سرمقاله


تأثیر امید در سلامت معنوی از منظر قرآن و روایات

سید غدیر هاشمی کاشانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 1-7
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.37328

 امید در لغت به‌معنای آرزو و چشمداشت (1) و دراصطلاح به‌معنای باورداشتن به نتیجۀ مثبتِ اتفاقات و شرایط و یا تعلق دل به حصول محبوبی در آینده است (2). سلامتی واژه‌ای عربی و از ریشۀ سلم و در اصل به‌معنای کسی است که از نیش مار در امان باشد (3) و یا درخت تنومندی که آفت­‌پذیر نیست و یا سنگ محکمی که تَرَک و شکستگی ندارد (4).

مقالۀ پژوهشی


نقش واسطه‌ای سلامت معنوی در ارتباط بین هوش هیجانی و اعتیاد به تلفن همراه

تقی اکبری, شیرین احمدی; مرتضی جاویدپور; حسین تقوی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 8-21
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.33109

سابقه و هدف: استفادۀ اعتیادی از تلفن‌ همراه عادت‌های تفکر انسان را عمیقاً تغییر داده و بر سازگاری رفتاری و روانی-اجتماعی افراد نیز تأثیر گذاشته است. پژوهش حاضر با هدف نقش واسطه­ای سلامت معنوی در ارتباط بین هوش هیجانی و اعتیاد به تلفن همراه انجام گرفته است.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماري پژوهش تمامی دانش‌آموزان پسر دورۀ متوسطۀ مدارس دولتي شهرستان اردبیل در سال تحصيلي 1398 بود که از میان آنان نمونه­ای به حجم 250 نفر به‌روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه­ا­ی چندمرحله­ای انتخاب شد و به پرسش‌نامه­های­ اعتیاد به تلفن همراه، هوش هیجانی و سلامت معنوی پاسخ دادند. داده‌ها نیز با شاخص‌های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و الگوی روابط ساختاری تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج ضریب همبستگی نشان داد که اعتیاد به تلفن همراه با نمرۀ کل هوش هیجانی و مؤلفه‌های آن و با سلامت معنوی ارتباط منفی داشت. همچنین سلامت معنوی با نمرۀ کل هوش هیجانی و مؤلفه­های آگاهی و خودانگیزی ارتباط مثبت داشت (001/0P<). علاوه‌براین، شاخص­هاي برازش الگو نيز تأثیر هوش هیجانی را بر اعتیاد به تلفن همراه با میانجیگری سلامت معنوی تأييد كرد.

نتیجهگیری: یافته‌های پژوهش این فرض را تقویت می‌کند که سلامت معنوی می‌تواند عاملی محافظتی در نوجوانان باشد و به آنان کمک ‌کند تا علائم منفی مرتبط با استفاده از اینترنت و تلفن‌های هوشمند را کاهش دهند. پیامدهای این یافته‌ها برای پیشگیری از ناسازگاری روان‌شناختی مرتبط با اینترنت و استفادۀ مشکل‌ساز از تلفن‌های هوشمند در نوجوانان کاربرد دارد.

سابقه و هدف: پژوهش‌های متعددی تأثیرات مثبت فروتنی مدیران را بر نتایج مرتبط با کار کارکنان بررسی کرده است. در این میان نقشی که فروتنی سرپرستان و مدیران می‌تواند در ارتقای احساسات روانی مثبت کارکنان مانند همدلی و قدردانی داشته باشد، حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با هدف بررسی چگونگی اثر فروتنی مدیران در همدلی، قدردانی و رفتارهای اخلاقی پرستاران شاغل در مرکز آموزشی-درمانی تخصصی و فوق تخصصی بعثت همدان انجام شده است.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی پرستاران شاغل در مرکز آموزشی-درمانی تخصصی و فوق تخصصی بعثت همدان مشتمل بر 390 نفر بود که بر اساس جدول مورگان تعداد 198 نفر به‌روش نمونه‎گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پنج پرسش‌نامۀ استاندارد استفاده شده و الگوی ارائه‌شده با استفاده از الگو‏سازی معادلات ساختاری تجزیه‌وتحلیل شده است. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تمامی روابط مستقیم بین مولفۀهای پژوهش معنادار بود. بدین صورت که فروتنی مدیر 81 درصد، معنویت محیط کار 52 درصد، رفتارهای اخلاقی 48 درصد و همدلی 29 درصد قدردانی پرستاران را تبیین کرده است. علاوه‌براین، فروتنی مدیر 76 درصد رفتار اخلاقی، 49 درصد همدلی و 65 درصد قدردانی را ازطریق معنویت محیط کار پیش‌بینی کرده است.

نتیجهگیری: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فروتنی مدیر پیامدهای مهمی برای احساسات و رفتارهای مثبت زیردستان و کارکنان خود دارد. سازمان‎هایی که انسجام بیشتری دارند، می‎توانند محیط مساعدتری ایجاد نمایند تا مدیران متواضع بتوانند افراد را برای بروز احساسات مثبت ترغیب کنند. همچنین ارزش‎های فردی را با ارزش‎های سازمانی همسان نمایند و درنهایت معناداربودن کار را افزایش دهند که موجب افزایش ادراک معنویت در محیط کار می‎شود.

مقایسۀ اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مذهب‌محور و آموزش تاب‌آوری در تبعیت از درمان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو

لیلا حسن‌نیا, محمدکاظم فخری, سیده علیا عمادیان

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 38-52
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.33272

سابقه و هدف: بیماری دیابت از جمله بیماری‌های مزمن است که برای جلوگیری از عوارض آن تبعیت از درمان نقش بسزایی دارد. این پژوهش با هدف مقایسۀ اثربخشی درمان شناختی-رفتاری مذهب‌محور (RCBT) و آموزش تاب‌آوری در مؤلفه‌های تبعیت از درمان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو انجام شده است.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون و گروه کنترل است که از میان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت با روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 45 نفر نمونۀ نهایی در نظر گرفته و سپس به‌طور تصادفی ساده در سه گروه 15 نفره شامل دو گروه آزمایش و یک گروه گواه گمارده شدند. یک گروه آزمایشی 10 جلسۀ 60 دقیقه‌ای درمان شناختی-رفتاری مذهب‌محور و گروه دیگر 9 جلسۀ 60 دقیقه‌ای آموزش تاب‌آوری دریافت کردند. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس تک‌متغیّره و آزمون توکی تجزیه‌وتحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد که بین گروه‌های آزمایش و گروه گواه در پس‌آزمون تبعیت از درمان با کنترل پیش‌آزمون (001/0P= و 5/22F=) در سطح اطمینان 95 درصد (05/0P<) تفاوت وجود داشت؛ ولی در بین دو گروه درمان شناختی-رفتاری مذهب‌محور و آموزش تاب‌آوری (46/8F= و 2/0P=) در سطح 95 درصد (05/0P<) به لحاظ آماری تفاوت معنادار وجود نداشت.

نتیجهگیری: یافته‌ها نشان داد که درمان شناختی-رفتاری مذهب‌محور و آموزش تاب‌آوری هر دو در افزایش تبعیت از درمان بیماران مبتلا به دیابت مؤثر است. بنابراین از هر دو روش می‌توان به‌عنوان روشی کمکی در درمان بیماران مبتلا به دیابت جهت افزایش تبعیت از درمان بهره برد.

اثربخشی مداخلات معنوی-مذهبی بر عواطف، کینه‌توزی و بخشش در زنان دارای تجربۀ بدرفتاری هیجانی همسر

نگین هوشیان, سمیه مصباحی, نجمه باقرزاده همایی, هانیه صلح‌جو

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 53-64
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.32862

سابقه و هدف: ازآنجایی‌که بدرفتاری هیجانی شوهر می‌تواند موجب آشفتگی عاطفی و تنفر زن از او شود؛ این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی مداخلات معنوی-مذهبی بر عواطف، کینه‌توزی و بخشش در زنان دارای تجربۀ بدرفتاری هیجانی همسر انجام شده است.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع نیمه‌آزمایشی و به‌صورت پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی زنان دارای تجربۀ بدرفتاری هیجانی شهر بندرعباس در سال 1398 بود که 28 نفر از آنان به‌صورت نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند و اعضای گروه آزمایش تحت مداخلات معنوی-مذهبی قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس عاطفۀ مثبت و منفی (PANAS)، پرسش‌نامۀ پرخاشگری (AQ) و پرسش‌نامۀ حالت‌های روان‌شناختی مثبت (PPSQ) استفاده شد و داده‌ها نیز از طریق تحلیل کوواریانس چند‌متغیّری (مانکوا) تجزیه‌و‌تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان می‌دهد که مداخلات معنوی-مذهبی اثر معناداری بر بهبود عاطفۀ مثبت (43/29F= و 05/0P<)، عاطفۀ منفی (84/F= و 05/0P<)، کینه‌توزی (57/12F= و 05/0P<) و بخشش (66/51F= و 05/0P<) در زنان دارای تجربۀ بدرفتاری همسر داشت.

نتیجهگیری: با توجه به یافته‌های این پژوهش، مداخلات معنوی-مذهبی می‌تواند به‌عنوان روش مؤثر درمانی و آموزشی موجب بهبود عواطف، کینه‌توزی و بخشش در زنان دارای تجربۀ بدرفتاری هیجانی همسر شود.

رابطۀ هوش معنوی و وجدان تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان با نقش واسطه‌ای سرسختی تحصیلی

فردین سیفی, مسعود حجازی, افسانه صبحی, قمر کیانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 65-80
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.33341

سابقه و هدف: پیشرفت تحصیلی پیامدی رفتاری است که اهمیت زیادی برای دانش‌آموزان دارد و شاخصی مهم برای ارزیابی نظام‌های آموزشی در نظر گرفته می‌شود که شناسایی عوامل مؤثر بر آن ضروری است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطۀ هوش معنوی و وجدان تحصیلی با عملکرد تحصیلی و تعیین نقش واسطه‌ای سرسختی تحصیلی در دانش‌آموزان پایۀ نهم شهر زنجان انجام گرفته است.

روش کار: مطالعۀ حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری تمامی دانش‌آموزان پسر پایۀ نهم ناحیۀ دو شهر زنجان در سال تحصیلی 98-1397 بود. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 317 نفر تعیین شد و شرکت‌کنندگان به‌روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای وارد مطالعه شدند. داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامۀ وجدان تحصیلی مک ایلروی و بانتیگ، پرسش‌نامۀ سرسختی تحصیلی بنیشک و همکاران و پرسش‌نامۀ هوش معنوی کینگ جمع‌آوری شد. همچنین برای بررسی عملکرد تحصیلی از معدل کل دانش‌آموزان و جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون گام‌به‌گام و برای تعیین نقش میانجی از روش بارون و کنی استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان داد که بین وجدان تحصیلی با پیشرفت تحصیلی (05/0P<) و همچنین بین سرسختی تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ارتباط مثبت و معناداری وجود داشت (05/0P<). رابطۀ بین هوش معنوی با پیشرفت تحصیلی نیز معنادار بود (05/0P<). علاوه‌براین، با توجه به مراحل تعیین نقش میانجی بارون و کنی، سرسختی تحصیلی نقش میانجی در رابطۀ بین وجدان تحصیلی و پیشرفت تحصیلی داشت؛ اما این نقش برای هوش معنوی تأیید نشد. درمجموع، نتایج حاصل از رگرسیون گام­به­گام نشان داد که وجدان تحصیلی و هوش معنوی در دو گام توانستند 15درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی را تبیین کنند.

نتیجهگیری: هوش معنوی یکی از عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی است و با تأثیرگذاری بر سرسختی تحصیلی می‌تواند به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان منجر گردد.

تبیین نقش واسطه‌ای هوش معنوی در رابطۀ بین فضیلت سازمانی و بهزیستی روان‌شناختی در بین معلمان مقطع ابتدایی شهر اردبیل

سلیم کاظمی, عادل زاهد بابلان , مهدی معینی‌‌کیا, علی خالق‌خواه

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 81-94
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.33130

سابقه و هدف: در قرن بیست‌ویک نگرش‌های جدیدی نسبت به جنبه‌های اخلاقی معلمان در مدارس شده است و با توجه به نقشی که فضیلت در پرورش احساسات و تعاملات سازنده دارد، اهمیت روزافزون آن در بهبود بهزیستی روان‌شناختی آشکار شده است. ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر تبیین نقش واسطه‌ای هوش معنوی در رابطۀ بین فضیلت سازمانی و بهزیستی روان‌شناختی در بین معلمان مقطع ابتدایی شهر اردبیل بود.

روش کار: روش این پژوهش توصیفی-همبستگی مبتنی بر الگوی معادلات ساختاری است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی معلمان دورۀ ابتدایی شهر اردبیل به تعداد 3850 نفر بود که از این تعداد 350 نفر نمونۀ آماری پژوهش در نظر گرفته شدند که بر اساس فرمول کوکران و با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های استاندارد بهزیستی روان‌شناختی، فضیلت سازمانی و هوش معنوی و برای تحلیل یافته‌ها از روش الگوی معادلات ساختاری استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج حاصل از ضریب همبستگی نشان داد که بین متغیّرهای فضیلت سازمانی، هوش معنوی و بهزیستی روان‌شناختی همبستگی معنادار در جهت مثبت وجود داشت. علاوه‌براین، فضیلت سازمانی بر بهزیستی روان‌شناختی (27/0) و هوش معنوی (84/0) و هوش معنوی بر بهزیستی روان‌شناختی (68/0) اثر مستقیم مثبت و معناداری داشت. علاوه‌براین، فضیلت سازمانی از طریق هوش معنوی بر بهزیستی روان‌شناختی (74/9) اثر غیرمستقیم مثبت و معناداری داشت.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده، هرچقدر هوش معنوی معلمان و فضیلت در سازمان بالاتر باشد به همان میزان بهزیستی روان‌شناختی و رضایت از کار بیشتر می‌شود. بنابراین فضیلت به‌عنوان یک متغیّر اخلاقی اسلامی در سازمان می‌تواند بر هوش معنوی و بهزیستی روان‌شناختی معلمان تأثیر بگذارد.

سابقه و هدف: مفهوم خردمندی در متون دینی و فلسفی قدمتی دیرینه دارد. از سوی دیگر، امروزه اهمیت والدگری و سبک‌های فرزندپروری و تأثیر آن بر تربیت و آیندۀ‌ فرزندان بر کسی پوشیده نیست. با توجه به اینکه امام ‌علی (ع) نماد خردورزی به شمار می‌آیند و تاریخ خود گواه بر والدگری شایستۀ ایشان است، بی‌شک بررسی آثار ارزشمند ایشان می‌تواند رهیافت‌های عمیقی در حوزۀ خردمندی و خلاقیت به دست دهد. این پژوهش با هدف ارزیابی اثربخشی بستۀ‌ والدگری خردمندانه‌ بر اساس آموزه‌های امام علی (ع) بر خردمندی والدین و خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی صورت گرفته است.

روش کار: این پژوهش ازنوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ پژوهش شامل والدین دانش‌آموزان دختر پیش‌دبستانی شهر اصفهان در سال تحصیلی 98-1397 بود که با توجه به ملاک‌های ورود، 30 نفر به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش (بستۀ والدگری خردمندانه را در طی 12 جلسه آموزش دیدند) و گروه کنترل (بدون دریافت مداخله) جایگزین شدند. در این پژوهش از آزمون تصویری تفکر خلاق تورنس و پرسش‌نامۀ سه‌‌بُعدی خرد آردلت استفاده شد. نتایج داده‌های مرحلۀ پس‌آزمون نیز با آزمون مانکوا تجزیه‌‌و‌‌تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج نشان می‌دهد که خردمندی والدین به همراه هر سه زیرمقیاس (شناختی، تأملی و عاطفی) و همچنین نمرات خلاقیت در زیرمقیاس‌های (بسط، سیالی و انعطاف‌پذیری) با گروه کنترل تفاوت معناداری داشت اما زیرمقیاس ابتکار با گروه کنترل تفاوت معناداری نشان نداد.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده می‌توان گفت آموزش بستۀ والدگری خردمندانه بر اساس آموزه‌های امام علی (ع) بر خردمندی والدین و خلاقیت کودکان دختر پیش‌دبستانی اثربخش است.

مقالۀ مروری


تغییر پارادایم در پرستاری: از پارادایم مراقبت به پارادایم اسلام

لیلی یکه‌فلاح, حمیده عظیمی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 111-129
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.33802

سابقه و هدف: نظريه‌پردازان پرستاري دانش ‌پرستاري را در چارچوب فلسفه‌های‌ حاکم تعریف کرده‌اند. نظریه‌های‌ پرستاریِ متعلق به دوران مدرنیسم بر اساس مبانی فلسفۀ‌ مدرنیسم طراحی شده بود. با بیان انتقادات به پیامدهای منفی مدرنیسم، دانشمندان ‌پرستاری تصمیم به گذر از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم و پارادایم مراقبت نشئت‌گرفته از پست‌مدرنیسم گرفتند. اما بیان انتقادات زیاد به مبانی پست‌مدرنیسم موجب شد که به کارایی پارادایم مراقبت نیز تردید شود. مطالعۀ حاضر با هدف بررسی پیامدهای پارادایم‌های ‌بیومدیکال و مراقبت بر پرستاری و ارائۀ پارادایمی توحیدی و جایگزین انجام شده است.

روش کار: مطالعۀ حاضر از نوع کتابخانه‌ای است. در این پژوهش به بررسی مقالات و کتب مختلف دربارۀ مهم‌ترین فلسفه و پارادایم‌‌‍‌های پرستاری در محدودۀ زمانی سال‎های 1950 تا 2020 در پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی و خارجی با رویکردی توصیفی-‌تحلیلی پرداخته شده است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: تک‌بُعدی‌انگاری و توجه صِرف به علائم‌ عینی از جمله انتقادات وارد بر مدرنیسم و پارادایم بیومدیکال است. همچنین نبود معیار متقن خوبی یا بدی، نقض قانون اجتماع نقیضین با بیان قبول چندحقیقتی در جهان و انکار قواعد کلی از جمله انتقادات وارد بر پست‌مدرنیسم و پارادایم ‌مراقبت است. پارادایم اسلامی ضمن داشتن نقاط قوت دو پارادایم گذشته، نقاط ضعف آنها را ندارد.

نتیجهگیری: با توجه به لزوم ارائۀ پارادایم پرستاری مبتنی بر فلسفۀ حاکم بر هر جامعه، پارادایم اسلامی راهکاری جهت برون‌رفت از چالش‌های ایجادشده با پارادایم فعلی در پرستاری پیشنهاد می‌گردد.

بازشناسی مؤلفه‌های اثرگذار سلامت معنوی بر سلامت انسان

مریم صف‌آرا, مریم قاسمی یزدآبادی, عاطفه حیرت, آسیه رضائی‌نسب

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 130-146
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.29174

سابقه و هدف: سلامت معنوی شاخه‌ای از سلامت است که می‌توان آن را جامع تمام ابعاد سلامت در نظر گرفت؛ به‌طوری که با رسیدن به کمال سلامت معنوی، دیگر ابعاد سلامت نیز مسیر رشد و کمال را طی خواهد کرد. سلامت معنوی حالتی از داشتن و برخوردارشدن از حس پذیرش، اتصال به قدرتی برتر و طی مسیر در جهت خواست آن قدرت و یکپارچگی در کل وجود بر مبنای مسیر تعیین‌شده از سوی قدرت برتر (خداوند) است. در این پژوهش به بررسی و بازشناسی مؤلفه‌های اثرگذار سلامت معنوی بر سلامت انسان پرداخته شد تا مسیر هموارتری فرا روی پژوهش‌های بعدی پژوهشگران قرار گیرد.

روش کار: روش پژوهش حاضر توصيفي-كتابخانه‌اي است. در گردآوري مطالب کلیدواژه‌های سلامت معنوی، معنویت، سلامت معنوی-سلامت انسان و معنویت-سلامت انسان و معادل انگلیسی آنها در بازۀ زماني سال‌هاي 2010 تا 2020 با جست‌وجو در پایگاه‌های گوگل اسكولار، نورمگز، اس.آی.دی، اسکپوس، پاب‌مد و مگيران بررسی شد. در اين بازه بيش از 150 مستند بررسی شد و داده‌های مرتبط با سؤال‌های پژوهشی که بیشتر در مقالات با موضوع ارتباط‌سنجی و اثربخشی ابعاد مختلف سلامت معنوی در  ارتباط با زندگی انسان بود، بررسی شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: پس از بررسی اسناد منتخب، یافته‌های حاصل از مستندات نشان داده است که بیشتر تحقیقات در حیطۀ تأثیر یا رابطۀ سلامت معنوی با سلامت عمومی، سلامت ‌روان، پیشرفت بیماری، کیفیت زندگی و بهبود عملکرد اجتماعی انجام گرفته بود.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت که ارتقای سلامت معنوی در افراد در سلامت عمومی، بهبود روند بیماری‌ها و سلامت روان می‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین لازم است برای سنجش سلامت معنوی ابزار متناسب با فرهنگ و گروه‌های مختلف سنی ساخته شود و در آیندۀ نزدیک به یکی از دامنه‌های علمی پرکاربرد تبدیل گردد.

تبیین شخصیت توحیدیافته در درمان یکپارچۀ توحیدی از دیدگاه اسلام

بی‌بی زهرا حسینی; ابوالقاسم عاصی مذنب; محمدحسین فلاح

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 147-159
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.31287

سابقه و هدف: به‌دلیل وجود ناهنجاری‌ها و مشکلات روانی و رفتاری در جوامع، روان‌شناسان به‌سمت درمان‌های مختلف برای حل این مشکلات رفته‌اند؛ از جملۀ این درمان‌ها درمان یکپارچۀ توحیدی است که در آن فرد به شخصیتی دست می‌یابد که می‌تواند رفتار ناهنجار خود را اصلاح و از بازگشت مجدد آن جلوگیری کند. در مقالۀ حاضر به بررسی ویژگی‌های این شخصیت خدامحور که با درمان یکپارچۀ توحیدی در فرد ایجاد می‌شود، در متون روان‌شناسی و دینی پرداخته شده است.

روش کار: این پژوهش بر پایۀ تحقیقات توصیفی و کیفی و از گونۀ اسنادی با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای است. اطلاعات جمع‌آوری‌شده از کتب حدیثی، روان‌شناسی و قرآن و نیز نرم‌افزارهای قرآنی و حدیثی و تفسیری بود که با تحلیل محتوا به بررسی متون پرداخته شد. مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که قرآن این درمان را در 1400 سال قبل بیان کرده است و راه مقابله با مشکلات روانی را دست‌یافتن به شخصیت توحیدیافته‌ای می‌داند که فرد با محورقراردادن خدا در زندگی به آرامش کامل روانی می‌رسد و می‌تواند مشکلات روانی و رفتاری خود را حل نماید.

نتیجهگیری: بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان گفت افرادی که شخصیت خدامحور دارند علاوه‌بر متعادل‌بودن، در صدد تعالی هستند و تلاششان با نیّت خالص برای قرب الهی است و ادراکی صحیح نسبت به امور مختلف و رفتاری سازگارانه در برخورد با محیط اطراف دارند. درواقع، هر اندازه دین در زندگی افراد نقش بیشتری ایفا کند، شاهد کاهش مشکلات جسمی و روانی و آسیب‌های اجتماعی هستیم.

بازشناخت ملاک‌های اخلاقی مقدار رابطۀ زناشویی بهنجار با تأکید بر اصول اخلاق جنسی اسلام

نصراله فاطمی امین, محمدسعید کرمی, محسن طالبی, مهدی شعبانی

پژوهش در دین و سلامت , دوره 8 شماره 1 (2022), 19 اسفند 2022, صفحه 160-174
https://doi.org/10.22037/jrrh.v8i1.31401

سابقه و هدف: دانش اخلاق جنسی به‌‌منظور الگودهی رفتاری ساحت جنسی انسان، در نتیجۀ کنترل و هدفمندسازی رفتار جنسی شکل‌گرفته است. ازاین‌‌رو این دانش هنجارهای اخلاقی رفتار جنسی را بررسی می‌کند. یکی از مسائل مهم در این حیطه تعیین مقدار مطلوب رابطۀ جنسی است. در این باره از دیدگاه­های گوناگون پزشکی و روان‌شناختی پژوهش­هایی انجام گرفته است، اما تاکنون مرزهای اخلاقی رابطۀ خوب از دیدگاه اسلام به‌صورت روشمند بررسی نشده است. هدف پژوهش حاضر بازشناخت ملاک­های اخلاقی مقدار رابطۀ زناشویی بهنجار با تأکید بر اصول اخلاق جنسی اسلام بود.

روش کار: پژوهش حاضر از نوع اسنادی-تحلیلی است که بر پایۀ منابع اسلامی (آیات و روایات) انجام شده است. به‌دلیل اتکای این پژوهش بر آیات و روایات، تعداد زیادی از منابع اصیل و قدیمی به‌عنوان مرجع تحقیق بررسی شد ولی در بخش تحلیل و طبقه‌بندی اطلاعات علاوه‌بر روش فهم متون دینی به دیدگاه‌های معاصر نیز توجه شده است. مؤلفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافتهها: از اَسناد مکتوب و تحلیل محتوای آنها چهار دسته روایت دربارۀ موضوع پژوهش به دست آمده است. بررسی این روایات به استنباط چندی از اصول اخلاقی و کدهای برآمده از آنها منتهی شد و در پی آن مرزهای اخلاقی رابطۀ جنسی زناشویی بهنجار تبیین گردید.

نتیجهگیری: بر اساس کدهای اخلاقی ارائه‌شده، رابطۀ جنسی-عاطفی مطلوب بین زوجین محصور به چارچوب‌های اخلاقی است. توجه به مرزهای اخلاقی رابطه، علاوه‌بر فضیلتمندکردن آن می­تواند به پایدارشدن خانواده و رضایت زناشویی کمک نماید.