مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

زمینه و هدف: افراد مبتلا به بیماری‌های تهدیدكننده حیات مانند سرطان با طیف وسیعی از مشكلات از جمله چالش‌های روانی، اجتماعی مواجه می‌شوند كه سبب به خطرافتادن احساس كرامت در آنان می‌گردد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کرامت انسانی در زنان مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی‌درمانی در شهر تهران، در سال 1393 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ مقطعی روی 207 زن مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی‌درمانی در سه بیمارستان منتخب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که به روش در دسترس انتخاب شدند، صورت گرفته است. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از سیاهه کرامت انسانی Chochinov انجام شد. برای تحلیل داده‌ها از آمارهای توصیفی و آزمون‌های آماری ANOVA، T test و Duncan استفاده شد.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف پژوهش، تأکید بر محرمانه‌ماندن اطلاعات و کسب رضایت آگاهانه شفاهی از شرکت‌کنندگان، گردآوری داده‌ها انجام شد.

یافته‌ها: در این مطالعه نمره کلی کرامت 1/94 از 5 بود. میانگین نمره کرامت بیماران در بعد تجربه علائم تنش 2/40 و انحراف معیار 0/96 بود و پس از آن ابعاد تنش وجودی با میانگین (1/87 و انحراف معیار 0/75)، آرامش ذهن (با میانگین 1/87 و انحراف معیار 0/77)، وابستگی (با میانگین 1/71 و انحراف معیار 0/77) و حمایت اجتماعی (با میانگین 1/33 و انحراف معیار 0/55) بیشترین نمره را به خود اختصاص دادند.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها بر شناسایی منابع مختلف تنش تجربه‌شده در زنان مورد مطالعه برای کمک به گروه مراقبتی ـ درمانی به ویژه پرستاران در جهت اتخاذ تصمیمات مناسب دلالت دارد.

زمینه و هدف: گزارش صبحگاهی از روش های رایج و ارزشمند آموزش بالینی در سطح جهان است. این مطالعه با هدف تعیین تأثیر آموزش موازین اخلاق پزشكی بر کیفیت جلسات گزارش صبحگاهی از دیدگاه دانشجویان پزشكی، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه مداخله‌ای قبل و بعد، بر روی 120 نفر از کارورزان پزشكی بیمارستان امام حسین (ع) شاهرود در سال 1393 انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها، یك پرسشنامه پژوهشگر ساخته بود كه روایی و پایایی آن مورد سنجش قرار گرفت. وضعیت رعایت موازین اخلاقی در جلسات ارائه گزارش صبحگاهی قبل از آموزش و سه ماه پس از آموزش بررسی شد. سطح معنی‌داری کم‌تر از 0/05 در نظر گرفته شد.

ملاحظات اخلاقی: رضایت آگاهانه شفاهی شرکت‌کنندگان، پس از توضیح در مورد هدف مطالعه، بی‌نامی و محرمانه‌بودن اطلاعات کسب گردید.

یافته‌ها: 33 نفر (27/5 درصد) از شرکت‌کنندگان مرد و 87 نفر (72/5 درصد) از آن‌ها زن بودند. میانگین مدت دوره کارورزی گذرانده شده توسط اینترن‌ها 6/5±10/5 ماه (17-3) بود. میانگین موارد مطلوب از 17 مورد قبل از اجرای موازین اخلاق پزشكی، به 38 مورد بعد از اجرای موازین اخلاق پزشكی افزایش یافت (p=0.001). همچنین وضعیت متغیرهایی مثل عدم آسیب عاطفی (p=0.03)، عدم نقض حریم خصوصی (p=0.02)، رعایت اصول كلی جمع‌آوری اطلاعات (p=0.05)، معرفی بیمار بدون بیان مشخصات شناسنامه‌ای (p=0.001)، پیگیری بیماران معرفی‌شده قبلی (p=0.04) و عدم معاینات مكرر بیماران توسط دانشجویان (p=0.03) به طور معنی‌داری بهبود یافت.

نتیجه‌گیری: آموزش موازین اخلاق پزشكی سبب ارتقای معنی‌دار دیدگاه دانشجویان در زمینه کیفیت برگزاری جلسات گزارشات صبحگاهی گردید. به دلیل آشنایی ناکافی دانشجویان و برخی از اساتید با آیین اخلاق حرفه‌ای، برنامه‌ریزی برای آموزش آن توصیه می‌گردد.

زمینه و هدف: خشونت علیه کودکان یکی از چالش‌های عمده برای کارکنان مراقبتی است که سلامت جسمی و روانی کودکان را به مخاطره انداخته و مشکلات عدیدی را در آینده برای آنان پدید می‌آورد. این مطالعه با هدف تحلیل یک مورد کودک‌آزاری با رویکرد اخلاقی در سال 1395 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه موردی، یک مورد واقعی در جلسه ماهانه اخلاق پزشکی، مرکز طبی کودکان تهران معرفی گردیده، سپس تحلیل اخلاقی بر اساس ملاحظات اخلاقی مطرح‌شده توسط کارکنان درمانی و متخصصان حیطه‌های مختلف انجام شد. مورد، پسربچه 5 ساله‌ای است که مورد آزار جسمی قرار گرفته و با شکستگی‌های متعدد در نواحی مختلف دست‌ها و همچنین سوختگی دست و پا، توسط پدر و مادرش در شیفت صبح به واحد اورژانس مرکز طبی کودکان آورده شد.

ملاحظات اخلاقی: ضمن رعایت صداقت و امانت‌داری در گزارش مورد، سعی گردید، محرمانگی اطلاعات فردی مورد و خانواده وی رعایت گردد.

یافته‌ها: اخذ شرح حال کامل پزشکی و اجتماعی، معاینه کامل بدنی و بدون پوشش، عدم پنهان‌کاری آزارهای جنسی کودکان، احترام به کرامت انسانی، حقیقت‌گویی، حفظ حریم خصوصی، رازداری و محرمانگی اطلاعات، رفتار احترام‌آمیز با خانواده، احترام به استقلال کودک، بی‌طرفی و حمایت اجتماعی از مهم‌ترین ملاحظات اخلاقی مورد اشاره بودند. همچنین کمک به سازگاری خانواده‌ها در جهت پیشگیری از رخدادهای بعدی کودک‌آزاری، از دیگر یافته‌های تحلیل حاضر بودند.

نتیجه گیری: پیشنهاد می‌شود تا براساس ملاحظات اخلاقی طرح‌شده، برنامه مدونی در این رابطه توسط دست‌اندرکاران امر طراحی و در اختیار مراکز درمانی کل کشور قرار گیرد. همچنین یک گروه متشکل از متخصصین اطفال و اخلاق پزشکی، مددکار اجتماعی، روان‌پرستار و روانپزشک کودک نیازهای کودکان آزاردیده و خانواده‌های آنان را ارزیابی نموده و در جهت رفع مشکلات آنان برنامه‌ریزی نمایند.

زمینه و هدف: نیروی انسانی متعهد و وفادار به اهداف و ارزش‌های سازمان نه تنها عامل برتری یک سازمان، بلکه مزیتی برای رقابت پایداری برای بسیاری از سازمان‌ها تلقی می‌شود. این مطالعه با هدف تعیین میزان تعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های شهرستان اراک در سال 1395 انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در این پژوهش توصیفی ـ مقطعی،176 پرستار به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده وارد مطالعه شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد تعهد سازمانی Allen and Myer استفاده شد. داده‌ها توسط نرم‌افزار آماری SPSS 16 و با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: رضایت شفاهی شرکت‌کنندگان برای شرکت در پژوهش کسب ‌شده و درباره بی‌نامی پرسشنامه‌ها و محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان خاطر داده شد.

یافته‌ها: از کل واحدهای مورد مطالعه،2/3 درصد از شرکت‌کنندگان نمره تعهد خیلی پایین،25/6 درصد نمره تعهد پایین، 68/1 درصد نمره تعهد بالا و 4‌% نمره تعهد خیلی بالا را کسب کردند. میانگین نمره کلی تعهد سازمانی برابر 77/77 محاسبه گردیده و در بین ابعاد تعهد سازمانی، تعهد عاطفی از میانگین بالاتری برخوردار بود (26/77±6/30) و میانگین تعهد مستمر (25/0±2/79) و هنجاری (25/19±4/51) در سطح متوسط قرار داشت. همچنین بین تعهد سازمانی با سابقه خدمت و نوع استخدام رابطه مثبت معنی‌داری وجود داشت (p<0/05).

نتیجه‌گیری: با توجه به سطح متوسط به بالای تعهد سازمانی پرستاران مورد مطالعه، ضروری است عوامل بازدارنده تعهد سازمانی پرستاران تا سطح عالی، شناخته شده و راهکارهای تقویت و ارتقای تعهد سازمانی آنان توسط مدیران ارشد اتخاذ گردد.

زمینه و هدف: نوع‌دوستی و باورهای اخلاقی و دینی نقش اساسی در فرهنگ‌سازی اهدای عضو دارند. این مطالعه با هدف تعیین تأثیر باورهای اخلاقی و نوع‌دوستی بر نگرش به اهدای عضو با میانجی‌گری عمل به باورهای دینی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ مقطعی مبتنی بر مدل معادلات ساختاریابی (Structural Equation Model)، بر روی 323 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی، شهرستان‎های میاندوآب و مهاباد در سال 1394 که به روش خوشه‎ای چند مرحله‎ای انتخاب شدند، انجام گردید. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق‌ساخته باورهای اخلاقی، پرسشنامه نوع‌دوستی Carlo، مقياس نگرش به اهدای عضو Tihana و مقیاس عمل به باورهای دینی Nilson استفاده شد. جهت آزمون مسیرهای میانجی از روش Bootstrap استفاده شد.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف و اهمیت پژوهش، تأکید بر رازداری اطلاعات، رضایت شفاهی دانشجویان برای مشارکت در پژوهش کسب شد.

یافته‌ها: بین نگرش به اهدای عضو با متغیر عمل به باورهای دینی (0/442=r و 0/001=p)، باورهای اخلاقی (0/416=r و 0/003=p) و نوع‌دوستی (0/298=r و 0/005=p) همبستگی مثبت و معنی‌دار وجود داشت. اثر مستقیم باورهای اخلاقی، نوع‌دوستی و عمل به باورهای دینی بر نگرش به اهدای عضو معنی‌دار بود. همچنین اثر غیر مستقیم باورهای اخلاقی و نوع‌دوستی با میانجی‌گری عمل به باورهای دینی معنی‌دار بود. در مجموع 57‌% از واریانس متغیر نگرش به اهدای عضو، از طریق مدل پژوهش تبیین گردید.

نتیجه‌گیری: نظر به تأثیر باورهای اخلاقی، نوع‌دوستی و عمل به باورهای دینی بر نگرش به اهدای عضو، می‌توان با ارتقای باورهای اخلاقی از طریق آموزش‌های فردی و گروهی، نگرش مثبت دانشجویان نسبت به اهدای عضو را افزایش داد.

زمینه و هدف: خشونت شغلی به صورت افزاینده‌ای به عنوان یك مشكل در نظام مراقبت سلامت شناخته شده است. این مطالعه با هدف تعیین عوامل مستعدکننده خشونت شغلی علیه کارکنان درمانی شاغل در اورژانس بیمارستان‌های آموزشی شهر اراک انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی ـ مقطعی، 108 نفر از کارکنان درمانی شاغل در بخش اورژانس بیمارستان‌های منتخب اراک درباره خشونت‌های كلامی و فیزیكی در سال 1394 مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه خشونت محل کار در واحدهای سلامت، مشتمل بر چهار بخش (اطلاعات جمعیت‌شناختی، تهدید، خشونت کلامی و خشونت فیزیکی) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 21 تجزیه تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: هدف مطالعه برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شده و درباره بی‌نامی و محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان داده شد. همچنین رضایت شفاهی کارکنان درکانی برای شرکت در مطالعه کسب گردید.

یافته‌ها: 28/7 درصد از کارکنان درمانی در طی 12 ماه گذشته مورد خشونت فیزیکی و 77/7 درصد مورد خشونت کلامی قرار گرفته بودند. 13/1 درصد از شرکت‌کنندگان تعداد دفعات آزار لفظی را خیلی زیاد، 15/7 درصد زیاد، 28/7 درصد متوسط و بقیه آن را کم یا خیلی کم گزارش کردند. بیشترین علت محرک بروز خشونت شلوغی و ازدحام بخش بوده و بیشترین عامل منجر به خشونت فیزیکی (85/4 درصد) و کلامی (60/5 درصد) همراهان بیمار بودند.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان‌دهنده شیوع بالای خشونت به ویژه از نوع کلامی، علیه کارکنان اورژانس می‌باشد. در این مطالعه خشونت بیشتر از طرف همراهان اعمال شده بود كه می‌توان با مدیریت و برنامه‌ریزی و آموزش همگانی از آن پیشگیری نمود.

زمینه و هدف: هرچند اصول اخلاقی در تحقیقات کیفی، در گروه‌های مختلف مشابه است، اما فرآیند پیچیده تحقیق کیفی و ماهیت آسیب‌پذیر کودکان، ملاحظات اخلاقی را در این گروه حساس کرده است. این مطالعه مروری با هدف تعیین ملاحظات اخلاقی در پژوهش کیفی با مشارکت کودکان انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری مقالات فارسی و انگلیسی‌زبان منتشرشده در پایگاه‌های اطلاعاتی Scopus، PubMed، SID، Irandoc، Magiran و Google Scholar بدون بازه زمانی و با استفاده از واژگان کلیدی «ملاحظات اخلاقی و تحقیق کیفی» یا «تحقیق کیفی و کودکان» جستجو شد، سپس عنوان و چکیده کلیه مقالات مطالعه شده و پس از حذف مقالات تکراری و غیر مرتبط، محتوی مقالات مرتبط تحلیل گردید.

ملاحظات اخلاقی: انتشار نتایج بدون سوگیری و استناد به منابع با صداقت و امانت‌داری و مراجعه به منابع اصلی انجام شده است.

یافته‌ها: مرور مطالعات استخراج‌شده نشان داد اصول کلی و ملاحظات اخلاقی در تحقیقات کیفی با مشارکت کودکان مشابه سایر تحقیقات کیفی و عبارتند از توجه به مشارکت کودک، اخذ رضایت آگاهانه، توانایی برقرای ارتباط دوستانه و توأم با صداقت، محرمانه بودن و حساسیت محقق به چگونگی انتشار اطلاعات، و عدم تعادل قدرت.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می‌دهد که توانایی برقراری یک ارتباط دوستانه و جلب اعتماد کودک نقش بسیار مهمی در مشارکت فعال کودک در روند تحقیق و همچنین، کاهش عدم تعادل قدرت بین محقق و کودک دارد. بنابراین تحقیق با کودکان باید در یک محیط باارزش، حمایتی و امن، با استفاده از روش‌های مناسب و در جهت حمایت از توانایی‌های اجتماعی و ذهنی آن‌ها باشد، به گونه‌ای که کودکان به راحتی عقاید خود را بیان کنند.

زمینه و هدف: یكی از چالش‌های سلامت باروری زنان سقط‌های غیر ایمن، ناشی از حاملگی‌های ناخواسته است. هدف از این مطالعه بررسی ابعاد مختلف سقط جنین و سیاست‌های سلامت مرتبط با آن در جهان است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری، جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed ، Google Shcolar ،Iranmedex ، SID و سایت سازمان جهانی بهداشت با واژگان کلیدی «Abortion» ، «Policy» یا «Politic» در بازه زمانی 2010 تا 2015 انجام گرفت. پس از بررسی اولیه، مطالعه خلاصه مقالات و حذف مقالات تکراری و غیر مرتبط، در مجموع 20 مقاله فارسی و 38 مقاله انگلیسی دارای متن کامل وارد مطالعه و تحلیل شدند.

ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانت‌داری در تحلیل متون، گزارش نتایج و استناددهی رعایت گردید.

یافته‌ها: سقط جنین در ادیان مختلف به جز در موارد خاص منع شده است، اما تحولات اجتماعی و مشارکت زنان در عرصه اجتماعی ـ اقتصادی منجر به ناسازگاری جنبه‌های نظری و عملی شده و زنان بدون توجه به قوانین، اقدام به سقط می‌کنند. زمینه‌های قانونی سقط شامل تهدید حیات مادر، تجاوز جنسی و اختلالات جنینی بوده است، اما موانعی مانند نداشتن اطلاعات، مجوز شخص ثالث، حذف پوشش بیمه‌ای، عدم دسترسی به ارائه‌دهندگان خدمات و یا اعتقادات آن‌ها، دسترسی به سقط ایمن را محدود می‌سازد. علی‌رغم اتخاذ سیاست‌های محدودکننده، تحولات رخ‌داده در سراسر جهان سبب گردیده است که درخواست برای سقط و میزان عوارض و مرگ مادری مرتبط با آن  در قاره‌ها و کشورهای مختلف افزایش یابد.

نتیجه‌گیری: با توجه به تحولات اجتماعی، سیاستگذاری‌ها می‌بایست مبتنی بر فهم عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت باشد. ایجاد تسهیلات انجام مشاوره‌ای و زمینه‌های مناسب برای سقط قانونی، و دسترسی اقشار آسیب‌پذیر به خدمات سلامت باروری توصیه می‌گردد.