مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

زمینه و هدف: پدیده تنیدگی اخلاقی در محیط‌های مراقبت ویژه، تأثیرات متفاوتی در روند کیفیت مراقبت داشته و در این میان ارتباط مطلوب بین اعضای تیم درمانی خصوصا پزشک و پرستار می‌توان از طریق ایجاد جو اخلاقی مناسب در پیشگیری از بروز تنیدگی در پرستاران مؤثر باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین پدیده تنیدگی اخلاقی و ارتباط بین پزشک و پرستار در بخش‌های مراقبت ویژه استان خراسان جنوبی صورت گرفته است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه 215 پرستار به روش در دسترس وارد مطالعه شدند. از پرسشنامه تنیدگی اخلاقی Corly و پرسشنامه سنجش ارتباط بین پزشک و پرستار در بخش‌های مراقبت ویژه، Shortell جهت جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار SPSS16 و با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: رضایت شفاهی شرکت‌کنندگان برای شرکت در پژوهش کسب و درباره بی‌نامی پرسشنامه‌ها و محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان خاطر داده شد.

یافته‌ها: میانگین نمره‌های شدت تنیدگی اخلاقی، تکرار تنیدگی اخلاقی و ارتباط بین پزشک و پرستار به ترتیب 0/56±3 ، 0/5±3/66 و 1/1±3/2 به دست آمد. میانگین نمره ارتباط بین پزشک و پرستار با تکرار تنیدگی اخلاقی همبستگی مستقیم داشت (r=0/34 ،P<0/05)، اما بین میانگین نمره ارتباط بین پزشک و پرستار با شدت تنیدگی اخلاقی ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد (P>0/05).

نتیجه‌گیری: با توجه به نقش انکارناپذیر ارتباط مطلوب بین پزشک و پرستار در کاهش وقوع پدیده تنیدگی اخلاقی، شناخت عوامل مؤثر بر این ارتباط و همچنین ارائه راهکارهایی برای ارتقای جو اخلاقی مؤثر در جهت کاهش این پدیده ضرورت دارد.

زمینه و هدف: همدلی نقش مهمی در تعامل پزشک و بیمار ایفا می‌کند. هدف از مطالعه حاضر ارزیابی دیدگاه همدلی دانشجویان پزشكی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشكی شهر تهران در سال 1394 بوده است.

مواد و روش‌ها: در این پژوهش توصیفی ـ مقطعی، 373 نفر از دانشجویان پزشكی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشکی شهر تهران به روش نمونه‌گیری تصادفی سهمیه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات، از پرسشنامه همدلی جفرسون، نسخه ویژه دانشجویان استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آزمون‌های توصیفی و استنباطی از طریق نرم‌افزار كامپیوتری SPSS ویرایش 16 تجزیه و تحلیل گردید.

ملاحظات اخلاقی: رضایت شفاهی شرکت‌کنندگان برای شرکت در پژوهش کسب و درباره بی‌نامی پرسشنامه‌ها و محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان خاطر داده شد.

یافته‌ها: با توجه به دامنه امتیاز پرسشنامه همدلی (140-20)، میانگین نمرات همدلی دانشجویان پزشكی 7/08±82/94 و بالاترین میزان مربوط به بعد اتخاذ دیدگاه همدلانه 2/80±26/81 بود. بین مشخصات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت، مقطع تحصیلی، وضعیت تأهل و تخصص مورد علاقه با همدلی رابطه معناداری وجود داشت (p<0.001). میزان همدلی دانشجویان در مقطع علوم پایه بیش از دوره بالینی بود. همچنین میزان همدلی در دانشجویان زن بیشتر بود (p<0.01)، اما با دانشگاه محل تحصیل ارتباط معناداری نداشت.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد میزان همدلی دانشجویان پزشکی با بیماران، در طول سنوات تحصیلی متفاوت است. به گونه‌ای که میزان همدلی در دانشجویان پزشكی با افزایش سن و مقطع تحصیلی کاهش می‌یابد. با توجه به اهمیت همدلی به عنوان یک فضیلت اخلاقی، برنامه‌ریزی برای تقویت همدلی با بیماران و گنجانیدن این مفهوم در كوریكولوم درسی دانشجویان پزشکی، در راستای ارتقای سلامت روانی و معنوی بیماران توصیه می‌گردد.

زمینه و هدف: کارکنان پرستاری علاوه بر مهارت‌های بالینی نیازمند توانایی استدلال اخلاقی هستند. به همین دلیل، مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان استدلال اخلاقی پرستاران شاغل در چهار بیمارستان آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در سال 1391 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر یک پزوهش مقطعی است که بر روی 360 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد که به روش در دسترس انتخاب شدند، صورت گرفته است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه آزمون معمای اخلاقی پرستاری (NDT, Nursing Dilemma Test) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS 18 صورت گرفت.

ملاحظات اخلاقی: در مورد اهداف پژوهش و محرمانه‌بودن اطلاعات به شرکت‌کنندگان توضیح داده شده و رضایت شفاهی آنان برای شرکت در پژوهش کسب گردید.

یافته‌ها: میانگین نمره استدلال اخلاقی پرستاران (6/15±44/1) به دست آمد. بین میانگین نمره استدلال اخلاقی پرستاران با دفعات مواجهه آنان با هر یک از معماهای اخلاقی همبستگی معناداری مشاهده نشد (0/013=t و 0/05<P). بین میانگین نمره استدلال اخلاقی با سن و سابقه کار شرکت‌کنندگان ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد (p>0/05). میانگین نمره استدلال اخلاقی در دو جنس تفاوت معناداری نداشت (46/=t و 0/05<P). همچنین بین میانگین نمره استدلال اخلاقی پرستاران و محل خدمت آنان ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد (p>0/05).

نتیجه‌گیری: با توجه میزان توانایی استدلال اخلاقی متوسط در بین شرکت‌کنندگان و اهمیت برخورداری پرستاران از توانایی استدلال اخلاقی مطلوب در مواجه با دوراهی‌های اخلاقی و ارائه مراقبت مطلوب به بیماران، نیاز به برنامه‌ریزی و به کارگیری راهبردهای مناسب در این زمینه می‌باشد.

زمینه و هدف: اهمیت سنت، فرهنگ، اخلاق و معنویت در بارداری و زایمان به خوبی شناخته شده است. ایمنی فرهنگی عبارت از درک مفاهیم، احترام، همدلی، توانمندسازی، تقویت اعتماد به نفس، رعایت حقوق، و عزت نفس افراد می‌باشد. با توجه به اهمیت ایمنی فرهنگی در ارتقای سلامت مادران، مطالعه حاضر با هدف بررسی دانش، نگرش و عملکرد ماماها و پرستاران در خصوص ملاحظه ایمنی فرهنگی مادران صورت پذیرفته است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مقطعی از نوع توصیفی ـ همبستگی، 104 نفر از ماماها و پرستاران شاغل در بیمارستان‌های خراسان شمالی مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل چک‌لیست محقق‌ساخته مشاهده عملکرد و یک پرسشنامه محقق‌ساخته سه قسمتی بود که قسمت اول آن شامل اطلاعات دموگرافیک، قسمت دوم بررسی دانش و قسمت سوم مربوط به نگرش ماماها و پرستاران بود. داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی و آزمون پیرسون و با نرم‌افزار SPSS 21 و در نظرگرفتن سطح معنی‌داری کمتر از 0/05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف مطالعه و تأکید بر محرمانه‌ماندن اطلاعات، جمع‌آوری داده‌ها به صورت بی‌نام، رضایت شفاهی نمونه‌های پژوهش کسب گردید.

یافته‌ها: میانگین نمره دانش در ماماها و پرستاران 4/32 از حداکثر 10 (نامطلوب)، میانگین نمره نگرش 46/62 از 60 (نسبتاً مطلوب) و میانگین نمره عملکرد 101/13 از 150(نسبتاً مطلوب) بود. آزمون همبستگی ارتباط معنی‌داری را بین نمرات دانش، نگرش و عملکرد شرکت‌کنندگان نشان داد (P<0.05). بین متغیر سن، سابقه کار، وضعیت شغلی، تأهل و خاستگاه اجتماعی با نمره ملاحظه ایمنی فرهنگی ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد (P>0.05).

نتیجه‌گیری: اگرچه شرکت‌کنندگان در این مطالعه از عملکرد نسبتاً مطلوبی در خصوص ایمنی فرهنگی برخوردار بودند، اما با توجه به رویکرد جدید سیاست‌های جمعیتی و تنوع فرهنگی جامعه ایران، برنامه‌ریزی دقیق آموزشی برای دانشجویان، ماماها، پرستاران و سایر ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت در خصوص ایمنی فرهنگی پیشنهاد می‌گردد.

زمینه و هدف: تنوع فرهنگی بیماران از جمله مسائلی است که پرستاران در محیط‌های بالینی با آن مواجه هستند. بنابراین شایستگی فرهنگی پرستاران برای برقراری ارتباط مؤثر با بیماران و ارتقای سطح سلامتی آنان امری ضروری است، لذا مطالعه حاضر با هدف ارزیابی شایستگی فرهنگی در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سال 1393 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ مقطعی بر روی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهر ایلام انجام گردید. 215 پرستار به روش در دسترس انتخاب شدند. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه شایستگی فرهنگی Moulder به روش خودارزیابی انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های توصیفی، تی مستقل و ضریب همبستگی اسپیرمن، تحت نرم‌افزار SPSS 18 تجزیه و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: جهت اجراي پژوهش پس از شرح کامل اهداف پژوهش براي مشارکت‌کنندگان، رضایت آگاهانه جهت شرکت در پژوهش از آن‌ها اخذ گردید و به آنان اطمینان داده شدکه اطلاعات کاملاً محرمانه است و هیچ تأثیری بر روند ارزشیابی شغلی آن‌ها ندارد.

یافته‌ها: 55/81 درصد شرکت‌کنندگان زن، دارای مدرک کارشناسی (95/34 درصد) و سابقه کار 2 تا 5 سال (45/58 درصد) بودند. میانگین نمره شایستگی فرهنگی پرستاران در سطح متوسط (25/56±115/03) بود. همچنین نتایج نشان داد میانگین نمره شایستگی فرهنگی در بعد آمادگی در مراقبت فرهنگی بالاترین (13/16±50/16) و در بعد نگرش نسبت به مراقبت فرهنگی پایین‌ترین (2/50±12/69) سطح را داشت. همچنین تفاوت معنی‌داری در نمرات شایستگی فرهنگی در بین زنان و مردان وجود داشت (0/001=p) به طوری که میزان شایستگی فرهنگی در زنان بیشتر از مردان بود. ارتباط معنی‌داری بین شایستگی فرهنگی شرکت‌کنندگان و سابقه کار آنان مشاهده شد (0/040=p)، به طوری که با افزایش سابقه کار میزان شایستگی فرهنگی افزایش می‌یافت.

نتیجه‌گیری: میزان شایستگی فرهنگی پرستاران در این مطالعه در سطح متوسط گزارش شد. از این رو با توجه به اهمیت فرهنگ در سلامتی و روابط اجتماعی، برنامه‌ریزی جهت ارتقای شایستگی فرهنگی پرستاران ضرورت دارد.

زمینه و هدف: حریم شخصی به ویژه در سازمان‌های مراقبت سلامت از حقوق بنیادین بشر است که می‌بایست مورد احترام قرار گیرد، اما اکثر مطالعات انجام‌شده در این زمینه در بخش‌های مراقبت ویژه و گروه سنی غیر سالمند بوده است. هدف از انجام این مطالعه، تعیین دیدگاه سالمندان در رابطه با رعایت ابعاد مختلف حریم خصوصی آنان طی مراقبت‌های پرستاری بوده است.

مواد و روش‌ها‌: در این مطالعه توصیفی ـ مقطعی 100 بیمار بستری در بخش‌های داخلی و جراحی بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بیرجند ـ فردوس، با استفاده از فرمول کوکران و به شیوه در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌ای شامل دو قسمت مشخصات دموگرافیک و پرسشنامه حریم خصوصی در ابعاد قلمرو انسانی (12 سؤال) و فضای شخصی (18 سؤال) بود. اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون تی، آنالیز واریانس، من ویتنی، اسپیرمن) در نرم‌افزار SPSS 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: پس از توضیح درباره اهداف پژوهش، بی‌نامی پرسشنامه‌ها و محرمانگی اطلاعات، رضایت شفاهی شرکت‌کنندگان كسب شد. همچنین جمع‌آوری داده‌ها توسط افراد همجنس با بیماران صورت گرفت.

یافته‌ها: اکثر بیماران میزان رعایت قلمرو انسانی با میانگین امتیاز 5/73±16/95(‌74‌%) و نیز میزان رعایت فضای شخصی را با میانگین امتیاز 2/15±11/55 (99‌%) در حد ضعیف بیان کردند. همچنین نمره حریم خصوصی کل نیز در سطح ضعیف به دست آمد (6/54±28/50). بین متغیر جنس و میزان رعایت قلمرو انسانی و حریم خصوصی کل ارتباط آماری معنی‌دار دیده شد.

نتیجه‌گیری: میزان رعایت حریم بیماران سالمند در ضمن ارائه مراقبت پرستاری از سطح پایینی برخوردار بود. از این رو آموزش پرستاران و مراقبین سلامت در مورد رعایت حریم بیماران سالمند و تقویت عملکرد نظارتی مدیران و مسؤولان در این زمینه ضرورت دارد. همچنین رفع کمبود نیروی انسانی در راستای ارتقای کیفیت مراقبت توأم با تکریم بیماران کمک‌کننده می‌باشد.

رضایت آگاهانه و حق تصمیم‌گیری بیمار درباره مراقبت‌های پزشکی خود، بر پایه اصل احترام به خودمختاری، از جمله‌ مهم‌ترین مباحث اخلاق پزشکی است که ریشه در فلسفه اخلاقی لیبرالیسم دارد. در افراد فاقد ظرفیت، تصمیم‌گیری توسط فردِ جایگزین صورت می‌پذیرد. این فرایند شامل سه بخش انتخاب فرد جایگزین، نحوه تصمیم‌گیری و ملاک‌های آن است، که اگر بر اساس مبانی اندیشه لیبرالیسم پایه‌ریزی شود، با چالش‌هایی مواجه خواهد شد، به طوری که راه برون‌رفت از آن را می‌بایست در سایر نظام‌های فلسفی جستجو کرد. از این رو مطالعه روایتی حاضر که به روش کتابخانه‌ای و تحلیل مبانی معرفتی انجام شده است، سعی‌ دارد تا ضمن بیان خاستگاه‌های معرفتی تفکر اخلاقی لیبرالیسم و اصل احترام به خودمختاری، فرایند تصمیم‌گیری جایگزین بر پایه مبانی نظری لیبرالیسم را مورد تحلیل و نقد قرار دهد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اخلاق پزشکی مبتنی بر اندیشه‌ها و اصول لیبرالیسم، اگرچه به گونه‌ای ساختاریافته طراحی شده است و راه‌گشای برخی از مسائل مربوط به تصمیم‌گیری‌های اخلاقی در پزشکی است، اما با این حال می‌تواند با چالش‌های جدی مواجه گردد.

زمینه و هدف: دستکاری ژنتیکی جنین عرصه‌ای از دانش بشری است که در آن با استفاده از قابلیت‌های دانش مهندسی ژنتیک می‌توان تدابیر درمانی مناسبی برای شماری از بیماری‌ها ارائه کرد. این فناوری‌های نوین علی‌رغم تحولات چشمگیری که در درمان برخی از بیماری‌ها به ارمغان آورده، چالش‌های اخلاقی و حقوقی متعددی را در زمینه‌های علوم پزشکی و زیستی، تحت حوزه اخلاق زیستی مطرح نموده است. از این رو این مرور روایتی با هدف شناخت آثار و چالش‌های ناشی از دستکاری ژنتیکی جنین انسان صورت گرفته است.

مواد و روش‌ها: در مرور روایتی حاضر با استفاده از کلیدواژه‌های ژن‌درمانی یا دستکاری ژنتیک یا مهندسی ژنتیک و کلمات کلیدی چالش‌های اخلاقی یا حقوقی به جستجوی متون مرتبط در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، SID، Scopus و Google Scholar در بازه زمانی 1990 تا 2015 پرداخته شد، پس از کنارگذاشتن مقالات تکراری و غیر مرتبط، حدود 30 مطالعه مرتبط مرور و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانت‌داری در جستجو، تحلیل و گزارش متون رعایت گردید.

یافته‌ها: در تحلیل متون، دو مقوله ژنتیک‌درمانی و بهسازی نژاد تحت عنوان دستکاری ژنتیکی شناسایی گردید. دستکاری ژنتیکی جنین انسان به علت افزایش احتمال رخداد مشکلاتی نظیر بسط عفونت‌های ویروسی، ایجاد پدیده فرزند سفارشی و بهسازی نژاد، نیاز به تکرار مراحل و هزینه‌های گزاف داشته، چالش‌های اخلاقی بسیاری را همراه دارد که از آن جمله می‌توان به گسترش انحصارطلبی ثروتمندان، تبعیض علیه افراد ناتوان، تعرض به اتونومی و حق آزادی جنین و تعارض میان منافع فردی و عمومی اشاره کرد.

نتیجه‌گیری: این چالش‌ها همگی مواردی هستند که کنترل دقیق روند دستکاری ژنتیکی جنین انسان را از نظر اخلاقی و حقوقی و نیز نظارت مستمر و قانونمندکردن آن الزامی می‌نمایند.