گاهی از مباحث بین‌رشته‌ای قرآن و علوم تجربی با سابقۀ هزارساله با عنوانِ «تفسیرِ عِلمی» یاد می‌شود (1). این نوع از تفسیر قرآن در مرکز مثلثی با اضلاع تفسیر، اعجاز علمی قرآن و علوم تجربی قرار گرفته که متأثر از آنها نیز است. برداشت علمی از قرآن در بستر تاریخ موضوعِ تعریف و نقد بسیاری از مفسران قرآنی بوده است. برخی تفسیر علمی را اعم از تفسیر فلسفی می‌دانند درحالی‌که در مباحثِ طبّی، علوم تجربی در برابر علوم عقلی مثل فلسفه قرار می‌گیرد و گاهی تعریف تفسیر علمی به‌گونه‌ای است که شامل همۀ اقسام این روش نمی‌شود. با این همه به نظر می‌رسد در تعریفی عام از تفسیر علمی آیات، گونه‌های سه‌گانۀ «استخراج علوم از قرآن» و «تحمیل مطالب علمی بر قرآن» و «استخدام علم در فهم بهتر آیات قرآن» را شامل می‌شود (2)

سابقه و هدف: نشاط معنوی مقوله‏ای است که با وجود اهمیت فراوان آن به‏عنوان موضوعی مجزا کمتر به آن توجه شده است. نشاط لازمۀ زندگی و عامل محرکی برای نیل انسان به سلامت روانی و قُرب الی‏الله است. در عین ‏حال، عامل خانواده به‏ویژه محبوبیت والدین با بهزیستی روانی و کاهش آسیب‏های اجتماعی-روانی ارتباط معناداری دارد. ازاین‌رو، این پژوهش با هدف بررسی نقش پیش‏بینی‏کنندگی محبوبیت والدین و نشاط معنوی با احساس خودارزشمندی نوجوانان انجام شد.

روش کار: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری همۀ نوجوانان دارای والد نابینای تحت پوشش سازمان بهزیستی در 31 استان ایران در سال 1400 بود که 240 نفر از آنان به‌روش نمونه‏گیری هدفمند و برحسب مراجعات متوالی به مراکز بهزیستی انتخاب شدند و پرسش‏نامه‌های احساس خودارزشمندی روزنبرگ، نشاط معنوی افروز و محبوبیت والدین افروز و اسدی را تکمیل کردند. برای تحلیل داده‏ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانۀ سلسله‌مراتبی استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد بین نشاط معنوی با احساس خودارزشمندی (63/0=r و 011/0>P) و همچنین بین محبوبیت والدین (52/0=r و 017/0>P) با احساس خودارزشمندی همبستگی مثبت و معنادار برقرار بود. تحلیل رگرسیون نشان داد به‏ترتیب نشاط معنوی توان تبیین 20% از واریانس احساس خودارزشمندی، نشاط معنوی و محبوبیت والدین با هم توان تبیین 28% از واریانس احساس خودارزشمندی؛ و محبوبیت والدین مستقل از نشاط معنوی توان تبیین 7% از این واریانس را داشتند. دو عامل محبوبیت مادر و پدر نیز توانستند 8% از واریانس احساس خودارزشمندی را پیش‏بینی کنند. در میان متغیّرهای مربوط به محبوبیت مادر و پدر، محبوبیت مادر با ضریب بتای 26/0=β قوی‏ترین پیش‏بینی‌کننده بود.

نتیجه‌گیری: ازآنجایی‌که محبوبیت والدین و نشاط معنوی میزان بالایی از تغییرپذیری احساس خودارزشمندی را تبیین می‏کنند، می‏توان توجه به این عوامل را در بهبود احساس خودارزشمندی نوجوانان مهم دانست و در برنامه‏های ارتقای سلامت در جامعه مدنظر قرار داد.

سابقه و هدف: با توجه به اینکه متغیّر ادراک خدا با بسیاری از مؤلفه‌های روان‌شناختی در ارتباط است و متغیّر پیچیده‌ای محسوب می‌شود، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر معنی‌درمانی بر کیفیت رشد ادراک از خدا با توجه به متغیّرهای فردی در میان بیماران نامزد جراحی قلب انجام شد.

روش کار: پژوهش حاضر از زمرۀ پژوهش‌های نیمه‌تجربی و از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعۀ آماری پژوهش تمامی بیماران نامزد جراحی قلب باز مراجعه‌کننده به بیمارستان مرکز قلب تهران بود که از میان این جامعه، نمونه‌ای به حجم 60 نفر (30 نفر گروه آزمون و 30 نفر گروه کنترل) به‌شیوۀ تصادفی انتخاب شدند. مطالعه با کمک ابزار پرسش‌نامۀ سه‌قسمتی جمعیت‌شناختی، تصور فرد از خدا (بازسازی مقیاس لارنس) و پرسش‌نامۀ وضعیت مذهبی خانواده گرنکویست اجرا شد. داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، اسپیرمن، تی، من ویتنی، تحلیل واریانس و کروسکال والیس تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که در گروه مداخله و کنترل رابطۀ معنی‌داری بین متغیّرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل و سطح تحصیلات با نمرۀ کل ادراک خدا وجود نداشت (05/0<P)؛ ولی رشد ادراک خدا ارتباط معنی‌داری با شدت مذهبی‌بودن خانواده داشت (0001/0(P=.

نتیجه‌گیری: ادراک خدا متغیّر پیچیده‌ای است که با بسیاری از مؤلفه‌های روان‌شناختی در ارتباط است. یافته‌های این مطالعه نشان داد که رشد ادراک خدا ارتباط معنی‌داری با شدت مذهبی‌بودن خانواده دارد ولی ارتباط معنی‌داری با سن، جنسیت، وضعیت تأهل و سطح تحصیلات ندارد. بر اساس نتایج مطالعۀ حاضر احتمالاً مؤلفه‌های دیگری در کیفیت رشد ادراک خدا مؤثر باشد و نیاز است بررسی‌های گسترده‌تر و عمیق‌تر انجام شود.

سابقه و هدف: ازآنجایی‌که هنگام تشخیص بیماری سرطان، سلامت معنوی بیشتر بیماران و خانواده‌های آنان دچار مخاطره می­شود؛ این مطالعه با هدف مقایسۀ سلامت معنوی مادران کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری­های مزمن انجام شد.

روش کار: پژوهش حاضر به­صورت در­دسترس دربارۀ 250 نفر از مادران دارای کودک مبتلا به سرطان مراجعه­کننده به درمانگاه و بخش انکولوژی و مادران کودکان مبتلا به سایر بیماری‌های مزمن مراجعه‌کننده به بخش­های کودکان و اورژانس اطفال بیمارستان شهید­ صدوقی یزد در سال 1399 انجام شد. ابزار گردآوری داده­ها پرسش­نامۀ اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامۀ سلامت معنوی پالوتزین و الیسون بود. داده­ها با روش‌های آماری توصیفی و تحلیلی (آزمون تی و کای دو) تجزیه و تحلیل شد و سطح معنی­داری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: در مطالعۀ حاضر سلامت معنوی مادران در دو گروه مورد مقایسه در حد متوسط بود. میانگین سلامت معنوی مادران کودکان بستری در بخش اطفال (13/13±24/91) بالاتر از میانگین سلامت معنوی مادران کودکان بستری در بخش انکولوژی (67/12±84/85) بود و تفاوت آماری معناداری بین سلامت معنوی مادران دو گروه با استفاده از آزمون تی مستقل مشاهده شد (001/0=P). همچنین تفاوت آماری معناداری بین سلامت معنوی مادران کودکان 12 سال به بالا (با میانگین 86/11±00/97) بر اساس سن کودک در گروه کودکان بستری در بخش انکولوژی با استفاده از آزمون f یک‌راهه (آنوا) مشاهده شد (022/0=P).

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده، سلامت معنوی مادران در بخش انکولوژی کمتر از مادران کودکان مبتلا به سایر بیماری­های مزمن در بخش اطفال بود. این یافته نیاز به انجام اقدامات لازم را برای ارتقا و بهبود سلامت معنوی مادران در بخش انکولوژی مشخص می‌سازد.

سابقه و هدف: بلوغ عاطفی به‌معنای توان رشدیافتۀ پیوند و عطف با دیگران بر اساس مبناهای الهی است که پیش­نیازی برای برقراری روابط مطلوب با همسر نیز است. در صورت فقدان این بلوغ در همسران، روابط زوجی دچار آسیب می­گردد. با عنایت به تأکید فراوان بر استفاده از الگو‌ها و ابزارهای مبتنی بر فرهنگ جهت آموزش و درمان مشکلات زوجی­ و نارضایتی زناشویی، هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی مقیاس سنجش بلوغ ­عاطفی­ مربوط به روابط ­زوجی­ مبتنی بر منابع قرآنی و روایی بود.

روش کار: روش این پژوهش کیفی-کمّی و از نوع آمیخته است. جامعۀ آماری شامل زنان و مردان متأهل شهر اصفهان بود که به‌روش نمونه­گیری دردسترس 300 نفر از آنان (150 زن و 150 مرد) انتخاب شدند و پرسش­نامۀ بلوغ­ عاطفی­ مربوط به روابط زوجی­ را تکمیل کردند. بررسی روایی پرسش­نامه از طریق ارزیابی روایی محتوایی، روایی صوری و همچنین روایی ملاک از نوع هم‌زمان و با استفاده از روش تحلیلی عامل اکتشافی و تأییدی و نیز همبستگی پیرسون بررسی شد. جهت تعیین پایایی پرسش­نامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. در این مطالعه همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده­اند.

یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که روایی صوری و محتوایی پرسش­نامۀ بلوغ ­­عاطفی مربوط به روابط ­زوجی­ مبتنی بر منابع قرآنی و روایی قابل قبول است. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی هشت عامل با عناوین احسان، اکرام، اصلاح، مسئولیت­پذیری، هم‌کلامی، همفکری، همدلی و همراهی را تأیید نمود و تعداد نهایی ۵۱ سؤال مشخص شد. روایی هم‌زمان نیز تأیید شد. یافته­های پژوهش بیانگر این است که این پرسش­نامه روایی و اعتبار مناسب دارد و می‌توان از این ابزار جهت سنجش بلوغ ­عاطفی در روابط­­ زوجی­ استفاده نمود. محاسبۀ شاخص آلفای کرونباخ نیز بیانگر این است که مقیاس ساخته‌شده اعتبار بالایی دارد.

نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از روایی و پایایی پرسش­نامۀ مذکور می­توان بیان کرد که این مقیاس ابزاری پایا و روا جهت بررسی بلوغ­ عاطفی­ در روابط ­زوجی­ مبتنی بر منابع قرآنی و روایی است و قابلیت اجرا و استفاده در زوجین ایرانی دارد.

سابقه و هدف: رضايت زناشويي يکي از مهم‌ترين عوامل پيشرفت و دستيابي به اهداف زندگي است که تحت تأثير عوامل بيروني و دروني قرار می­گیرد. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطۀ بین باورهای دینی و مهارت­های ارتباطی با رضایت زناشویی در معلمان متأهل ناحیۀ یک شهر تبریز بود.

روش کار: روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش معلمان متأهل مدارس ناحیۀ یک شهر تبریز بود که با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای درمجموع 336 نفر (192 نفر زن و 144 نفر مرد) نمونۀ پژوهش در نظر گرفته شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسش‌نامه­های باورهای دینی گلاک و استارک، مهارت­های ارتباطی بارتون و رضايت زناشويي اینریچ استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه انجام شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج تحلیل نشان داد که بین باورهای دینی و مهارت­های ارتباطی با رضایت زناشویی رابطۀ مثبت معنی­دار وجود داشت و باورهای دینی (399/0) و مهارت­های ارتباطی (207/0) پیش‌بینی‌کننده­های مناسبی برای رضایت زناشویی بودند.

نتیجه‌گیری: با در نظر گرفتن نقش مهم باورهای دینی و مهارت­های ارتباطی در پیش­بینی رضایت زناشویی مي‌توان با تقویت آنها، ميزان رضايت زناشويي زوجين را افزایش داد.

سابقه و هدف: نوجوانان و جوانان بیش از هر قشر دیگری در معرض قسم‌های مختلف تهاجم فرهنگی غربی قرار دارند و بسیاری از مفاهیم ذیل تهاجم فرهنگی مانند آزادی جنسی بدین دلیل است که افراد از پیامدهای منفی آن آگاهی ندارند. بنابراین ممکن است با تبیین پیامدهای منفی آزادی جنسی، نگرش و دیدگاه جامعۀ ایرانی به‌ویژه قشر جوان نسبت به این پدیدۀ مذموم تغییر یابد و بستر لازم برای مقابله با آزادی‌های مطلق جنسی فراهم گردد. پژوهش حاضر با هدف ارائۀ الگویی جهت تبیین پیامدهای منفی ترویج تفکر آزادی جنسی غربی در کشور انجام شده است.

روش کار: روش اصلی این تحقیق فراترکیب کیفی است که در آن از طریق جست‌وجوی کلیدواژه‌های مرتبط، مطالعات پیشین دربارۀ پیامدهای آزادی جنسی استخراج شد. در ادامه شاخص‌های شناسایی‌شده در مقالات مختلف کدگذاری شد و با دسته‌بندی کدها موضوعات اصلی به دست آمد. با استفاده از رویکرد فراترکیب، الگویی مفهومی شامل سه بُعد اصلی، پنج مضمون و 37 کد به‌ دست آمد. سه بُعد اصلی شناسایی‌شده شامل پیامدهای فردی، خانوادگی و اجتماعی-فرهنگی بود. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: رتبه‌بندی عوامل نشان داد که پیامدهای اجتماعی-فرهنگی اهمیت بیشتری داشت و پیامدهای خانوادگی و فردی به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. همچنین محاسبۀ ضریب کاپا کوهن، ضریب هولستی، ضریب پی اسکات و ضریب آلفای کرپیندروف نشان داد که الگوی به‌دست‌آمده در این تحقیق اعتبار مناسبی داشت.

نتیجه‌گیری: هدف دولت‌های غربی از ترویج تفکر آزادی جنسی در کشورهای اسلامی تأثیرگذاری بر باورهای فرهنگی و رفتارها و هنجارهای اجتماعی است. با ترویج تفکر آزادی جنسی، زمینه و بستر لازم برای نفوذ و نهادینه‌سازی سایر هنجارهای غربی در جامعه نیز فراهم می‌آید؛ به‌شکلی که می‌توان آزادی جنسی را دروازه‌ای جهت ورود دیگر ارزش‌های غربی در نظر گرفت که اغلب در تضاد کامل با فرهنگ و اندیشۀ اسلامی قرار دارد.

سابقه و هدف: كيفيت زندگي شغلي نقش مهمی در رفتار و مهارت کارکنان دارد و بر واکنش­های آنان تأثیرگذار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش بهزیستی معنوی و سواد سلامت در کیفیت زندگی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد.

روش کار: این پژوهش از نظر هدف کاربردي و روش آن توصيفي و از نوع همبستگي است. جامعۀ آماري پژوهش کارکنان دانشکده­های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود که در زمان تحقیق تعداد 150 نفر بودند. شیوۀ نمونه­گیری در این پژوهش به‌صورت تصادفی ساده و حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسي و مورگان 108 نفر تخمین زده شد. 120 پرسش‌نامه در میان جامعۀ آماری توزیع شد که از این تعداد 108 پرسش‌نامه تکمیل گردید. ابزار اندازه­گیری پرسش‌نامه‌های استاندارد بهزیستی معنوی پالوتزين و اليسون، سواد سلامت منتظری و همکاران و کیفیت زندگی کارکنان مدل والتون بود. به‌منظور بررسی فرضیات از معادلات ساختاری استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که بهزیستی معنوی با ضریب مسیر 171/0 و سواد سلامت با ضریب مسیر 84/0 بر کیفیت زندگی کارکنان تأثیر معنی­داری داشت.

نتیجه‌گیری: مدیران دانشگاه‌های علوم پزشکی و سازمان‌های مرتبط با بهداشت و درمان در دوران سخت کرونا باید بکوشند تا با ارتقای سواد سلامت در کارکنان و جامعه، محیطی توأم با آرامش و به‌زیست برای منابع انسانی خود فراهم نمایند.

سابقه و هدف: اعتماد اجتماعی یکی از عناصر کلیدی در تحقق توسعۀ پایدار و همه‌جانبۀ جوامع تلقی می‏شود. در تحقق این مفهوم عوامل متعددی می‏تواند دخیل باشد. این پژوهش با هدف تعیین نقش تعدیل‏کنندگی جنسیت در رابطۀ دین‏داری با اعتماد اجتماعی در دانشجویان انجام شد.

روش کار: این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری پژوهش دانشجویان دانشگاه پیام‏نور استان سمنان بود که با استفاده از نمونه‏گیری تصادفی طبقه‏ای نسبی 384 نفر از آنان (200 دانشجوی مؤنث و 184 دانشجوی مذکر) انتخاب شدند. داده‏ها با استفاده از پرسش‏نامۀ دین‏داری گلاک و استارک و پرسش‏نامۀ اعتماد اجتماعی علیزاده ‏اقدام و محمدی گردآوری شد. برای تحلیل داده‏ها از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. در این پژوهش همۀ موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: میانگین (و انحراف‏معیار) نمرۀ دین‏داری و اعتماد اجتماعی دانشجویان به‏ترتیب برابر با 61/199 (± 22/12) و 39/119 (± 71/10) بود. بر اساس ضریب همبستگی پیرسون بین نمرۀ کل دین‏داری و ابعاد آن با اعتماد اجتماعی در دانشجویان ارتباط آماری مثبت و معنادار بود (597/0=r و 001/0>P). میانگین ابعاد دین‏داری و اعتماد اجتماعی در دانشجویان مؤنث به‏صورت معناداری بیشتر از دانشجویان مذکر بود. نتایج نشان داد که دین‏داری و هر یک از ابعاد آن شامل مؤلفۀ مناسک، اعتقاد، عاطفه و پیامد در بین دانشجویان به‏طور مثبت و معناداری اعتماد اجتماعی را پیش‏بینی می‏کنند. همچنین، تعدیل‏کنندگی جنسیت در رابطۀ بین دین‏داری و اعتماد اجتماعی در مشارکت‏کنندگان تأیید شد؛ بدین معنا که تأثیر ابعاد دین‏داری بر اعتماد اجتماعی دانشجویان در دو گروه دختران و پسران متفاوت بود.

نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش، اعتماد اجتماعی در دانشجویان بیشتر از همه از مؤلفۀ مناسکی متغیّر دین‏داری متأثر است. این یافته‏ دلالت‏های نظریه‏های کارکردگرا دربارۀ اثر مثبت دین‏داری بر سلامت اجتماعی را تأیید می‏کنند.

سابقه و هدف: با پیشرفت علم پزشکی دانشمندان و پزشکان در صددند با استفاده از تحقیقات و ابزار­های مختلفی که در اختیار دارند، دانش طب و بهداشت را به‌سوی ایجاد فرصت‌های جدیدی جهت ارتقای سطح سلامت و حیات انسان سوق دهند. استفاده از سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف در درمان بسیاری از بیماری­ها از مسائل نوپدید پزشکی شمرده می­شود. با توجه به قابلیت استفاده و نگهداری آن برای افراد دیگر غیر از جنین به‌مدت طولانی، خلأ پژوهشی در زمینۀ تبیین حکم تکلیفی بیع سلول‌های بنیادی به چشم می­خورد. این پژوهش با هدف تبیین فقهی بیع سلول­های بنیادی خون بند ناف انجام شده است.

روش کار: روش اجرای این تحقیق توصیفی-تحلیلی از نوع مطالعات کتابخانه­ای است. در محتوای مفاهیم به‌صورت نظام­دار توصیف عینی و کیفی صورت گرفت. در استنباط حکم فقهی با استناد به مبانی فقهی، تحلیل و تخریج محقق شد. ابزار جمع­آوری نیز عمدتاً فیش­برداری از کتاب­ها، مقالات و همچنین استفاده از نرم‌افزارهای فقهی بود. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: با تعمق در آرای فقها دربارۀ حکم بیع اعضای بدن انسان جهت پیوند، قول به جواز و نیز قول به منع جواز قابل مشاهده است. در این پژوهش از تعدادی از فقهای معاصر دربارۀ حکم بیع سلول­های بنیادی استفتاء شد که به اتفاق قائل به جواز آن بودند.

نتیجه‌گیری: نتایج حاصل گویای این است که با استناد به آیات و روایات و با توجه به منفعت عقلایی سلول­های بنیادی موجود در خون بند ناف، حکم جواز بیع آن استنباط می­گردد.

سابقه و هدف: تأثیر اخلاق بر سلامت معنوی امری پذیرفتنی است و علاوه بر مؤیّدداشتن از قرآن و روایات، بسیاری از پژوهشگران داخلی و خارجی نیز به آن اذعان کرده و آثاری را در این­ باره نگاشته­اند؛ گرچه مخالفت­هایی نیز با این مسئله شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین تأثیر اخلاق بر سلامت معنوی از منظر قرآن و روایات بود.

روش کار: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است که با استناد به آیات قرآن و روایات معصومان (ع) انجام شده است. برای نگارش این­ مقاله علاوه‌بر استفاده از منابع مزبور، مقالات در پایگاه‌های اطلاعاتی جست‌وجو و مقالاتِ همسو مطالعه و بررسی شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش  نکرده‌اند.

یافته‌ها: در قرآن و روايات اعتنای زیادی به اخلاق شده است و میزان فراوانی این ­دست از آموزه­ها بعد از آموزه­های عقائدی و در وهلۀ دوم قرار دارد. از نگاه آموزه­های اسلامي، اخلاق از جهات مختلف بر سلامت روانی جامعه تأثير مي­گذارد. از جنبۀ فردي، اهتمام به فضايل و اجتناب از رذايل اخلاقي -برخلاف دیدگاه برخی از اندیشمندان غربی- آرامشِ واقعی فردي را به همراه دارد. اخلاق از جنبۀ اجتماعي، امنيت­افزایی و آرامش­زایی می‌کند و از آسيب­هاي اجتماعي در جامعه مي­كاهد. اخلاق اقتصادي با استفادۀ صحيح از نعمت­هاي الهي و كمك به قشرهای آسيب­پذير جامعه، علاوه بر سلامت­افزایی جسماني و معنويِ فردی، سلامت اجتماعي را نیز به لحاظ زدودن آسيب­هاي اجتماعي و اقتصادي ناشي از فقر فراهم مي­نمايد.

نتیجه‌گیری: برای کاهش اختلالات روحی-روانی افراد و به حداقل رساندنِ بزهکاری­های اجتماعی، می­توان از ترویج بجا و شایستۀ اخلاق و آموزه­های اخلاقی به­عنوان یکی از قوی‌ترین کاهنده­ها بهره گرفت تا سلامت معنوی فرد و جامعه تضمین گردد.

سابقه و هدف: حجاب ازجمله آموزه‌هاي ديني است که همواره برخی به تحلیل آن یا انتقاد از آن پرداخته‌اند. از جملۀ آنان برخی از مستشرقان هستند که گاه با نگاهی گزینشی و ناتمام به تاریخ و روایات، پیامبر (ص) را شخصی موافق با آزادی و اختلاط زنان و مردان دانسته‌اند که مجبور به پذیرش حکم حجاب و جداسازی زنان و مردان شده و با اهرم فشار و تهدید همسرانش به طلاق، آنان را نیز وادار به پذیرش حجاب و خانه‌نشینی نموده است. هدف از انجام این پژوهش تبیین و تحلیل آرای مستشرقان دربارۀ درک‌نکردن صحیح حکم آیۀ حجاب و ارتباط آن با سلامت روان بود.

روش کار: این مقاله از نوع مروری است که در ابتدا به شیوۀ توصیفی آرای مستشرقانی همچون فاطمه مرنیسی، لیلا احمد و بارابارا استواسر که به بررسی علل حکم حجاب از منظر تاریخی پرداخته‌اند، تبیین شد و سپس با شیوۀ تحلیلی و با استناد به کتب تاریخی، تفسیری و روایی به نقد آرای آنان پرداخته شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.

یافته‌ها: حجاب فرمانی الهی است که به‌منظور تربیت و اصلاح رفتار مردم، به‌صورت تدریجی و گام‌به‌گام در جامعۀ آزاد و بدون قید آن عصر صادر شد و پیامبر (ص) بدون تأثیر از دیگران و اجبار آنان، توجه خاصی به اجرای احکام حجاب در جامعه داشتند. زنان عصر پیامبر (ص)، غالباً با پذیرش حجاب به‌عنوان حق خویش و عاملی برای حضور فعال و بدون آسیب اجتماعی نسبت به خود و مردان، بدون هیچ اهرم فشاری و حتی با انتخاب آزادانۀ رنگ مشکی برای پوشش خود به انگیزۀ داشتن ابهت و جلال بیشتر در دورباش منافقان، هرگز نگاهشان به حجاب محدودیت، عزلت، انزوا و تکلیفی مالایطاق نبود.

نتیجه‌گیری: حجاب امری است که حفظ سلامت روان زنان و به‌تبع آن خانواده و جامعه را در پی دارد و این نگاهی است که شارع مقدس با جعل احکام پوشش برای همۀ اعصار، در پی تحقق آن بوده است؛ اما برخی از مستشرقان با پیش‌فرض منفی و بدون توجه به تأثیر حجاب در سلامت روان زنان و به‌تبع آن جامعه نگاهی مقطعی و موقتی بدان دارند و حجاب را نشانۀ عزلت، پرده‌نشینی و تحقیر زن می‌دانند.