین ‌کرد. ضریب آلفای کرونباخ  برای ابعاد تأیید شده در تحلیل عاملی شامل تجربیات معنوی و دینی و کل پرسش‌نامه به‌ترتیب 88/0، 90/0 و 92/0 به دست آمد. روایی همگرای پرسش‌نامۀ معنویت نیز با پرسش‌نامۀ معنویت دوینگ و پارسیان 66/0 به دست آمد.

نتیجهگیری: یافته‌هاي این پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که شاخص‌های نیکویی برازشمدل از مطلوبیت پذیرفتنی برخوردار است و می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری مناسب برای پژوهش در زمینة سنجش معنویت دانشجویان و حوزة روان‌شناسی سلامت و سلامت معنوي استفاده کرد.

استناد مقاله به این صورت است:

Shakerian A, Maroofi Y, Nateghi F. Development and Validation of the Spirituality Questionnaire among University Students in Higher Educational Centers of Sanandaj in 2017. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):100-115. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21301

بررسی تأثیر آموزش آداب و مهارت‌های زندگی اسلامی بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، سبک‌های هویتی و رشد اخلاقی دانش‌آموزان

رضا نوروزی کوهدشت, محمدجعفر مهدیان, علی بابایی, کبری رئوفی, زینب رجب‌زاده, مرضیه کرمخانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 116-130
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.18153

سابقه و هدف: مهارت‌های زندگی اسلامی توانایی‌هایی هستند که با تأکید بر آموزه‌های دینی و تمرین مداوم پرورش می‌یابند و نوجوانان را برای روبه‌رو شدن با مسائل زندگی و افزایش توانایی‌ها و مهارت‌های روانی-اجتماعی آماده می‌کنند. ازاین‌رو، لزوم مداخلاتی که بتواند در سطح آموزش و پرورش از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند، بیشتر از قبل احساس می‌شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش آداب و مهارت‌های زندگی اسلامی بر راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، سبک‌های هویتی و رشد اخلاقی دانش‌آموزان بود.

روش کار: این پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی بود. جامعۀ مورد مطالعه دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطۀ اول منطقۀ 22 شهر تهران بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند؛ بدین صورت که از بین مدارس منطقۀ 22، چند دبیرستان انتخاب شدند و از بین آنها دبیرستان شهید مطهری جامعۀ پژوهش قرار گرفت و 40 نفر از دانش‌آموزان آن به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و به شیوۀ تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و کنترل (20 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‌های گروه آزمایش در هشت جلسۀ هفتگی، مداخلۀ آموزش مهارت‌های زندگی اسلامی دریافت کردند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌های راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (MSLQ)، سبک‌های هویتی (ISI) و قضاوت اخلاقی (DIT) بود و داده‌ها به روش تحلیل کوواریانس بررسی شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، آموزش مهارت‌های زندگی اسلامی موجب تغییر در نمرات راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (فراشناختی= 27/0 و شناختی= 59/0) شده و این آموزش تغییراتی در متغیّرهای هویت هنجاری (43 /0) و تعهد (76/0) به وجود آورده است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد 37 درصد کل واریانس یا تفاوت‌های فردی در رشد اخلاقی دانش‌آموزان مربوط به آموزش آداب و مهارت‌های زندگی اسلامی بوده است.

نتیجهگیری: آموزش مهارت‌های زندگی اسلامی دانش‌آموزان را قادر می‌سازد که به هویت مستقلی از خود به‌عنوان یک نوجوان متدین با پایندی به ارزش‌های دینی، رشد قضاوت اخلاقی و بهبود راهبردهای یادگیری خودتنظیمی دست یابند و به آنان کمک می‌کند که دانش، ارزش‌ها و دیدگاه‌های خود را به توانایی‌های واقعی تبدیل کنند.

استناد مقاله به این صورت است:

Norouzi-Kouhdasht R, Mahdian MJ, Babaei A, Raoufi K, Rajabzadeh Z, Karamkhani M. The Effect of Instruction of Islamic life Skills on Self-regulation Learning Strategies, Identity Styles and Development of Moral Sense in Students. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1): 116-130. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.18153

مقالۀ مروری


ایمنی و بهداشت مواد غذایی از منظر اسلام

حامد بیگلری, عبداله درگاهی, یاسر وزیری, ریحانه ایوان‌بقا, مهسا حامی, محسن پورصادقیان

پژوهش در دین و سلامت , دوره 6 شماره 1 (2020), 22 فروردین 2020, صفحه 131-143
https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.19142

سابقه و هدف: ارتباطغذاباسلامت روحو جسمازمسائلیاستکهدرجهان‌بینیتوحیديومکتباسلامبهآناشارهشدهاست. آيۀ «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآَنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ»مؤید اثرگذار‌‌ی آموزه‌هایدینی درمفهومایمنیغذاییاست. هدف اينمطالعه بررسي رهنمودهايقرآنيدرزمینۀ ایمنیوبهداشت موادغذاییازمنظراسلام بود.

روش کار: این مطالعۀمروریباهدفتحقيقدرنظام ‌سلامتازطریقبررسی‌های کتابخانه‌ای منابع معتبروآموزه‌های دینی، برگزيده‌ايازآياتقرآني، احاديثمعتبرمعصومان (ع)، تفاسيرقرآنيمهم و کتاب‌هاييدرشرحاحاديث و روایات مرتبطبابهداشتو ایمنی مواد غذایی درپايگاه‌هاي اطلاعاتي ملي و بين‌المللي؛ بااتکابر ابزار گردآوری، مطالعه، تفحصو تعمق و ‌‌باالهام‌گيرياز آموخته‌هايحکيمان تمدناسلاميبهرهنمودهايایمنیوبهداشتموادغذاییانجام شد. پس از دسته‌بندی، تجزیهوتحلیل ویکپارچهسازی نتایجگزارش شد. مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: حدود250آیۀقرآنیوده‌هاروایتازمعصومان (ع)بـراهمیتغـذاوتغذیهدلالتمیکند. در قرآنکریم‌ ‌۴۸بار واژۀطعام،۱۰۷ بارواژۀاکلو۳۹بار‌ ‌واژۀ شراب آوردهشدهکهدرآیاتمرتبطبا طعام،شش باربه حلالبودنغذاها‌ ‌اشاره؛ ودرتفاسیرمختلفبه اهمیتتغذیۀ جسمدرروح‌ ‌تأکیدشده است. نگرشبهغذابه‌عنوانآیه‌ایدر شناختخدا،باورمندیبهرازقیتالهی،برخورداریاز نیتالهی درمصرف،ادایحقوق نیازمندانبههنگام مصرف،پاکیزگی غذا، تنوع غذایی، التزام به غذایحلال و پرهیز از غذای حرام مهم‌ترین راهبردهای نگرشی و رفتاری ایمنی‌‌ غذایی با نگاه اسلامی است. به‌علاوه، از مهم‌ترین نتایج التزام راهبردهای ایمنی غذایی، کرامت انسان شمرده شده است.

نتیجهگیری: از آنجا که در آموزه‌‌های وحیانی، تغذیۀ سالم شامل جنبه‌‌های جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی است؛ ضروری است سیاست‌گذاران عرصۀ سلامت به رویکرد تغذیه‌‌ای اسلام ‌‌توجه کنند تا سلامت همه‌جانبۀ واقعی یا جامع‌نگر در جامعه حاصل گردد.

استناد مقاله به این صورت است:

Biglari H, Dargahi A, Vaziri Y, Ivanbagh R, Hami M, Poursadeqiyan M. Food Safety and Health from the Perspective of Islam. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):131-143. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.19142

سابقه و هدف: برخی از فیلسوفان مسلمان تلاش نموده‌اند با تمرکز بر مبانی عقلی راهکارهایی برای پیشگیری و درمان بنیادین اندوه یا حزن دنیوی معرفی نمایند. این مهم در اندیشۀ کندی که نخستین فیلسوف مسلمان است به چشم می‌خورد. فیلسوفان دیگر نظیر رازی و ابن حزم نیز تلاش کرده‌اند به‌صورت ژرف‌تری به این مسئلۀ مهم بپردازند. به همین دلیل، هدف مؤلف در این مقاله پرداختن به راهکارهای کندی، رازی و ابن حزم برای کنترل اندوه دنیوی بود.

روش کار: این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است که با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافت و تلاش شد تا با تمرکز بر آثار کندی، رازی و ابن حزم به پیشگیری و درمان بنیادین اندوه پرداخته شود. مؤلف مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده است.

یافتهها: یافته‌های پژوهش از وجود راه حل منطقی و البته تطبیق‌پذیر بر متون دینی در آثار کندی، رازی و ابن حزم حکایت داشت. بر این اساس، هر یک از کندی، رازی و ابن حزم عامل اصلی اندوه را اشتباه انسان‌ها در جهان‌بینی می‌دانند. به عبارتی دیگر، درگیر شدن انسان‌ها در مادیات موجب می‌شود نفس به این ویژگی متصف شود؛ در این هنگام باید نگرش به زندگی واکاوی شود.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های پژوهش، اگر انسان بتواند از زندگی مادی خود نگرش منطقی اتخاذ نماید و در رفتار به‌درستی گام بردارد می‌تواند اندوه دنیوی را کنترل؛ و سرور را جایگزین آن کند.

استناد مقاله به این صورت است:

Bakhshandeh-Bali A. Changing Attitude toward Life as a Prevention and Treatment of Grief; a Review of Al-Kindi, Razi and Ibn Hazm’s Views. Journal of Pizhūhish dar dīn va salāmat. 2020;6(1):144-152. https://doi.org/10.22037/jrrh.v6i1.21831