مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

مقدمه: اخیراً گرایش محققین علوم بهداشتی به انجام تحقیقات کیفی افزایش یافته است. ماهیت مسائل اخلاقی در تحقیقات کیفی بسیار ظریف بوده و با سایر تحقیقات متفاوت می‌باشد. مطالعه حاضر با هدف روشن‌ساختن مفهوم اخلاق در پژوهش‌های کیفی، و شناخت بیشتر ویژگی‌ها و پیشایندها و پسایندهای آن انجام شده است.

روش: این مطالعه با رویکرد تحلیل مفهوم تحولی راجرز انجام گرفته و متون منتشرشده مرتبط، بدون در نظرگرفتن محدوده زمانی مورد بررسی دقیق قرار گرفت. پس از انتخاب منابع داده‌ها، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها انجام شد و اطلاعات مربوط به ویژگی‌ها، پیشایندها و پسایندهای مفهوم و همچنین واژه‌های جایگزین و مرتبط خلاصه و کدبندی گردید.

یافته‌ها: پس از انجام تحلیل مفهوم، ویژگی‌های اخلاق در پژوهش‌های کیفی در دو دسته ویژگی‌های مشترک با سایر انواع پژوهش‌ها و ویژگی‌های اختصاصی پژوهش‌های کیفی طبقه‌بندی شدند. پیشایندها به صورت آگاهی و مهارت محقق، کدهای اخلاقی، گایدلاین‌های کمیته اخلاق، دقت مطالعه و رضایت آگاهانه شناسایی شدند. پسایندهای اخلاق در پژوهش‌های کیفی شامل افزایش استحکام تحقیق، درستی فرآیند تحقیق، حذف و کاهش تنگناهای اخلاقی در حین انجام تحقیقات، کاهش بارکاری کمیته‌های اخلاق، کنترل هزینه‌ها، و افزایش دقت و اعتبار تحقیقات کیفی بودند.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های این مطالعه، می‌توان تعریفی نظری برای مفهوم اخلاق در پژوهش‌های کیفی ارائه نمود. نتایج این مطالعه می‌تواند با واضح‌سازی مفهوم اخلاق در پژوهش‌های کیفی و با توجه به این‌که مفاهیم، بلوک‌های سازنده تئوری‌ها هستند، در توسعه مدل و تئوری در این زمینه به محققین کمک نماید.

مقدمه: افزایش پیشرونده جمعیت سالمندان با توجه به مشکلات عدیده سلامتی آن‌ها، موجب معطوف‌شدن توجه به سلامت این گروه سنی شده است. یکی از بنیادی‌ترین اصولی که بایستی در مراقبت از سالمندان رعایت شود، کرامت انسانی آن‌هاست، لذا با توجه به این‌که برای ارائه مراقبت متناسب با کرامت، لازم است دیدگاه بیماران و پرستاران را در مورد رعایت کرامت انسانی بدانیم تا بر اساس آن سیاستگزاری‌های لازم انجام گیرد. این مطالعه با هدف تعیین میزان رعایت کرامت انسانی در مراقبت از سالمندان از دیدگاه پرستاران و بیماران سالمند انجام شد.

روش: این پژوهش مطالعه‌ای توصیفی ـ تحلیلی و مقطعی است که روی 150 پرستار شاغل و 150 بیمار سالمند بستری که به ترتیب به روش سرشماری و نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند، انجام گردید. ابزار جمع‌آوری داده‌ها در این مطالعه پرسشنامه‌ای پژوهشگر ساخته مشتمل بر بخش‌های مشخصات فردی و پرسنلی، اهمیت حفظ کرامت بر بهبودی سالمندان و میزان رعایت موارد مختلف مراقبتی جهت حفظ کرامت انسانی سالمندان بود. داده‌هاي به دست‌آمده پس از ثبت، توسط نرم‌افزار SPSS 16 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

یافته‌ها: در خصوص اهميت رعايت كرامت انساني، ميانگين نمره ديدگاه پرستاران در مراقبت از سالمندان بستري (1/76±9/91) نسبت به ميانگين نمره ديدگاه سالمندان مورد مطالعه (0/82±8/62)، و در خصوص ميزان رعايت كرامت انساني، ميانگين نمره بيماران سالمند بستري در مراقبت (11/13±77/33) نسبت به ميانگين نمره ديدگاه پرستاران (11/45±72/43) به طور معناداري بيشتر بود (p<0.001). در کل ، اکثر افراد مورد مطالعه در دو گروه، ميزان رعايت كرامت انساني سالمندان بستری در حد مناسب گزارش کردند.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان‌دهنده رعایت مناسب و درخور کرامت انسانی در مراقبت از بیماران سالمند، از دیدگاه خودشان خوب بوده است. بنابراین ترویج احترام به کرامت انسانی در مراقبت از بیماران سالمند به عنوان یک قاعده اخلاقی و فرهنگی توصیه می‌گردد.

مقدمه: پرستاری از بیماران، یک نیاز اساسی جهت بازگرداندن سلامتی به جامعه است. پرستاری از واجبات کفایی دین است و در گروی داشتن اطلاعات علمی همراه با ضمانت اجرایی و داشتن وجدانی آگاه، اخلاقی انسانی و اسلامی است. این پژوهش با هدف جستجوي مفهوم پرستاری در متون اسلامی انجام شده است.

روش: این مطالعه كيفي از نوع تحلیل محتوا در راستاي جستجوی مفهوم پرستاری در متون اسلامی است. بدین‌منظور مستندات و متون اسلامی از جمله قرآن کریم، نهج‌البلاغه، احادیث و وبگاه‌های پارسی‌داگ، هدابلاگ، ایگنا، نورمگ، پرواز، یاسین و همچنین وبگاه‌های عربی زبان معتبر غررالحکم، اصول کافی و قرب‌الاسناد از سال 1370 تا سال 1391 با واژه‌های کلیدی پرستیدن، پرستار، مراقبت، جستجو و مورد مطالعه قرار گرفت. عباراتی که این واژه‌ها را داشتند به صورت واحدهای معنایی انتخاب شده و به روش تحلیل محتوای کیفی ضمنی و آشکار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: در بررسی متون اسلامی، تعداد 453 واحد معنایی استخراج شد. در روند تحلیل داده‌ها و استخراج زیرطبقات، طبقات و درون‌مایه‌ها، تعداد 56 زیرطبقه، 14 طبقه و 4 درون‌مایه استخراج شد. درون‌مایه‌های استخراج‌شده شامل «موازین اخلاقی» [(7 طبقه) با نام‌های «اخلاق»، «مهربانی و همدلی»، «فروتنی و احترام به بیمار»، «نیکوکاری»، «صبر و پایداری»، «تقوا و بخشش»]، «توانمندی» [(3 طبقه) با نام‌های «شایستگی»، «آگاهی، مسؤولیت‌پذیری» و «تعهد»]، «مراقبت ایمن» [(3 طبقه) با نام‌های «مراقبت»، «رفع نیاز ایمنی» و «ایمنی در مراقبت»] و «ارتباط» بود.

نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان داد که پرستاری حرفه‌ای مقدس است که باید در بستر فرهنگی و اسلامی بر اساس رعایت موازین اخلاقی، توانمندی بالا، با ارائه مراقبت‌های ایمن و داشتن ارتباط مؤثر با همکاران و بیماران انجام شود. بنابراین آموزش این مفهوم از دیدگاه اسلام به دانشجویان پرستاری و آموزش ضمن خدمت آن به پرستاران بالین، به منظور بسترسازی مفهوم پرستاری از دیدگاه اسلام توصیه می‌گردد.

مقدمه: تنيدگي اخلاقي به دلیل اثرات نامطلوبي نظير احساس ناکامي وگناه، عدم امنيت، ترس، دلسردي و افسردگي در پرستاران مي‌تواند بر شخصيت و عملکرد حرفه‌اي آنان تأثیر بگذارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان تنیدگی اخلاقی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در سال 1393 انجام شده است.

روش: این پژوهش، یک مطالعه توصیفی ـ مقطعی است که بر روی 200 نفر از پرستاران شاغل انتخاب شده به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام شده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه دیسترس اخلاقی کورلی و برای تجزیه تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار 21 SPSS استفاده گردید.

یافته‌ها: میزان تنیدگی اخلاقی پرستاران در سطح متوسط گزارش شد. میانگین تنیدگی اخلاقی در حیطه خطاهای حرفه‌ای، بالاتر از دیگر حیطه‌ها ‌بود. بين تنیدگی اخلاقي و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پرستاران ارتباط آماری معنی‌داری مشاهده نشد. (0/05<P)

نتیجه‌گیری: با توجه به سطح تنیدگی متوسط در پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه، مدیران سازمانی و پرستاری باید ساختارهایی طراحی کنند که شرایط استرس کاری پرستاران را کاهش داده و از پرستارانی که تنیدگی اخلاقی رنج می‌برند، حمایت نمایند. تلاش برای کاهش بیشتر میزان تنیدگی اخلاقی در پرستاران و بررسی سایر عوامل اثرگذار توصیه می‌گردد.

مقدمه: حمایت از بیماران یکی از مفاهیم اخلاقی اساسی مطرح در مراقبت پرستاری است که برخی از ویژگی‌های پرستاران بر آن تأثیر مهمی دارند. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط میزان قاطعیت پرستاران با نقش حمایتی آنان، در بيمارستان‌های آموزشي، وابسته به دانشگاه علوم پزشكي بيرجند، در سال 1393 انجام شده است.

روش: در مطالعه توصیفی ـ تحلیلی حاضر، 248 پرستار از شش بیمارستان آموزشی واقع در سطح استان خراسان جنوبی که به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای، تصادفی‌شده انتخاب شدند، شرکت داشتند. داده‌ها توسط فرم مشخصات دموگرافیک، پرسشنامه حمایت‌های حفاظتی هنکس (2008 م.) و پرسشنامه قاطعیت ابداع‌شده توسط توسط بیگلی و گلاکن (2004 م.) جمع‌آوری شدند. داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS 16 در دو سطح توصیفی و استنباطی تحلیل گردید.

یافته‌ها: اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در این مطالعه دارای نمره حمایت متوسط (90/7 درصد) و قاطعیت متوسط (86/8 درصد) بودند. بین نمره حمایت کل پرستاران و نمره قاطعیت گزارش‌شده توسط آنان رابطه مثبت و معناداری وجود داشت (P=0/02 ، r=0/15) میانگین نمره کلی حمایت پرستار و برخی مؤلفه‌های آن در پرستاران با سابقه آموزش اخلاق به طور معناداری بیشتراز پرستاران بدون سابقه بود (0/05>P).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها پیشنهادکننده، طراحی برنامه‌هایی با هدف ارتقای قاطعیت و اخلاق حرفه‌ای برای پرستاران می‌باشد.

حقيقت‌گویی از فضایل اخلاقی است که در آیات قرآنی و احادیث اسلامی بر آن تأکید شده، آثار دنیوی و اخروی فراوانی برای آن برشمرده شده است. هدف از مطالعه حاضر آن است که با واکاوی منابع اسلامی و متون اخلاق زیست‌پزشکی، ضمن دستیابی به مفهوم حقیقت‌گویی در این دو نظام اخلاقی، نقاط اشتراک‌ و تفاوت‌های آن‌ها را در روایی اخلاقی حقیقت‌گویی و انتقال اطلاعات لازم، کافی یا درست به بیماران بررسی نماید.

حقیقت‌گویی ارزشی است که هم آموزه‌های اخلاقی اسلام و هم اصول اخلاق حرفه‌ای هر دو بر آن پافشاری دارند. به گونه‌ای که 98% از پزشکان، رویه راستگویی به بیماران را به عنوان یک قاعده اخلاقی در پیش گرفته، خود را ملزم به گفتن حقیقت به بیماران می‌دانند.

با این وجود، تزاحم دو اصل ضررنرسانی و خودمختاری سبب شده است که در برخی از موارد پزشک خود را ملزم به حقیقت‌گویی به بیمار بداند و در برخی موارد دیگر، به دلیل آسیب‌ندیدن بیمار، ضمن خودداری از دادن اطلاعات درست به وی، خانواده و نزدیکان او را از حقیقت بیماری آگاه ‌سازند، اما تغيیر جهت به سوی دیدگاه دوم و حرکت به سوی افزایش توانمندی و آگاهی فردی برای تصمیم‌گیری آگاهانه، مبتنی بر خودمختاری قابل مشاهده است.

مقدمه: رضایت و مشارکت آگاهانه موضوعات انسانی در پژوهش‌های بالینی، حتی زمانی که احتمال عوارض جانبی وجود ندارد، از اهمیت زیادی برخوردار است، چراکه رضایت آگاهانه شرکت‌کنندگان، رابطه سازنده بین محقق و مشارکت‌کننده را به ارمغان خواهد آورد. این امر به طور بالقوه، سبب افزایش ایمنی مطالعه و بهبود نتایج مطلوب آن گردیده و اثرات جانبی و احساس اجبار و ناراحتی شرکت‌کنندگان را به حداقل می‌رساند. این مطالعه با هدف شناسایی مؤثرترین روش‌های مداخله، جهت بهبود میزان درک شرکت‌کنندگان در پژوهش از رضایت آگاهانه، با جستجو در متون پایگاه‌های داده ده سال اخیر صورت گرفته است.

روش: پس از جستجوی هدفمند متون، مطالعات کارآزمایی بالینی، طولی و کارآزمائی‌های با گروه کنترل که حداقل یکی از گروه‌های کنترل شامل مداخله با روش استاندارد باشد، مرور و مورد بررسی قرار گرفتند.

یافته‌ها: از مجموع 15 مطالعه‌ای که معیار ورود به پژوهش را داشتند، در پنج مطالعه از فناوری‌های چندرسانه‌ای، در چهار مطالعه از فرم‌های بهبودیافته و یا تعدیل‌شده و در شش مطالعه از مداخلات آموزشی، بحث و بازخورد اصلاحی استفاده شده بود که از این تعداد به ترتیب چهار، دو و پنج مطالعه، بهبود معنی‌داری را در درک شرکت‌کنندگان مطالعه، گزارش داده بودند.

نتیجه‌گیری: می‌‌توان نتیجه گرفت، فرایند رضایت آگاهانه بر مبنای اصل اخلاقی اتونومی، زمانی ارزشمند است که پژوهشگر دلسوزانه، موضوعات انسانی را به سوی انتخاب آگاهانه و آزادانه هدایت نماید. برای این منظور آموزش و مشاوره رویاروی، همراه با اختصاص زمان و تعامل بیشتر، و استفاده از روش‌های چندرسانه‌ای به ویژه در بیماران دارای ظرفیت کم‌تر توصیه می‌گردد.