مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

با افزایش جمعیت سالمندان و پیچیدگی نیازهای سلامت در این گروه، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به ویژه هوش مصنوعی به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در نظام‌های سلامت تبدیل شده است. هوش مصنوعی، با قابلیت تحلیل داده‌های پیچیده، تسهیل تصمیم‌گیری‌های بالینی، و فراهم‌سازی مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی سالمندان و کاهش بار مراقبتی منجر شود. کاربردهایی نظیر پایش سلامت از راه دور، ربات‌های یاریگر، بازی‌های شناختی مبتنی بر واقعیت مجازی و سیستم‌های هوشمند تشخیص پزشکی تنها بخشی از ظرفیت‌های موجود را نمایان می‌سازند. با این حال، چالش‌هایی نظیر تبعیض دیجیتال، مشارکت ناکافی سالمندان در فرآیند طراحی فناوری‌ها، و دغدغه‌های اخلاقی در زمینه حریم خصوصی و شفافیت عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی، لزوم بازنگری در سیاست‌ها و چهارچوب‌های اخلاقی را برجسته می‌سازند. این دستنوشته در قالب نامه به سردبیر بر اهمیت تلفیق فناوری با ارزش‌های انسانی، جلب مشارکت فعال کاربران نهایی و ایجاد نظارت‌های علمی و حقوقی مؤثر در توسعه هوش مصنوعی در مراقبت از سالمندان تأکید دارد و پیشنهادهایی جهت ارتقای اثربخشی و مقبولیت این فناوری‌ها ارائه می‌نماید.

زمینه و هدف: پرستاران اغلب هنگام برقراری ارتباط با بیماران به ویژه در مورد تعادل بین حقیقت‌گویی و شفقت با چالش‌های اخلاقی مواجه می‌شوند، دروغ‌ مصلحت‌آمیز گاهی اوقات به عنوان ابزاری عملی برای محافظت از سلامت عاطفی بیماران به کار گرفته می‌شود. هدف این مطالعه، مروری روایتمند بر دروغ‌ مصلحت‌آمیز و بررسی چگونگی مدیریت تعارض اخلاقی بین حقیقت‌گویی و شفقت در عمل بالینی توسط پرستاران است.

روش: به عنوان یک مرور روایتی برای ترکیب متون موجود در مورد پیامدهای اخلاقی دروغ‌ مصلحت‌آمیز در پرستاری از فروردین تا تیرماه سال 1404 انجام شد. جستجو در پایگاه‌های فارسی زبان شامل SID و Magiran و پایگاه‌های لاتین شامل PubMed، Scopus و Web of Science و موتور جستجو Google Scholar با استفاده از واژگان کلیدی نظیر «White Lie in Nursing»، «Therapeutic Deception, Therapeutic Privilege»، «Ethics of Compassion»، «Truth-Telling, Hon»، «Esty»، « Pragmatic Ethics» و «Compassion vs. Truth-Telling» و معادل فارسی آن‌ها به ترتیب شامل «دروغ مصلحت‌آمیز در پرستاری»، «فریب درمانی/ فریب خیرخواهانه»، «اخلاق شفقت»، «حقیقت‌گویی/ صداقت»، «اخلاق عمل‌گرایانه» و «سودرسانی در مقابل استقلال به ‌صورت جداگانه و یا ترکیبی با عملگرهای بولین (AND/OR) بدون محدودیت زمانی استفاده شدند، بعد از بازیابی مقالات و غربالگری آن‌ها بر اساس معیارهای ورود و خروج و چک‌لیست‌های استاندارد گزارش‌دهی مقالات، تحلیل داده‌ها بر اساس روش سنتز روایی (Narrative Synthesis) انجام شد.

ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبه‌های اخلاقی مطالعات مروری شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

یافته‌ها: یافته‌های کلیدی این مطالعه مروری در پنج دسته‌بندی اصلی طبقه‌بندی شدند: 1ـ تعارض اخلاقی بین صداقت و شفقت در مراقبت پرستاری؛ 2ـ تأثیر قوی فرهنگ و ساختار خانوادگی بر نحوه افشای حقیقت؛ 3ـ استفاده از دروغ مصلحت‌آمیز به عنوان یک رفتار درمانی و شفقت‌آمیز؛ 4ـ ضرورت رویکردهای عملگرایانه اخلاقی؛ 5ـ کمبود آموزش‌های هدفمند و سیاستگذاری‌های شفاف که منجر به تصمیم‌گیری‌های فردی و پریشانی اخلاقی در پرستاران می‌شود.

نتیجه‌گیری: دروغ مصلحت‌آمیز در پرستاری نشان‌دهنده یک عمل اخلاقی پیچیده است که ریشه در مراقبت عمل‌گرایانه دارد، لذا تدوین دستورالعمل‌ها و آموزش‌های واضح‌تر برای حمایت از پرستاران در ایجاد تعادل بین حقیقت‌گویی و شفقت و در عین حال احترام به شأن بیمار کمک‌کننده باشد.