مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

مطالعه و تأمل در مقاله عالمانه جناب آقای دکتر محقق داماد که نظر فقیه و قانون‌گذار را بر مسأله‌ای بنام خودکشی منعکس می‌نمود[i]، انگیزه‌ای شد تا نگاه یک فیلسوف و یک عارف را هم به این مسأله بشری[ii] مورد توجه قرار دهیم. برای این منظور از میان فیلسوفان، فلوطین (Plotin) و از میان عارفان، ابن عربی را برگزیدیم. البته در این مقال، مجالی برای یک مطالعه تطبیقی نداریم و فقط به اختصار به بیان نظر هر یک می‌پردازیم.

[i]  مجله اخلاق پزشکی، شماره ... سال ...

[ii]  آلبر کامو (Albert Camus) (١٩٦٠ م. ـ ١٩١٣ م.) نویسنده نامی فرانسه، کتاب «افسانه سیزیف» (Le mythe de Sisyphe) را با این جمله شگفت‌آور آغاز می‌کند: «تنها یک مسأله واقعاً جدی وجود دارد و آن خودکشی است». البته وی برای توضیح این مطلب بی‌درنگ می‌افزاید: «پاسخ به این پرسش که آیا زندگی ارزش زیستن دارد یا نه؟ پاسخ به یک مسأله اساسی فلسفه است».

(«Le mythe de Sisyphe», Gallimard, 1942, p.17)

 ملاحظه می‌کنیم که وی مسأله‌ای به نام خودکشی را که بیشتر یک امر روانی و یا اجتماعی در میان انسان‌ها می‌باشد، به صورت یک مسأله فلسفی مطرح نموده است. در واقع کامو مسأله خودکشی را با مسأله‌ای بنام «بیهودگی و عبث» (Absurde) مربوط نموده است. به عبارت دیگر، در نظر او اگر زندگی بیهوده است، ارزش زیستن هم ندارد. بدیهی است که فیلسوفان الهی و به طریق اولی عارفان هرگز چنین نگاهی به زندگی نداشته و ندارند.

امروزه علي‌رغم پيشرفت‌هاي علمي‌اي كه در زمينه مراقبت از نوزادان در دنيا رخ داده است هنوز بسياري از نوزادان به علت مواجهه با موقعيت‌هاي بحراني پزشكي از وضعيت بسيار نامساعدي جهت ادامه حيات رنج مي‌برند. برخي از مراقبين بهداشتي و حتي والدين اين نوزادان معتقدند كه خاتمه‌دادن به رنج پايان‌ناپذير آن‌ها بهترين كمك به آنان مي‌باشد.

مطابق مدارك معتبري که وجود دارند فی‌الحال پزشكاني براي انجام اتانازي فعال داوطلبانه، در كشورهايي مانند هلند، آمريكا، انگليس و استراليا تربيت مي‌شوند و همچنين برخي از متخصصان نوزادان به راحتي پذيرفته‌اند كه به منظور كمك به بشريت اقدام به اتانازي غيرداوطلبانه در نوزادان الزامي است.

در عصر حاضر در حالي كه كليه اديان الهی مخالفت خود را به وضوح با اتانازي بيان كرده‌اند، این سؤال مطرح است که چگونه انسان‌هاي مدعي اخلاق و حقوق بشر از قانوني‌ساختن سقط جنين در چند دهه گذشته تا اتانازي نوزادان و كودكان معلول سقوط کرده‌اند و با تصویب پروتکل گرونینگن در دفاع از اتانازی نوزادان می‌كوشند. این مقاله مروری با تکیه بر کتب و مقالات معتبر دنیا به نقد و بررسی این پروتکل می‌پردازد.

این مقاله مروری به ختنه زنان و پیامدهای سلامت، ابعاد حقوقی و راهکارهای پایان‌بخشیدن به آن پرداخته است. ختنه زنان به معنای بریدن بخش‌هایی از دستگاه تناسلی خارجی زنان است که به سه دسته اصلی 1- کلیتوریدکتومی (برداشتن بخش یا تمامی کلیتوریس) 2- اِکسیژن (بریدن کلیتوریس و لب‌های کوچک با یا بدون برداشتن لب‌های بزرگ) 3- اینفیبولیشن (محدودسازی مدخل واژن از طرق برش‌دادن و دوختن لب‌های کوچک و یا بزرگ) تقسیم می‌شود. بر اساس آمارهای جهانی حدود 135 میلیون زن و دختر در جهان ختنه شده‌اند. هر ساله 3 میلیون دختر آفریقایی ختنه می‌شوند. آمار دقیقی از میزان شیوع ختنه در بین زنان ایرانی وجود ندارد اما طبق تحقیقی در شهرستان میناب، این عمل از شیوع 70% برخوردار است. ختنه زنان به علل مختلف فرهنگی، اجتماعی و مذهبی انجام می‌شود. این کار ریشه در تبعیض‌های شدید جنسیتی علیه زنان دارد. ختنه به عنوان عاملی برای حفظ باکرگی، زیبایی و پاکیزگی زن در نظر گرفته می‌شود. ختنه زنان دارای عوارض فراوانی است. عوارض کوتاه‌مدت نظیر درد، عفونت، مشکلات ادراری، سپتی سمی و پیامدهای بلندمدت مانند درد مزمن، عفونت لگنی، دیس پارونی و افزایش شیوع ناباروری است. ختنه زنان در روند زایمان اختلال ایجاد می‌کند و میزان مرگ مادر و نوزاد را افزایش می‌دهد. ختنه زنان مصداق خشونت علیه زنان و کودکان و نقض حقوق بشر است. همانطور که ذکر شد زنان و دختران در برخی مناطق ایران ختنه می‌شوند. برای توقف ختنه زنان در کشورمان می‌توانیم از رسانه‌ها، مدارس و گروه‌های مذهبی جهت افزایش آگاهی مردم استفاده کنیم و قوانینی علیه این عمل وضع کنیم. باید در نظر داشته باشیم که راه درازی پیش روی کسانی است که سعی در پایان‌بخشیدن به این عمل دارند.

مقدمه و هدف: اولین قدم در رعایت حقوق بیمار، آگاه‌نمودن وی نسبت به تمام مواردیست که سبب می‌شود بیمار و خانواده وی با اطمینان و آرامش دوره مراقبت و درمان خود را در بیمارستان طی کنند. این مطالعه سعی نموده است با ارائه چارچوبی برای تهیه کتابچه راهنمای بیماران و خانواده آن‌ها در این جهت گام بردارد.

روش کار: مطالعه حاضر از نوع کاربردی می‌باشد که به روش توصیفی، تحلیلی انجام پذیرفته است. این مطالعه با بررسی منابع موجود در زمینه عوامل مؤثر در رضایت بیماران و همچنین با بررسی 20 کتابچه راهنمای بیماران، الگوی مناسبی را بر اساس شاخص‌هایی مانند قابل فهم‌بودن، همسویی با فرهنگ اسلامی و ایرانی و قوانین موجود ارائه داده است.

نتایج: بعد از بررسی 126 عنصر اطلاعاتی مختلف در کتابچه‌های راهنمای بیماران و بررسی این موارد با شاخص‌های مورد نظر و همچنین با توجه به فراوانی تکرار آن‌ها الگوی نهایی در 19 قسمت طراحی گردید. الگوی نهایی موارد مختلفی از قبیل معرفی بیمارستان، فرآیند پذیرش و ترخیص، موارد ایمنی و مذهبی را شامل می‌شود.

نتیجه‌گیری: ارائه یک روش مناسب برای افزایش آگاهی گیرندگان خدمت در بیمارستان‌ها می‌تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف کیفی و حتی کمی خدمات بیمارستانی داشته باشد، که پیاده‌سازی الگوی معرفی‌شده در این مطالعه می‌تواند گامی مؤثر در این جهت باشد.

نوجوانان در معرض خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات جدی سلامت همچون استفاده از مواد مخدر، الکل، افسردگی و بیماری‌های مقاربتی هستند. با این حال، تحقیقات در زمينه مسایل نوجوانان به چند دلیل با چالشهايي مواجه مي‌باشند. اولا، در سنين زير 18 سال، اجازه پدر و مادر به طور کلی ضروری است. با این حال، نوجوانان ممکن است مایل به شرکت در پژوهش در زمينه موضوعات حساس نباشند اگر پدر و مادرشان از شرکت آن‌ها در اين تحقيقات اطلاع يابند. ثانيا، نوجوانان در بلوغ و توانایی تصمیم‌گیری آگاهانه متفاوت هستند. نهایتا، بسیاری از نوجوانان در معرض خطرات بهداشت عمومی قرار داشته و مورد سوء استفاده با اغراض سیاسی قرار مي‌گيرند و پژوهش در این زمينه‌ها اغلب از نظر اجتماعی مورد بحث مي‌باشند.

 با توجه به میانگین سنی جمعیت کشور ایران و تعداد روزافزون تحقیقاتی که به صورت مشاهده‌ای در جمعیت نوجوان ایرانی در حال انجام می‌باشد و عدم آشنايي كامل محققين كشور با 26 كد مربوط به حفاظت آزمودني انساني در پژوهش‌هاي علوم پزشكي ابلاغی وزارت بهداشت به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور ـ هدف اصلي این مطالعه به طور مختصر بیان آن دسته از مسایل و ملاحظات اخلاقي است كه در مطالعات مشاهده‌اي بر روی نوجوانان مي‌بايستي مد نظر قرار گرفته شوند.

مقدمه: احترام به حریم انسانی و شخصیت مستقل بیماران و رازداری و خودمختاری آنان یکی از اساسی‌ترین اصول اخلاق پزشکی است. مختاربودن بیمار در امر تصمیم‌گیری و احترام به این امر در حقیقت به معنی آزادی در عمل و رفتار است.

روش: در این مطالعه توصیفی عملکرد 39 دانشجوی رشته‌های علوم پزشکی که به روش سرشماری انتخاب شدند در حیطه رعایت استقلال 200 مددجو که به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند در بخش لیبر 5 بیمارستان منتخب شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت. ابزار مطالعه یک چک لیست مشاهده‌‌ای پژوهشگر و دو فرم اطلاعات دموگرافیک بود. آنالیز داده‌ها با آمار توصیفی و نرم افزار Spss نسخه‌ی 17 انجام گرفت.

نتیجه‌گیری: نمره میانگین عملکرد دانشجویان در حیطه رعایت استقلال مددجو برابر با 12/23 می‌‌باشد که در این پژوهش عملکرد در سطح متوسط را بیان می‌‌کند.

بحث: بر اساس اصل استقلال بیماران، قبل از هرگونه اقدامات مرتبط با تشخیص و درمان باید با بیماران صحبت شود و در جریان کلیه اقدامات قرار گیرند. آگاه‌شدن بیماران سبب کاهش نگرانی و اضطراب بیمار می‌‌شود و همکاری وی با کادر درمان و رضایت بیماران را به دنبال خواهد داشت.

 شبیه‌سازی انسان، پدیده‌ای است نوظهور، که هنوز در آغاز راه شگرف و بی‌مانند خود است و از همین روست که دغدغه‌های متفکرین عالم، به ویژه عالمان دین و اخلاق رابه خود مشغول کرده است. هرچند عده‌ای به دلیلِ هزینه بالای تکنولوژی شبیه‌سازی، شیوع آن و در نتیجه پرسش‌های اخلاقیِ پیرامون آن را اغراق‌آمیز می‌دانند؛ ولی پاسخ به این پرسش اساسی ضرورتی گریز‌ناپذیر است: آیا شبیه‌سازی انسان از نظر اخلاقی مجاز است یا خیر؟

پس از بررسی و آزمون فرضیات در این تحقیق، به عنوان نتیجه می‌توان گفت که، به نظر می‌رسد مفسده‌ی واقعی برای پدیده‌ی شبیه‌سازی متصور نباشد؛ به همین جهت شاید بتوان گفت اکنـون که تحقيقات در زمينـه‌ی شبیه‌سـازی انسان آغاز شده، امکـان به عقب برگرداندن، ممنـوع‌کردن و يا ناديـده‌گرفتن آن وجود ندارد و در عوض، بایـد تحقيقـات در زمينـه‌ی شبيـه‌سـازي را جهت‌دار نمود و قوانين حقوقي را در اين ارتباط وضع کرد؛ همچنین ضروری است تا بایدها و نبایدهای اخلاقی در این ارتباط، بر مبنای موازین عُرف و شرع، به دقت تبیین گردد.

در سال‌های اخیر هیچ عنوانی در آموزش پزشکی، به اندازه مسأله «تعهد حرفه‌ای پزشکی» مورد توجه نبوده است. فقدان تعهد و اخلاق حرفه‌ای در پزشکی، دغدغه اصلی پزشکان، متخصصان آموزش پزشکی و متخصصان اخلاق و همچنین جامعه، می باشد. اگرچه الزامات و محظورات اخلاقی، اجتماعی، تاریخی، و قانونی در حرفه پزشکی مهم هستند، ولی اخلاق حرفه‌ای باتکیه بر آموزه‌های اخلاق فضیلت‌گرا،یک نیار اساسی است. جوامع حرفه‌ای و جامعه عمومی با مفهوم فضیلت‌های اخلاقی از دست‌رفته در پزشکی دست به گریبان هستند. آیا این فضایل قابل بازیابی و رشد هستند؟ و این امر چگونه امکان دارد؟

تأکید اصلی این مقاله بر تئوری اخلاق فضیلت محور و بهره‌گیری از آن در شکل دهی به منش و رفتار پزشکان است. به علاوه، آموزش فضایل اخلاقی و حمایت از تعهد حرفه‌ای است. این مقاله تلاش می‌کند با مرور جنبه‌های مختلف اخلاق فضیلت محور در حرفه پزشکی، رویکردهای لازم در آموزش پزشکی برای شکل‌دادن به منش و رفتار حرفه‌ای و لزوم آموزش این ویژگی‌ها و رفتارهای فضیلت محور را یادآور شود.

در تغييرات سريع جو مراقبت‌هاي سلامتي، بسياري از فاكتورها از جمله حقوق بيماران متأثر از چگونگي مراقبت سلامت هستند. فشار به منظور تدوين قوانيني است كه از امتناع سازمان‌هاي حافظ سلامت براي ارائه خدمات در راستاي حقوق بيماران جلوگيري مي‌كند. بسياري از مردم به دليل عدم شفافيت، حقوق خاص خود را در هنگام دريافت مراقبت سلامت نمي‌شناسند. عدم اتفاق‌نظر براي تدوين شاخص‌هاي سلامتي وسيع وكاربردي، پايش ناكافي و عدم گزارش مناسب توسط دولت‌ها، كمبود و تناقض داده‌ها، منجر به ايجاد ايده‌هاي سليقه‌اي در اين زمينه شده است.

پياده‌سازي بسياري از حقوق ذكر شده در منشور حقوق بيماران، بدون در نظرگرفتن اصول حاكميت باليني محقق نخواهد شد. حاكميت باليني يكي از ابزارهاي اصلي و زيرساخت‌هاي مسلم براي احقاق حقوق بيماران است و از طريق4 ستون اصلي (ارزش مصرف‌كننده، مميزي باليني، مديريت ريسك، مديريت و توسعه حرفه‌اي) در راستاي پيمايش رضايت بيماران، مديريت شكايت وكم‌كردن خطاهاي باليني حركت مي‌كند. در واقع حاكميت باليني با ايجاد بزرگترين تغيير بر روي رفتار، تفكر و چگونگي عملكرد افراد در سازمان، ارائه دهندگان مراقبت سلامت را به سازمان‌هاي يادگيرنده‌اي تبديل خواهد‌كرد كه با شناخت زيرساخت‌هاي ملي و بومي به عنوان نيروي محركه‌اي براي توسعه خدمات سلامت باكيفيت و ايمن در راستاي احقاق حقوق بيماران گام بر­مي‌دارد.

باورهاي ديني و اعتقادات مذهبي در هر جامعه اي چشم انداز روشني از درد و رنج و مرگ را به نمايش مي گذارد و نقش م ؤثري در مراقبت هاي بهداشتي و درماني دارد. در هر جامعه اي مردم شكلي از اعتقادات مذهبي را ابراز مي كنند و بسياري از آنها به سن تهاي مذهبي پايبندند. تجربه جوامع و فرهنگ ها، ارزش باورهاي مذهبي در زمان بيماري و مرگ و نقش مشاوران و كارشناسان مذهبي را در مراقبت هاي بهداشتي و درماني نشان مي دهد . بسياري از پزشكان و پرسنل درماني به عقايد مذهبي خود و بيماران احترام مي گذارند و حتي در طبابت و مراقبت هاي پزشكي نيز آن را مد نظر قرار مي دهند. اين امر در جوامع مذهبي و سنتي جايگاه مطلوب تري دارد و در برخي جوامع افراد انواع مختلفي از باورهاي مذهبي و معنوي از خود بروز مي دهند كه اغلب براي ارائه كنندگان مراقبت هاي پزشكي ناآشناست....