مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

مقدمه: كادر پزشكي، بيماران و همراهان بيماران هميشه در معرض مواجهه با اخبار، شرايط و اوضاعی هستند كه آن‌ها را «خبر بد» و «شرایط ناخوشايند» ارزيابي می‌کنند. هدف از این پژوهش، تبیین تجربیات پرستاران از رساندن خبر بد به بیماران و همراهان آنان بوده است.

روش: در این پژوهش کیفی با 30 پرستار مصاحبه نیمه ساختار به عمل آمد.  نمونه‌گیری مبتنی بر هدف و با حداکثر از تنوع انتخاب شدند. حداقل یک سؤال باز در تمامی مصاحبه‌ها مطرح شد، بقیه سؤالات کاوشی بود. مصاحبه‌ها خط به خط، دست نویس و مطابق رویکرد «تحلیل محتوا» آنالیز شدند. برای شرکت در مطالعه و ضبط صدا رضایتنامه شفاهی اخذ گردید.

یافته‌ها: از آنالیز داده‌ها مضامین «به پزشک واگذارکردن، توسل به اقوام دورتر، مهیاکردن زمینه، کوچک‌جلوه‌دادن موضوع» استخراج شد. مشارکت‌کنندگان ابلاغ «اخبار تشخیصی» را جزء مسئولیت و وظایف خود نمی‌دانستند، لذا تلاش می‌کردند تا هر آنچه که در این حیطه باشد را به پزشک واگذار نمایند. یکی از رایج‌ترین استراتژی‌های پرستاران در رساندن خبر بد «روحیه دادن به بیمار و همراه وی» بوده است.

نتیجه‌گیری: داده‌ها نشان داد پرستاران در ابلاغ خبر بد به بیماران و همراهان وی از روش‌های غیر مستقیم استفاده می‌کنند، پزشکان را مسؤول این کار می‌دانند، دستورالعمل خاصی در خصوص ابلاغ اخبار بد به بیمار و خانواده ندارند و هر پرستاری به سبک خاص خود مبتنی بر ذهنیات، ولی مطابق فرهنگ رفتار می‌نماید. با توجه به تنوع اجتماعی و فرهنگی بیماران، ضروری است تا پرستاران با شیوه‌های علمی ابلاغ خبر بد که به کرات در زندگی کاری خود با آن مواجهه می شوند، آشنا شوند.

پرستاران با معضلات عملکردی در محیط کار روبرو هستندکه موجبات دیسترس را در آن‌ها فراهم می‌کند دیسترس اخلاقی به عنوان نگرانی عملکردی شناخته شده است. تعلق کاری رویکردی جهت فهم بهتر تجربه کاری پرستاران است. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین دیسترس اخلاقی و تعلق کاری پرستاران انجام گرفت. این مطالعه مقطعی از نوع همبستگی است که پرسشنامه‌ها در بین 184 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های شهرستان سیرجان پخش شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه دیسترس اخلاقی و تعلق کاری جمع‌آوری شد. بر اساس یافته‌های این پژوهش پرستاران مورد مطالعه شدت متوسطی از دیسترس اخلاقی را تجربه می‌کردند و رابطه مثبت معنی‌دار بین فراوانی و شدت دیسترس اخلاقی وجود داشت. همین‌طور بین شدت دیسترس اخلاقی و تعلق کاری پرستاران ارتباط معنی‌دار مثبت وجود داشت (p=0.011 و R=0.188). پیشنهاد می‌گردد مدیران پرستاری راهکارهایی برای از عهده‌برآیی دیسترس اخلاقی توسط پرستاران در نظر بگیرند تا پرستاران ضمن برخورداری از تعلق کاری بالا، دیسترس اخلاقی کمتری را تجربه کنند.

هدف: رضايت شغلي نيروي انساني از مهم‌ترين عوامل مؤثر در كارايي و بهره‌وري سازمان است. تعهد حرفه‌ای نیز یکی از ویژگی‌های انسانی است که می‌توان آن را رضایت قلبی و التزام عملی نسبت به وظایف تعیین‌شده برای انسان تعریف کرد، با این شرط که بدون هرگونه سیستم نظارتی، شخص وظایف خود را به بهترین نحو ممکن به انجام رساند. با توجه به اهمیت این دو مؤلفه در شغل خطیر پرستاری که در ارتباط مستقیم با روح و جان انسان‌ها می‌باشد، این مطالعه با هدف بررسی رابطه تعهد حرفه‌ای و رضایت شغلی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دولتی ـ آموزشی قزوین در سال 1390 صورت گرفت.

روش: این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی و به روش مقطعی می‌باشد. جامعه آماری این تحقیق کلیه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دولتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهر قزوین می‌باشند. ابزار استفاده‌شده در این پژوهش پرسشنامه‌ای محقق ساخته است که جهت تعیین رضایت شغلی و تعهد حرفه‌ای پرستاران طراحی گردیده است. روش نمونه‌گیری در این مطالعه سرشماری می‌باشد. با توجه به خصوصیات افراد مورد پژوهش 547 پرسشنامه در بین پرستار واردشده به این پژوهش توزیع گردید و از آن تعداد 361 پرسشنامه عودت داده شد که تعداد 355 پرسشنامه قابل تجزیه و تحلیل بود. جهت آنالیز داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. در آنالیز داده‌ها علاوه بر روش‌های آمار توصیفی از آزمون t، ANOVA، رگرسیون و ضریب همبستگی استفاده شد.

یافته‌ها: رضايت شغلي پرستاران 24/9 درصد در حد كم، 72/4 درصد در حد متوسط و 2/7 درصد در حد زياد بود. از سوی دیگر تعهد حرفه‌ای پرستاران 4/9 درصد در حد كم، 70/8 درصد در حد متوسط و 24/3 درصد در حد زياد بود. بین متغیرهای سن، جنس، سمت و بخش کاری با رضایت شغلی رابطه آماری معنی‌دار وجود داشت (P<0/05) و با افزایش سن، دارابودن سمت‌های مدیریتی و نیز جنسیت مذکر میزان رضایت شغلی پرستاران افزایش می‌یافت. همچنین تنها بین متغیرهای سن و جنس با تعهد حرفه‌ای رابطه آماری معنی‌دار دیده شد (P<0/05)، یعنی با افزایش سن و نیز جنسیت مؤنث میزان تعهد حرفه‌ای کارکنان پرستاری افزایش می‌یافت. رابطه آماری معنی‌داری بین رضایت شغلی و تعهد حرفه‌ای پرستاران یافت شد (r=0.324 و P<0.001)، به طوری که با افزایش تعهد حرفه‌ای میزان رضایت شغلی نیز افزایش می‌یافت.

نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه مبنی بر وجود ارتباط بین رضایت شغلی و تعهد حرفه‌ای و با توجه به این‌که رضایت شغلی و تعهد حرفه‌ای دو مؤلفه مهم تأثیرگذار بر یکدیگر و در نتیجه تأثیرگذار بر کیفیت ارائه خدمات پرستاری می‌باشند، ضروری است که با شناسایی عوامل مؤثر بر این دو مؤلفه به دنبال برنامه‌ریزی جامع جهت ارتقای سطح رضایت شغلی و تعهد حرفه‌ای پرستاران شاغل در بیمارستان‌ها بود.

وضعيت آموزش اخلاق پزشكي و شیوه ارزيابي آن در دانشجويان نشان می‌دهدكه در برنامه درسي رشته پزشكي، درس اخلاق به عنوان يك درس دو واحدي در مقطع مشخص به دانشجويان ارائه می‌شود و با انجام يك ارزيابي كتبي به پايان می‌رسد. در حالی که ارزشيابي رسمي بايستي با استفاده از شیوه‌های کارامد كه شامل ارزيابي دانش، نگرش و توانمندی‌های اخلاقی و حرفه‌ای در كل دوره هفت‌ساله پزشكي و بعد از فارغ‌التحصیلی می‌شود، باشد و نبايستي به ارزيابي همان درس به صورت مقطعی و صرفاً در حوزه تئوري‌هاي اخلاق پزشكي محدود گردد. هدف اين بررسي پیشنهاد الگوی جامعی برای ارزیابی درس اخلاق پزشکی می باشد. در اين مطالعه توصيفي مقطعي، كليه اعضاي هیأت علمي درگير در مباحث اخلاق پزشكي در دانشگاه علوم پزشكي تبريز به صورت سرشماري و هدفمند وارد مطالعه گرديدند. اطلاعات با استفاده از آمار توصيفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. 79/1 درصد از اعضاي هیأت علمي با لزوم بازنگري ارزيابي اين درس كاملا موافق بوده و اعتقاد به استفاده از ابزارهای متعدد ارزیابی در

اخلاق و رفتار حرفه‌ای داشته به طوری که اولا همه حیطه‌های یادگیری را شامل شود و ثانیا محدود به یک مقطع و دوره خاصی از برنامه آموزشی نبوده، بلکه مستمرا قابل بررسی و ارزیابی باشد.

مسأله شبیه‌سازی انسان و «کلونینگ» در قرن اخیر به یک بحث جهانی و همگانی تبدیل شده است. «کلونینگ» در علم زیست‌شناسی عبارت است از «تکثیر موجود زنده بدون آمیزش جنسی» و فعلاً به عمل کاشت جنینی در رحم اطلاق می‌شود که ابتداً در آزمایشگاه تولید شده باشد. به عبارتی کلونینگ تهیه یک کپی از انسان یا حیوان است که با جایگزین‌کردن هسته سلول‌های فرد مرجع و تکثیر آن سبب تولید یک فرد که دقیقاً کپی فرد اول است می‌گردد. فرآیند آن به این ترتیب است که محققان ابتداً هسته‌های یک تخمک را با DNA سلول‌های دیگر جایگزین نموده، سپس تخمک بازسازی‌شده را در آزمایشگاه مورد مراقبت قرار می‌دهند تا تقسیم شده، به جنین تبدیل شود. چنانچه جنین مزبور در رحم کاشته شود و از آن انسانی به وجود آید، شبیه‌سازی مولد انسان صورت گرفته است.

از ديدگاه فقهاي اسلامي شبيه‌سازي انسان حرام است و دلايل متعددي را عليه آن اقامه كرده‌اند. از اين ديدگاه آن‌ها شبيه‌سازي انسان را به دلايل فقهي، اخلاقي، اجتماعي، روانشناختي و دلايل ديگر علمي حرام اعلام كرده‌اند. آن‌ها شبيه‌سازي انسان را به عنوان ابزاري براي تضعيف اعتقادات مذهبي، دخالت در آفرينش خداوند، هتك حرمت انسان، آشفتگي زندگي خانوادگي و گسست در نسب انساني قلمداد كرده‌اند. بنابراين مسيحيت كاتوليك و مسلمانان شبيه‌سازي را به مثابه تولد انسان نامشروع مي‌دانند.

اگرچه هنوز جزئیات این مسأله برای جهانیان و آینده آن روشن نیست، در عین حال، افراد و گروه‌های بسیاری در سراسر دنیا با مطالعات پیگیر تبیین این پدیده نوین را از ابعاد گوناگون دنبال می‌کنند و در داخل کشور نیز این مسأله از نظر فقهی با عکس‌العمل‌های متفاوت رو به رو شده است.

آنچه پیش رو دارید، نگاهی به وضعیت شبیه‌سازی، پیامدهای مثبت و منفی آن و عکس‌العمل‌هایی که در جهان مسیحیت و غرب و جهان اسلام نسبت به آن نشان داده شده است می‌باشد و با بیان رویکرد قانونگذار ایران مقاله را با ارائه پیشنهاداتی به پایان می‌بریم.

یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در دنیای امروز، مسأله سقط جنین می‌باشد. تفاوت دیدگاه فردگرایان و جامعه‌گرایان موجب اتخاذ مواضعی متفاوت در نقد و تحلیل این مسأله می‌گردد. هدف از این نوشتار ارائه پاسخی روشن به جواز یا عدم جواز سقط جنین نمی‌باشد، بلکه با رویکردی توصیفی تحلیلی قصد بر آن است تا دیدگاه توماس ناگل و جان راولز و فمنیست‌های فردگرا تشریح شود و با ارائه دیدگاه‌های مایکل سندل و مکین تایر و فمنیست‌های جامعه‌گرا به قیاس و ارزیابی این دو حوزه فکری فردگرایی و جامعه‌گرایی در مورد موضوع سقط جنین پرداخته شود.

فردگرایان بر حقوق و آزادی‌های فردی تأکید دارند و حقوق زن را به عنوان شهروند برابر، مقدم بر حیات جنین می‌دانند. آنان خواستار تقدم‌بخشی آزادی زنان بر سایر ارزش‌های سیاسی می‌باشند. از دیدگاه جامعه‌گرایان بدون در نظرگفتن اخلاق، مذهب و ملاحظات عمومی‌ جامعه نمی‌توان به مسأله سقط جنین پرداخت. با این حال عده‌ای از جامعه‌گرایان فمنیست خواستار جواز سقط جنین به نفع حقوق زنان بوده‌اند، اما از آنجا که دیدگاه جامعه‌گرایانه آن‌ها با ارزش‌های فمینیستی قابل جمع نبود تصمیم گرفتند که در موضوع سقط جنین بار دیگر به الگوهای فردگرایانه پناه ببرند و با تکیه بر حقوق و آزادی‌های فردی از طرفداران سقط جنین حمایت نمایند.

پیشرفت‌های علمی در سال‌های اخیر باعث تغییرات فراوانی در جوامع انسانی شده است. از جمله این پیشرفت‌ها، تحول علوم پزشکی است که در نتیجه آزمایشات حیوانی به دست آمده است. این تحول علمی، باعث ایجاد یک واکنش اخلاقی گردیده که منشأ طرح یک پرسش حقوقی مهم شده است: به چه حقی، انسان به منظور آرام‌نمودن رنج‌های خود، حیوانات را آزار می‌دهد؟ این مقاله با توجه به اهمیت آزمایش‌های حیوانی در مباحث زیست‌سازگاری مواد دندانی، به مطالعه موردی قوانین موجود در فرانسه پیرامون حیوانات و آزمایش‌های حیوانی در این خصوص پرداخته است. بر اساس نتایج این مطالعه، اولین قانون فرانسه در حمایت از حیوانات در سال 1850 پایه‌گذاری شد، اما از آن زمان، قوانین دقیق‌تری در مورد آزمایشات حیوانی به تصویب رسیده است. از مجموع مطالعات اینگونه بر می‌آید که آزمایشات حیوانی به عنوان بخشی از روند ارزیابی زیست‌سازگاری مواد دندانی گریزناپذیر است، اما قانونی طبیعی و گریزناپذیر دیگری هم هست و آن این‌که در جریان تحقیقات، محقق باید آسایش حیوان را فراهم ساخته و به شیوه‌ای اخلاقی با وی برخورد نماید. بدون شک اعمال قانون در این زمینه به پایبندی بیشتر محققین به مباحث اخلاقی کمک خواهد نمود.

حفظ حریم افراد و رعایت حقوق آنان، مفهومی مهم و نیازی اساسی در زندگی انسان شناخته شده است. برای حفظ حریم اطلاعاتی بیمار و پیشگیری از افشای اطلاعات، مدیران و مسؤولان بیمارستان‌ها بایستی راهکارهای جدیدی را به کار برده تا حریم بیماران کمتر به خطر افتد.

مدیریت بهداشت و درمان موجب تأمین و حفظ سلامت انسان‌ها، رعایت حقوق و حریم بیمار و پاسخگوی یک نیاز اساسی و مستمر انسان‌ها می‌باشد. همچنین از مسائل بسیار مهمی است که برکت و ثمربخشی حقیقی آن وابسته به آمیختگی آن خدمات با موازین اخلاقی و فضائل انسانی می‌باشد. این آمیختگی موجب رضای پروردگار و تأمین نیاز مردم به صورتی مناسب و در جهت کمال انسان می‌باشد؛ بدین لحاظ پرداختن به بحث کاربرد اخلاق حرفه‌ای در بخش بهداشت و درمان علی‌الخصوص در سیستم مدیریتی آن و در جهت رعایت حقوق بیمار، بی‌گمان اقدامی ضروری و شایسته است. حقیقت این است که ویژگی‌های اخلاقی باید در رفتار آدمی به ظهور برسند تا موجب افزایش ارزش‌های اخلاقی شوند. در این مسیر، روح خدمت‌گذاری و خداجویی جایگزین خودبینی‌ها و خودخواهی‌های برخاسته از نفس و خودمحوری می‌گردد.

این مقاله بر اساس مروری بر متون علمی مرتبط، نظری اجمالی بر مفهوم اخلاق و حفظ حریم و خلوت بیمار داشته و نقش مدیریت بهداشت و درمان در بیمارستان‌ها بر این مقوله را مورد بررسی قرار می‌دهد.