سلامت یکی از نیازهای اساسی انسان است و با نبود آن انجام بسیاری از کارها برای انسان دشوار یا غیر‌ممکن خواهد بود. این موضوع از بدیهیاتی است که نیاز به استدلال دیگری ندارد و تجربۀ بشر در طول تاریخ تأیید‌کنندۀ آن است. از سوی دیگر، حالتِ سلامت می‌تواند شدت و ضعف داشته باشد و هر انسانی با توجه به شرایط خویش می‌تواند از سطحی از سلامت (کم یا زیاد) بهره‌مند باشد. اصولاً هنگامی که سخن از ارتقای سلامت به میان می‌آید به این معنا است که تلاش شود سطح سلامت فردی و اجتماعی افزایش یابد. صاحب‌نظران برای سلامت بُعدهای مختلفی قائل شده‌اند؛ بُعدهایی چون سلامت جسمی، سلامت روانی، سلامت اجتماعی و سلامت معنوی (1). هر چند که ابعاد سلامت به این تقسیم‌بندی منحصر نمی‌شود و ممکن است ابعاد دیگری نیز برای آن در نظر گرفته شود.

سابقه و هدف: امروزه مديران تلاش براي تأمين سلامت سازماني و حفظ و ارتقای آن را بيش از گذشته در اولويت فعاليت‌هاي خود قرار مي‌دهند. در این زمینه مدیریت جهادي که از مدیریت بر مبنای ارزش‌های اسلامی حکایت دارد، لازمۀ دستیابي به سازمان سالم و توسعۀ همه‌جانبۀ امور است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مدیریت جهادی بر سلامت سازمانی با نقش میانجی قابلیت‌های پویا در مراکز و واحدهای پیام‌ نور استان اصفهان بود.

روش کار: این پژوهش از نظر هدف کاربردي، بر‌حسب نوع داده‌ها کمّی و از لحاظ روش گردآوري داده­ها توصيفي از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل مراکز و واحدهای پیام ‌نور استان اصفهان بود که از میان مدیران و کارشناسان بخش فرهنگی آنها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 92 نفر به‌روش تصادفی ساده نمونۀ پژوهش در نظر گرفته شد. روایی پرسش‌نامه به دو روش صوری و محتوایی و پایایی آن با استفاده از روش آلفای ‌کرونباخ تأیید شد. سپس الگوی مفهومی پژوهش با استفاده از فن الگو­یابی معادلات ساختاری آزمون شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که مدیریت جهادی به‌صورت مستقیم بر سلامت سازمانی تأثیر مثبت و معناداری داشت. همچنین مدیریت جهادی از طریق قابلیت‌های پویا بر سلامت سازمانی تأثیرگذار بود.

نتیجه‌گیری: با ایجاد ساختار یک سازمان جهادی و استفاده از مؤلفه‌های مدیریت جهادی با شناسایی و به‌کارگیری قابلیت‌های پویای سازمان می‌توان به ارتقای سطح سلامت سازمانی در مراکز و واحدهای پیام نور کمک کرد.

سابقه و هدف: نشانگان اختلال استرس پس از سانحه در جانبازان با سطح پایین بهزیستی معنوی همراه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی خودکارآمدی در رابطۀ بین ارزیابی شناختی و بهزیستی معنوی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه صورت گرفته است.

روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بودند که در بیمارستان روان‌پزشکی ایثار اردبیل در سال 1399 بستری‌ شده بودند. نمونۀ پژوهش شامل 200 جانباز مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بود که به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامۀ بهزیستی معنوی پالوتزین و الیسون، نسخة تجدید‌نظرشدة مقیاس ارزیابی تنیدگی رویلی و همکاران و پرسش‌نامۀ خودکارآمدی شرر و مادوکس استفاده شد؛ سپس داده‌ها با استفاده از الگو­یابی معادلات ساختاری (SEM) تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، الگوی­ علّی رابطۀ بین ارزیابی شناختی، خودکارآمدی و بهزیستی معنوی در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه بر اساس شاخص­های مختلف برازش تأیید ­شد. ارزیابی شناختی و خودکارآمدی بر بهزیستی معنوی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه اثر مستقیم داشت؛ همچنین ارزیابی شناختی از طریق خودکارآمدی بر بهزیستی معنوی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه تأثیر غیرمستقیم داشت (05/0>P).

نتیجه‌گیری: ارزیابی شناختی و خودکارآمدی نقش مهمی در سطح بهزیستی معنوی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ایفا می­کنند و هدف‌قرار­دادن این دو مؤلفه به‌وسیلۀ درمان­های روان­شناختی می­تواند در بهبود بهزیستی معنوی جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه مؤثر باشد.

سابقه و هدف: با توجه به اینکه میزان مرگ و میر و ابتلا به بیماری‏های قلبی-عروقی در کشورهای آسیایی و در‌حال‌‌توسعه به‌‏شدت افزایش یافته؛ این پژوهش با هدف بررسی رابطۀ بین بهزیستی معنوی با سلامت روان، تاب‏آوری و امید به زندگی در بیماران قلبی-عروقی بیمارستان جم تهران انجام شده است.

روش کار: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری شامل تمامی مردان مبتلا به بیماری قلبی-عروقی بود که به بیمارستان جم شهر تهران مراجعه کرده بودند و از بین این افراد با روش نمونه‌گیری دردسترس تعداد 100 نفر انتخاب شدند. برای جمع‏آوری اطلاعات از پرسش‌نامه‏های خودگزارشی شامل پرسش‌نامۀ تاب‏آوری کانر و دیویدسون، پرسش‌نامۀ سلامت روانی گلدبرگ، پرسش‌نامۀ امید به زندگی اشنایدر و پرسش‌نامۀ بهزیستی معنوی پارسیان و دونینگ استفاده شد. داده‏های گردآوری‌شده با روش‏های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند‌متغیّره با روش ورود هم‌زمان تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که رابطۀ بین سلامت روانی و ابعاد آن یعنی سلامت جسمانی و کارکرد اجتماعی با بهزیستی معنوی مثبت و رابطۀ بین علائم افسردگی و اضطراب با بهزیستی معنوی منفی و معنی‌دار بود (05/0P<). رابطۀ بین تاب‏آوری و هر یک از ابعاد آن با بهزیستی معنوی در بیماران قلبی-عروقی نیز مثبت و معنی‌دار بود (05/0P<). همچنین، نتایج پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین امید به زندگی و هر یک از ابعاد آن با بهزیستی معنوی در بیماران قلبی-عروقی رابطۀ مثبت و معنی‌داری در سطح 05/0>P وجود داشت و رگرسیون چندمتغیّره نشان داد که متغیّرهای پیش‏بین توانسته‏اند با هم 33 درصد از تغییرات مربوط به بهزیستی معنوی را تبیین نمایند.

نتیجه‌گیری: با‌ توجه به یافته‌های به‌دست‌‌آمده می‌توان گفت توجه به متغیّرهای مذکور در پیشگیری و طراحی درمان‌های مناسب‌تر به پژوهشگران و درمانگران یاری می‌رساند.

سابقه و هدف: در دنیای امروز، بنا به تغییر تعاریف اصیل روابط انسانی، بسیاری از قشرهای مختلف به‌ویژه دانشجویان شکست عشقی را به‌ همراه آشفتگی روان‌شناختی تجربه می‌کنند. با‌ عنایت به این امر که پریشانی روان‌شناختی اختلالی هیجانی است و می‌تواند عملکرد فردی و بین‌فردی را با مشکل مواجه سازد؛ و با‌ توجه به تأکید محافل مداخلاتی جدید بر استفاده از عامل‌های فرهنگی-اعتقادی؛ پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثربخشی مشاوره با رویکرد اسلامی در پریشانی روان‌شناختی (افسردگی، اضطراب و استرس) دختران دانشجوی دارای تجربۀ شکست عشقی دانشگاه علوم پزشکی شهر تبریز انجام شده است.

روش کار: این پژوهش نیمه‌تجربی از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری تمامی دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی شهر تبریز بود که از میان آنان 20 دانشجو با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و به‌طور تصادفی در گروه‌ها جایگزین شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامۀ نشانگان ضربۀ عشق راس و پرسش‌نامۀ مقیاس پریشانی روان‌شناختی داس بود. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج حاصل از روش تحلیل کوواریانس نشان داد که مشاوره با رویکرد اسلامی بر پریشانی روان‌شناختی (افسردگی، اضطراب و استرس) دختران دانشجوی دارای تجربۀ شکست عشقی اثر مثبت داشت.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، چنین استنباط می‌شود که مقابلۀ درمانی با رویکرد اسلامی قادر است بر آشفتگی روانی دانشجویان دختر مؤثر واقع گردد؛ نتیجه‌ای که می‌تواند مسیر حرکت مداخلات درمانی را تحت تأثیر قرار دهد.

سابقه و هدف: سلامت معنوی از ابعاد چهارگانۀ سلامت در انسان است كه در كنار ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی قرار گرفته و عامل اثرگذار بر ارتقای سلامت محسوب می‌شود. خودکارآمدی جنسی با باور فرد در توانایی عملکرد جنسی مؤثر و تطابق با شریک جنسی خود در ارتباط است و نوعی خودارزیابی و کارآمدی در عملکرد جنسی محسوب می­شود. هدف پژوهش حاضر بررسی همبستگی سلامت معنوى و خودكارآمدى جنسى در زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر سنندج در سال 1398 بود.

روش کار: مطالعۀ حاضر از نوع مقطعی-توصیفی است. جامعۀ آماری پژوهش زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی-درمانی شهر سنندج (28 مرکز و 35 پایگاه) در سال 1398 بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد که به‌صورت تصادفی خوشه‌ای از میان زنان یادشده انتخاب شد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه­های سنجش سلامت معنوی نارنجی، خودکارآمدی جنسی وزیری و لطفی کاشانی و رضایت زناشویی اینریچ بود. داده­های جمع‌آوری‌شده در دو بخش توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی شامل آزمون­های آماری تی، رگرسیون و همبستگی پیرسون تجزیه‌وتحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که متغیّر سلامت ­معنوی در زنان باردار شهر سنندج با مقادیر 33/4 و بالاتر از میانگین جامعه وضعیت مطلوبی داشت. متغیّر خودکارآمدی نیز با مقدار 26/4 و بالاتر از میانگین جامعه در سطح مطلوبی قرار داشت. میانگین نمرۀ سلامت­ معنوی 310/0±33/4 و میانگین نمرۀ خودکارآمدی جنسی زنان باردار 458/0±26/4 بود. نتایج تحلیل واریانس نشان داد بین سلامت معنوی و ابعاد آن با خودکارآمدی جنسی ارتباط آماری معنی‌داری وجود داشت (72/0r= و 05/0P<). همچنین سلامت ­معنوی توانست خودکارآمدی جنسی را در زنان باردار پیش‌بینی کند. نتایج رگرسیون نشان داد که سلامت معنوی در بارداری قادر به تبیین 51 درصد از تغییرات خودکارآمدی جنسی زنان باردار بود.

نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که خودکارآمدی جنسی و سلامت­ معنوی جامعۀ پژوهش از وضعیت ­مطلوبی برخوردار بود. همچنین سلامت معنوی دارای تأثیر مثبت بر خودکارآمدی جنسی بود.

سابقه و هدف: انس با قرآن و به‌کارگیری تعالیم انبیا در زندگی یکی از کلیدی‌ترین امور برای بهبود سلامت روان و سازگاری اجتماعی است. هوش معنوی یکی از مؤلفه‌های مؤثر در رفتارهای مثبت شغلی و آگاهی از تغییرات درونی فرد است و ارتقای آن در بین نسل جوان می‌تواند بسیاری از ناملایمات روانی را در میان آنان کاهش دهد و زمینۀ پیشرفت تحصیلی را فراهم نماید. ازاین‌رو، مقالۀ حاضر با هدف بررسی تأثیر انس با قرآن بر سازگاری اجتماعی با میانجی‌گری هوش معنوی در بین دانشجویان دانشکدۀ علوم قرآنی خوی صورت گرفته است.

روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش دانشجویان دانشکدۀ علوم قرآنی خوی بود که از میان آنان نمونه‌ای به‌تعداد 103 نفر در سال تحصیلی 99-1398 به‌روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شد. ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات عبارت است از: پرسش‌نامۀ محقق‌ساختۀ انس با قرآن، پرسش‌نامۀ هوش معنوی کینگ و پرسش‌نامۀ سازگاری اجتماعی بل. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد از 103 دانشجو 9/70 درصد زن و 1/29 درصد مرد بودند و با ‌توجه به مقدار 05/0<P، تمام متغیّرها توزيع طبیعی داشت. ميانگين سازگاري اجتماعي 15/11، انس با قرآن 89/3 و هوش معنوي 89/3 بود. نتایج همبستگي پيرسون نشان داد که بین انس با قرآن و سازگاري اجتماعي (64/0=r)، بین انس با قرآن و هوش معنوي (59/0=r) و بین هوش معنوي و سازگاري اجتماعي (53/0=r) رابطۀ مثبت معنی‌داری وجود داشت.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، می‌توان گفت هوش معنوی می‌تواند با نقش میانجی خود در انس با قرآن و سازگاری اجتماعی دانشجویان دانشکدۀ علوم قرآنی خوی، تأثیرات مثبتی ایجاد کند. بنابراین، پیشنهاد می‌شود بسته‌های آموزشی و فرهنگی جهت افزایش هوش معنوی در اختیار دانشجویان این مرکز و دیگر مراکز و مؤسسات آموزشی قرار گیرد تا بدین ترتیب سازگاری اجتماعی آنان در دانشگاه و دیگر محیط‌های اجتماعی افزایش یابد.

سابقه و هدف: خانواده مرکز نوع‌دوستی و بهترین محیط برای وحدت بین مرد و زن است و رضایت زناشویی نقش مهمی در سلامت روان‌شناختی ایفا می‌کند. بنابراین، هدف از این پژوهش مقایسۀ بهزیستی معنوی و احساس انسجام روانی در بین زوجین رضایتمند و زوجین دارای تعارض بود.

روش کار: روش مطالعۀ حاضر علّی-مقایسه‌ای است. جامعۀ آماری شامل زوجین دارای تعارض مراجعه‌کننده به مراکز مشاورۀ شهر اصفهان بود که از میان آنان 300 زوج رضایتمند و دارای تعارض در سال 1399 به‌روش نمونه‌گیری دردسترس با توجه به ملاک‌‌های ورود انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش‌نامه‌هاي بهزیستی معنوي پالوتزین و الیسون و حس انسجام آنتونووسکی بود. داده­ها با روش تحلیل واریانس چند‌متغیّرۀ چند‌راهه تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده­اند.

یافته‌ها: یافته­ها نشان می‌دهد که تفاوت بین میانگین نمرات انسجام روانی در ابعاد قابل درک بودن، قابل مدیریت و معناداربودن در دو گروه زوجین دارای تعارض زناشویی و زوجین رضایتمند معنی‌دار بود ( 05/0>P)؛ اما تفاوت دو گروه در بهزیستی معنوی معنی‌دار نبود (05/0<P). در بررسی ابعاد این متغیّر‌ها نتایج نشان داد که بین زوجین دارای رضایت زناشویی و زوجین دارای تعارض در ابعاد انسجام روانی و ابعاد بهزیستی معنوی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت ( 05/0P>).

نتیجه‌گیری: یافته‌هاي این پژوهش بیانگر آن است که با افزایش و ارتقای انسجام روانی، افراد می‌توانند راهکارهای رضایت زناشویی را در وجود خود تقویت کنند و از این طریق رضایت از زندگی خود را بالا ببرند. بنابراین، با کمک انسجام روانی می‌توان از تعارضات و نارضایتی‌هاي زناشویی و اثرات منفی آن بر زندگی زوجین جلوگیري کرد و از رضایت بیشتري در زندگی زناشویی برخوردار شد.

سابقه و هدف: فرهنگ معنوی که دربردارندۀ ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی است، همراه با مسئولیت کارکنان درمان نقش مؤثري در بهبود و بازگشت سلامتی بیماران دارد. هدف از پژوهش حاضر تأثیر فرهنگ‌ معنوی بر مسئولیت اجتماعی با نقش میانجی سرمایۀ اجتماعی در بیمارستان‌های دولتی شهر تهران بود.

روش کار: این پژوهش بر حسب هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌ها توصیفی-پیمایشی است. جامعۀ آماری تمامی کارکنان بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران بود که با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر نمونۀ دردسترس انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری اطلاعات از پرسش‌نامه‌های استاندارد مسئولیت اجتماعی کارول، سرمایۀ اجتماعی سازمانی ناهاپیت و گوشال و پرسش‌نامۀ محقق‌ساختۀ فرهنگ معنوی استفاده شد. برای سنجش پایایی و روایی پرسش‌نامه‌ها از روش آلفای کرونباخ و روايي محتوا از طریق روش دلفی استفاده شد که برای این منظور پرسش‌نامه­ها به تأیید متخصصان مربوط به آن رسید. تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده در دو بخش توصیفی و استنباطی (آزمون کولموگروف-اسمیرنف، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون چندگانه) انجام شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: بر اساس نتایج تحلیل عاملی، بارهای عاملی عوامل تشکیل‌دهنده بزرگ‌تر از 4/0 و اعداد معنی‌داری آنها بزرگ‌تر از 96/1 بود که تأیید می‌شود. میزان میانگین واریانس استخراج‌شده نیز باید بزرگ‌تر از 4/0 باشد که با توجه به نتایج به‌دست‌آمده همگی بالای 4/0 و نشان‌دهندۀ معنی‌داری بود. با توجه به آماره‌های T به‌دست‌آمده، هر سه فرضیۀ پژوهش در مقدار P 99 درصد پذیرفته شد.

نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان داد كه فرهنگ‌ معنوی با مسئولیت اجتماعی با نقش میانجی‌گری سرمایۀ اجتماعی رابطۀ مثبت، معني‌دار و مستقیم داشت. فرهنگ معنوی موجب می‌شود که مسئولیت‌پذیری در قبال وظایف بیشتر شود و به‌نوعی توجه به ارزش‌های جامعه و اخلاق‌مداری فرهنگی جامعه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی اهمیت پیدا کند که این امر بر رشد و توسعۀ فعالیت‌های بیمارستان‌های دولتی شهر تهران تأثیر می‌گذارد. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود بیمارستان‌ها برای ایجاد بستر مناسب از برنامه‌های مؤثر از‌جمله آموزش جهت تقویت فرهنگ معنوی کارکنان استفاده کنند.

سابقه و هدف: امروزه پدیدۀ خانوارهای زن‌سرپرست یا بدسرپرست به دلایل مختلف در تمام دنیا رو به فزونی است. بیشتر این خانوارها مشکلات عدیده‌ای دارند که موجب شده است قشری آسیب‌پذیر شناخته شوند و با مشکلات روانی متعددی روبه‌رو باشند. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین سه متغیّر سلامت معنوی، انسجام خانوادگی و هویت در میان زنان بی‌سرپرست یا بدسرپرست خانواده بود.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی است. جامعۀ پژوهش زنان خانه‌دار و شاغل بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت پوشش بهزیستی شهر کرج به تعداد 1013 نفر در سال 99-1398 بود. درنهایت 285 نفر ذیل چهار گروه با گروه‌بندی زنان بدسرپرست شاغل، بی‌سرپرست شاغل، بدسرپرست خانه‌دار و بی‌سرپرست خانه‌دار انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده از سه پرسش‌نامۀ سنجش عینی پایگاه هویت من، انسجام خانواده و سلامت معنوی پولوتزین استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که در زنان بی‌سرپرست شاغل سلامت معنوی با انسجام خانواده رابطۀ مثبت و معنادار (01/0>P و 39/0r=) و با سبک­های هویت موفق رابطۀ مثبت داشت (01/0>P و 24/0r=). در زنان بی‌سرپرست خانه‌دار رابطۀ بین سلامت معنوی و سبک هویت موفق در سطح 05/0 مثبت و معنادار بود (05/0>P و 24/0r=). در نمونۀ زنان بدسرپرست شاغل سلامت معنوی تنها با سبک هویت آشفته رابطۀ منفی و معناداری داشت (05/0>P و60/0r=-). در نمونۀ زنان بد­سرپرست خانه­دار سلامت معنوی با انسجام خانواده رابطۀ مثبت و معنادار آماری نشان داد (01/0>P و 49/0r=).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می‌دهد که سلامت معنوی با انسجام خانواده و سبک‌های هویتی رابطۀ مستقیم و معناداری دارد. تقویت سلامت معنوی زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست، در تقویت انسجام خانوادگی آنان مؤثر خواهد بود؛ تأثیر بنیادین سلامت معنوی به‌عنوان یکی از منابع اصلی هویت‌ساز و هویت‌بخش در جامعه به‌ویژه در جامعه‌ای دینی مثل ایران نقشی بسیار مهمی خواهد داشت.

سابقه و هدف: کتاب طب­الائمه منسوب به حسین و عبدالله مشهور به ابنابسطام از راویان قرن چهارم یکی از کتبی است که به گردآوری احادیث طبّی پرداخته ­است. ازآنجایی‌که نام کتاب بیانگر این است که صدور روایات آن از ائمۀ اطهار (ع) است؛ بررسی راویان این کتاب، اهمیت دارد. حرّ عاملی در کتاب تفصیل وسائل­الشیعه إلی تحصیل مسائل­الشریعه از جوامع حدیثی شیعه و میرزا‌ حسین ‌نوری در کتاب مستدرک­الوسائل و مستنبط‌­المسائل که تکمیل‌کنندۀ کتاب وسائل­الشیعه است، احادیثی از کتاب طب­الأئمه را در کتب خود نقل کرده‌اند. هدف از انجام این پژوهش، تصحیح نام راویان در احادیث مشترک بین کتاب­های طب­الائمه، وسائل­الشیعه و مستدرک­الوسائل است.

روش کار: در این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفت؛ احادیثی که بین کتاب‌های طب­الائمه، وسائل­الشیعه و مستدرک­الوسائل مشترک بود، گردآوری شد و تفاوت‌هایی که در نام راویان این احادیث مشترک وجود داشت، بررسی شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: در این پژوهش مشخص شد که نام هشت راوی بین چند نفر مشترک بود. دربارۀ پنج راوی توصیفی ذكر نشده؛ دو راوی مدح و یک راوی هم مدح هم ذم شده ­است که این توصیف‌های متفاوت برای راویان حاکی از یکسان‌نبودن ویژگی‌های رجالی راویان است. همچنین یک روایت که در نسخۀ کنونی کتاب طب­الائمه وجود نداشت نیز مشخص شد.

نتیجه‌گیری: در بررسی احادیث مشترک بین کتاب طب­الائمه با کتاب­های وسائل­الشیعه و مستدرک­الوسائل، تفاوت‌هایی در نام راویان دیده شد که در این پژوهش نام صحیح راویان مشخص شد و يك روایت نیز که در نسخۀ کنونی کتاب طب‌الائمۀ، موجود در نرم­افزار جامع‌الأحادیث نسخۀ 5/3، وجود نداشت، پیدا شد. درنتیجه، می­توان این پژوهش را مصحّح و مکمّل کتاب طب‌الائمه منسوب به ابنابسطام دانست تا محققان بتوانند بهتر دربارۀ این کتاب قضاوت نمایند.

سابقه و هدف: موضوع‌سازی آزمایش‌های پزشکی برای برخی احکام اسلام پیشینه‌ای به درازای عُمر روایات دارد. ازآنجاکه دستاوردهای جدید علوم آزمایشگاهی موجب ایجاد مسائلِ مستحدثه در فقه شده، هدف این مطالعه بیان انواع آزمایش‌های پزشکی جدید طبق ملاک‌های فقهیِ مکتب امامیه، اعتبار و حجیّت این آزمایش‌ها و محدودۀ حجیّت، یعنی تعیین شروط و ضوابط حجیّت این نوع از آزمایش‌ها است.

روش کار: این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است که با روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته و تلاش شده است تا با استفاده از قوانین اصول ‌فقه و قواعد فقهی و آموزه‌های روایی اعتبار و حجیّتِ آزمایش‌های پزشکی در حوزۀ مسائل‌ فقهی از دیدگاه فقه امامیه بررسی شود. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: آزمایش‌هایی که در بستر علم جدید برای مسائل فقهی موضوع‌ساز است، در چهار دستۀ آزمایش‌های آسیب‌شناسی، سم‌شناسی، سرولوژی و ژنتیک معرفی شد. نظر فقهای امامیۀ معاصر دربارۀ آزمایش‌های طبّی در دو فتوایِ کلی معرفی شد: الف) حجیّت آزمایش، در صورتی که منتهی به قطع و علم باشد و ب) حجت‌نبودنِ این نوع آزمایش‌ها به‌طور کلی. در جهت تبیین مسئلۀ آزمایش‌های پزشکی با ملاکِ یافتنِ حکم فقهی، آزمایش‌ها به سه دسته تقسیم شد؛ تخمینی، حسی و حدسی و در چند مرحله بحثِ اعتبار و محدودۀ حجیّت آنها از دیدگاه فقهِ امامیه بررسی شد.

نتیجه‌گیری: به‌صورت مشخص نتیجه را در سه دادۀ کلّی می‌توان ارائه داد: الف) اعتبار و حجیّت آزمایش‌های تخمینی قابل اثبات نیست و فقدانِ دلیل بر حجیّت را می‌توان دلیل بر فقدانِ حجیّت دانست. ب) اعتبار آزمایش‌های حسی درصورتی‌که مسئله از مصادیقِ قضیۀ بیّنه و شهادت باشد، به واسطۀ ادلّۀ حجیّت آن بحث قابل دفاع است و دلیلی بر شروط ذکرشده در آن ابواب، مثل تعدد آزمایش‌کننده نیست و ج) اعتبار آزمایش‌های حدسی درصورتی‌که مسئله بر قضیۀ قول اهل خبره و کارشناس تطبیق‌پذیر باشد، به واسطۀ ادلّۀ حجیّت آن بحث قابل دفاع است. درنتیجه نظر آزمایش‌کنندۀ واحد در موضوعات احکام کافی است و نیاز به تعددِ نظر آزمایش‌کننده در آزمایش‌های حسی و حدسی نیست.