موضوع سلامت معنوی، که یکی از جنبه­های سلامتی به شمار می­رود، چندی است توجه صاحب­نظران غربی را به خود جلب کرده و موجب شده تعریف هایی برای آن ذکر کنند. از آنجا که احساس نیاز به این بُعد از سلامت، بر خاسته از جامعه­یی سکولار بوده است  و نیازهای این جامعه­ی سکولار، با نیاز های واقعی انسان به سلامت، در یک زندگی دینی تفاوت دارد، به نظر می­رسد توجّه به «حیات طیّبه»که در قرآن کریم مطرح شده، راهگشای مناسبی برای پرداختن به این بُعدِ معنویِ سلامت باشد. «حیات طیبه»، واژه­یی قرآنی است که مفسران آن را به حیات پاکیزه تعبیرکرده اند. واژه­ی «طیبه» در چند جای قرآن کریم به کار برده شده است:

سابقه و اهداف: دین و مذهب از رکن­های اصلی فرهنگ هر ملتی است و جامعه را هویت و انسجام می­بخشد و در افراد جامعه حس هم­بستگی به وجود می­آورد. دستورهای دینی، مراسم­ها و آیین­های دینی، همگی عامل­هایی است که می­تواند در درمان و پیشگیری اختلالات روانی و همچنین برای ارتقای بهداشت روان، به نحو مؤثری به کار گرفته شود. اما یکی از مناسک دینی مؤثر در درمان اختلالات روانی، زیارت است که می­تواند نقشی مهم در سلامت روان افراد داشته باشد. هدف پژوهش حاضر نیز تعيين رابطه­ی بین زیارت امام رضا(ع) با احساس شادکامی و رضايت از زندگي، از يك سو؛ و نقش زيارت در پيش­بيني آن­ها، از سوي ديگر است.

مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع توصيفي- همبستگی است و جامعه­ی آماری نمونه، زائران و مجاوران حرم امام رضا(ع) است؛ که 382 نفر از افراد در این پژوهش به شیوه­ی انتخاب در دسترس شرکت کردند. در این تحقیق براي سنجش نمره­ی زيارت افراد، از  پرسش­نامه­ی محقق­ساخته­ی زیات امام رضا(ع) استفاده شد، كه دارای20 پرسش مربوط به نگرش به زيارت و عمل به زيارت بوده است. اين پرسش­نامه به صورت مقياس ليكرت چهار درجه­یي 1 تا(از كاملاً مخالفم تا كاملاً موافقم) تقسيم بندي شده است. دامنه­ی نمره­های کلی این پرسش­نامه از 20- 80 است. افزون بر این، مقیاس احساس شادکامی آکسفورد و مقياس رضايت از زندگي دينر، براي دو متغير احساس شادكامي و رضايت از زندگي استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها نیز با استفاده از نرم افزار spss(نسخه­ی 20) و روش­هاي آماري ضريب همبستگی پیرسون و تحليل رگرسیون دو متغيره انجام گرفت.

یافته‌ها: يافته­ها نشان داد که بین ميزان نگرش و ميزان عمل به زيارت امام رضا(ع) با احساس شادكامي و رضايت از زندگي، در سطح(001/0 p<)، همبستگي مثبت و معناداري وجود دارد. همچنين زیارت، پیش­بینی­کننده­ی معنی­داری در سطح(001/0 p<) برای احساس شادکامی و رضايت از زندگي بوده و ميزان اين تأثير براي احساس شادكامي، 66/0Beta=؛ و براي رضايت از زندگي، 49/0Beta= بوده است. 

نتیجه‌گیری: در نتيجه مي­توان گفت كه زیارت امام رضا(ع) که آیینی مذهبی در جامعه­ی شیعی است، می­تواند احساسات روان­شناختی افراد را تحت تأثیر قرار دهد و زمینه­ی شادکامی و رضايت از زندگي آن­ها را فراهم نماید. 

سابقه و اهداف: سرطان پستان، شایع­ترین سرطان زنان در سراسر دنیا است و بیماران مبتلا را علاوه بر عارضه­های جسمیِ ناشی از این بیماری، با چالش­های متعدد روانی و عاطفی مواجه می­سازد. به منظور کندوکاوی عمیق برای درک بهتر راه­های مقابله با بیماری در مبتلایان به این سرطان، با تمرکز بر روش­های مبتنی بر مذهب و معنویت، مطالعه­ی حاضر با رویکرد کیفی و پدیدارشناسی بر روی نمونه­یی از زنان ایرانی انجام شد.

مواد و روش‌ها: اطلاعات از طریق مصاحبه­ی نیمه ساختاریافته­­ی عمیق با 27 بیمار واجد شرایط جمع­آوری شد. مصاحبه­ها رونویسی شد و با استفاده از رویکرد تحلیل تماتیک ون منن مورد تحلیل قرار گرفت. جمع­آوری و تحلیل داده­ها نیز به­طور هم­زمان انجام یافت. همچنین برای مدیریت داده­ها از نرم­افزار مکس کیو دا (نسخه­ی شماره­ی 10) استفاده شد.

یافته‌ها: میانگین سنّی شرکت­کنندگان در پژوهش، 77/8±50 سال بود که آن­ها در دامنه­ی سنّی 32 تا 68 سال بودند. در حدود 22% از این بیماران، لامپکوتومی (برداشتن بخشی از بافت پستان) و دیگران (78%)، ماستکتومی ( برداشتن همه­ی پستان) شده بودند. با بررسی و استخراج کدهای اولیه­ی حاصل از مصاحبه­ها، کدهای نهایی استخراج شد و در شش طبقه­ی فرعی و دو طبقه­ی مفهومی جای گرفت، که ارتباط بین این طبقه­های مفهومی منجر به ظهور درونمایه­ی اصلی مطالعه، به نام «تلاش تعالی­گرایانه برای سازگاری» شد.

نتیجه‌گیری: مبتلایان به سرطان پستان در این مطالعه به­طور غالب از فرایندهایی پویا و راهبردهایی مقابله­یی برای کنارآمدن با واقعیت بیماری بهره می­بردند، که شکل­گرفته از آموزه­های مذهبی و باورهای معنوی آن­ها بود. بنابراین، لازم است عرضه کنندگان خدمات سلامت به این بیماران، ضمن حفظ احترام بیماران و در نظر گرفتن اعتقادات و نگرش معنوی و دینی آن­ها، امکان دسترسی به مشاوره­های مذهبی را برای ارتقای سلامت معنوی این دسته از بیماران فراهم سازند.

سابقه و اهداف: هدف از انجام پژوهش، بررسی رابطه­ی بین نگرش مذهبی با رضایت زناشویی و سلامت روان، با میانجیگری تاب­آوری است.

مواد و روش‌ها: روش انجام پژوهش، از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه­ی پژوهش، کارکنان زندان چناران، به تعداد 120 نفر است. با نمونه­گیری در دسترس، نمونه­ها به تعداد 60 نفر انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش، مقیاس نگرش مذهبی براهنی، پرسش­نامه­ی تاب­آوری کانر و دیویدسون، سلامت روان GHQ-28 و مقیاس زوجی انریچ بوده است. پس از شرکت آزمون­دهندگان در پژوهش، نمره­ها وارد نرم­افزار SPSS (نسخه­ی 19) شد و شاخص توصیفی - همبستگی پیرسون، رگرسیون و تحلیل ANOVA و تحلیل مسیر مورد استفاده قرار گرفت.

یافته‌ها: یافته­های پژوهش نشان داد بین نگرش مذهبی و نمره­ی سلامت روان، رابطه­ی معکوس و معناداری وجود دارد (01/0>P). همچنین نشان داد که بین نگرش مذهبی و رضایت زناشویی، رابطه­­ی مثبت و معناداری وجود دارد (05/0>P). افزون بر این، مشخص شد که بین تاب­آوری و سلامت روان، رابطه­ی معناداری وجود ندارد، ولی بین تاب­آوری و رضایت زناشویی، رابطه­ی مثبت و معناداری وجود دارد (01/0>P). نتیجه­های تحلیل مسیر نشان داد نگرش مذهبی و تاب­آوری به صورت مکمل، 43 درصد از رضایت زناشویی را پیش­بینی می­کند.

نتیجه‌گیری: یافته­های پژوهش حاکی از وجود رابطه­ی بین نگرش مذهبی و تاب­آوری، با مؤلفه­های سلامت روانی و رضایت زناشویی است.

سابقه و اهداف: نگرش مذهبی و هوش هیجانی دانش آموزان می­تواند متأثر از روند فرزندپروری والدین، تغییر کند. هدف تحقیق حاضر، بررسی تأثیر شیوه ­های فرزندپروریِ ادراک شده بر نگرش­ مذهبی و هوش­ هیجانی دانش­ آموزان دختر پایه­ ی هشتم متوسطه­ ی اول شهر اراک(در سال تحصیلی 94- 1393)  بوده است.

مواد و روش‌ها: جامعه­ ی آماری پژوهش حاضر، دانش­ آموزان دختر پایه­ ی هشتم متوسطه­ ی شهر اراک بوده­ اند، که 87 نفر از آن­ ها به روش نمونه­ گیری خوشه­ ییِ چندمرحله­ یی برای انجام این پژوهش انتخاب شدند. سپس پرسش­نامه­ ی هوش ­هیجانی «شرینگ» و پرسش­نامه­ ی «نگرش مذهبی براهنی» بر روی دانش­آموزان؛ و پرسش­نامه­ ی شیوه­ های فرزندپروری «بامریند» بر روی والدین آن­ ها اجرا شد. داده­ های جمع­آوری با استفاده از روش آماری تحلیل رگرسیون چندمتغیره و ضریب همبستگی پیرسون، با نرم­ افزار spss تحلیل شد.

یافته‌ها: نتیجه­ های تحقیق نشان داد، از میان متغیّرهای شیوه­ های فرزندپروری، شیوه­ ی فرزندپروری سهل­گیر، رابطه­ ی معنی­ دار منفی و معکوسی با هوش هیجانی و نگرش مذهبی دارد؛ و شیوه­ ی فرزندپروری مستبدانه، رابطه­ ی معنی­ دار منفی و معکوسی با هوش هیجانی دارد. به بیان دیگر، هر قدر شیوه­ ی فرزندپروری مستبدانه­ تر باشد، هوش هیجانی دانش آموزان نیز کم­تر خواهد بود. همچنین مشخص شد که شیوه­ ی فرزندپروری مقتدرانه، رابطه­ ی معنی­ دار مثبت با نگرش مذهبی و هوش هیجانی دارد.

نتیجه‌گیری: روش فرزندپروری مقتدارنه می­ تواند به نگرش مذهبی و هوش هیجانی بالای دانش­ آموزان منتهی شود، در حالی­که روش فرزندپروری سهل­ گیرانه به نگرش مذهبی و هوش هیجانی کم­تر منجر می­ شود.

سابقه و اهداف: باورهای دینی در زندگی اجتماعی و روان­شناختی نقش مهمی برعهده دارند. دانشجویان جزو منابع معنوی جامعه و ظرفیت ­های اجتماعی هستند و از نظر استعداد، خلاقیت و پشتکار، نیروهايی برگزیده به شمار می­ روند؛ و لازمه ­ی پیشرفت تحصیلی و زندگی موفقیت­ آمیز آنان، برخورداری از آرامش و امنیت خاطر در همه­ ی بُعدها و همچنین بذل توجه به دیگر مداخله­ های تأثیرگذار در محیط یادگیری است. این تحقیق با نگاهی روان­شناختی، به مطالعه­ ی رابطه­ ی بین عمل به باورهای دینی و سلامت روان در دانشجویان پرداخته است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه­ به روش توصیفی- همبستگی، به بررسی رابطه ­ی بین عمل به باورهای دینی و سلامت روان در میان دانشجویان پرداخته است. نمونه­ ی پژوهش شامل 183 دانشجو(88 مرد و 95 زن) بوده است که به روش نمونه­ گیری تصادفی از میان دانشجویان مهندسی دانشگاه بناب انتخاب شدند. برای سنجش میزان عمل به باورهای دینی، از آزمون معبد- دو گلذاری؛ و برای سنجش سلامت روان، از آزمون GHQ-28 استفاده شد. داده­ ها با نرم افزار SPSS(نسخه­ ی 22) و با اجراي تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون خطّی تجزیه و تحلیل شد.

یافته‌ها: تحلیل داده­ ها نشان داد که عمل به باورهای دینی، با اختلال­ های جسمانی و روانی، رابطه­ ی منفی معناداری دارد. نتیجه­ های تحلیل رگرسیون خطّی، نقش پیش‌بینی‌کنندگی عمل به باورهای دینی در سلامت روان کل و مؤلفه­ های آن را تأیید کرد(05/0P<)؛ به­ طوری که عمل به باورهای دینی، 23٪ از واریانس سلامت روان کل؛ و 23٪ از واریانس جسمانی­ سازی، 19٪ از واریانس اضطراب و بی­ خوابی، 27٪ از واریانس بدکارکردی اجتماعی؛ و نیز 2٪  از واریانس افسردگی، را تبیین می­ کرد.

نتیجه‌گیری: عمل کردن به باورهای دینی باعث ارتقای سلامت روانی دانشجویان می­ شود. با توجه به تأثیر مثبت باورها و عمل­ های مذهبی در سلامت روان، استفاده از این ظرفیت­ ها در برنامه­ ریزی­ فعالیت­ های بهداشت روانی، به ویژه درباره­ ی دانشجویان، توصیه می­ شود.

فیلسوفان از گذشته­ های دور بر سر تعريف مفوم سلامت و بيماري، بحث و چالش داشته­ اند. از جمله نكته­ هایي كه برخي از ايشان در تعريف اين مفهوم مدنظر قرار داده‌اند، مفهوم «غايت حيات» است. از قضا منابع اسلامي درباره­ ی توجه به غايت حيات، منابعي غني و کاربردی است. عبوديت و سير است كمال و حركت به سوی مبداء آفرينش، غايت نهايي حيات انسان است كه در قرآن به آن تصريح شده است. تحقق اين هدف نيازمند وجود مقدماتی است كه به دست آوردن معرفت و شناخت، اولين و مهم­ترين اين مقدمات است. در اين نظام فكري، سلامت به صورت وضعيتی از جسم و روان تعريف مي‌شود كه در آن وضعيت، امكان دستیابی به شناختِ اثربخش براي انسان و به تبعِ آن، رسیدن به هدف غايي حيات، يعني عبوديت براي او فراهم مي‌گردد. از سوي ديگر، بررسي نظام شناختي نه با آزمون­هاي آماري مرسوم در تكنيك­هاي روان­ سنجي و شناخت‌ سنجي، كه از طريق مشاهده و بررسي رفتار و انطباق آن با هنجارهاي رفتاري امکان­پذیر خواهد بود؛ هنجارهایی كه خالق مطلق در قالب آموزه‌هاي ديني براي انسان تعريف کرده است.

در این پژوهش با توجه به سخنان امام علی(علیه‌­السلام) در نهج­ البلاغه، تلاش شده تا به مفهومی از سلامت معنوی دست یابیم؛ برای این مقصود به جستجو در کاربرد واژه­ی سلامت در این مجموعه پرداخته­ ایم و به این نتیجه دست یافته­ ایم که سلامت در دو بُعد مادی(جسمی) و غیرمادی(اخلاقی و روحی)، مورد توجه قرار گرفته است و از آنجایی که واژه­ ی «معنویت» در این کتاب شریف به کار برده نشده، به ناچار به کلام تفسیرکنندگان نهج­ البلاغه رجوع کردیم و دریافتیم که این واژه به طور شایع در جنبه­ های عرفانی، اخلاقی و عبادی، به کار رفته است و تا حدودی نیز این کاربرد را در سخنان اندیشمندان غیراسلامی می­توان مشاهده نمود. سپس در پایان، این احتمال که سلامت معنوی، مجموعه­ یی از «باورهای صحیح با رعایت ارزش­ های اخلاقی» باشد را تقویت نموده­ ایم.