مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

زمینه و هدف: گسترش روزافزون استفاده از اینترنت، جستجوهای کنجکاوانه و غیر هدفمند، نه تنها دانشجویان را از رسالت اصلی‌شان دور می‌کند، بلکه با اتلاف زمان می‌تواند تأثیر سویی بر وضعیت تحصیلی و سلامت روانی آن‌ها بگذارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط سرمایه روانشناختی و معنوبت با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز انجام گرفته است.

مواد و روش‌ها: در یک مطالعه توصیفی ـ همبستگی تعداد 360 نفر از دانشجویان، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، در نیم سال دوم تحصیلی 94-93 با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله انتخاب و پرسشنامه‌های اعتیاد به اینترنت Young، سرمایه روانشناختی Luthans و معنویت Parsian & Dunning را تکمیل نمودند. داده‌ها توسط نرم‌افزار SPSS 20 و با استفاده از آزمون‌های آماری ضریب همبستگی Pearson و تحلیل Regression چند متغیره تحلیل گردید.

ملاحظات اخلاقی: رضایت آگاهانه شفاهی از شركت‌كنندگان کسب گردید و به آن‌ها درباره محرمانگی اطلاعات، اطمینان داده شد.

یافته‌ها: دانشجویان در دامنه سنی 26-18، با میانگین و انحراف معیار 2/21±21/64 قرار داشتند، 62/2 درصد دختر و 37/8 درصد پسر بودند. 30/3 درصد کاربر معمولی اینترنت، 53/9 درصد در معرض خطر و 15/8 درصد معتاد به اینترنت بودند. میانگین و انحراف معیار سرمایه روانشناختی 16/34±72/68 بود که بیشترین میانگین بین مؤلفه‌های آن مربوط به تاب‌آوری با میانگین 40/18 بود. میانگین و انحراف معیار معنویت 18/78±75/35 و اعتیاد به اینترنت 15/75±49/28 بود. بین معنویت و سرمایه روانشناختی و مؤلفه‌های آن با اعتیاد به اینترنت رابطه منفی معنی‌دار به دست آمد. 42% از کل واریانس اعتیاد به اینترنت توسط معنویت و مؤلفه‌های سرمایه روانشناختی تبیین گردید.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها بر نیاز به برنامه‌ریزی برای تقویت پایه‌های اعتقادی و معنویت از طریق فراهم‌نمودن محیط‌های آموزشی دلگرم‌کننده و حمایتی که معنویت و روحیه مثبت‌نگری را در دانشجویان افزایش داده و باعث رشد سرمایه‌های روانشناختی در آن‌ها گردد، دلالت دارد.

زمینه و هدف: حساسیت اخلاقی پرستاران را قادر می‌سازد تا نیازهای مددجویان‌شان را تفسیر کرده و مطابق اصول اخلاقی به آن پاسخ دهند که این خود می‌تواند در پیشگیری از شرایط ایجادکننده دیسترس اخلاقی نقش مهمی داشته باشد، لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین دیسترس و حساسیت اخلاقی در پرستاران صورت گرفته است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی تحلیلی بر روی 257 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بیرجند (خراسان جنوبی) در سال 1394 صورت گرفته است. نمونه‌گیری به صورت در دسترس از بین افراد شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه (NICU، ICU، CCU و دیالیز) در کل استان صورت گرفت. ابزار جمع‌آوری‌کننده داده‌ها شامل یک پرسشنامه سه قسمتی: شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسشنامه دیسترس اخلاقی Corlyو نسخه کره‌ای پرسشنامه حساسیت اخلاقی Hun بود. داده‌ها پس از جمع‌آوری با استفاده از نرم‌افزار SPSS 16 تجزیه و تحلیل شد.

ملاحظات اخلاقی: از کلیه شرکت‌کنندگان جهت شرکت در مطالعه رضایت شفاهی اخذ شد. همچنین به کلیه پرستاران درباره بی‌نام‌بودن پرسشنامه‌ها و محرمانگی اطلاعات اطمینان خاطر داده شد.

یافته‌ها: بین دیسترس اخلاقی و حساسیت اخلاقی در پرستاران ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد (0/2=P). میانگین دیسترس اخلاقی از کل نمره صفر تا 5 (0/66±3/5) و میانگین دیسترس اخلاقی در بعد شدت 0/75±3/5 و در ابعاد تکرار 0/66±3/54 بود. میانگین حساسیت اخلاقی از کل نمره صفر تا 4 (0/45±3/1) بود. بین دیسترس اخلاقی با سن، تعداد سال‌های خدمت و همچنین نوع بخش محل خدمت ارتباط آماری معنی‌دار وجود داشت (0/05>P). همچنین، ارتباط بین حساسیت اخلاقی نیز با تعداد سال‌های خدمت معنی‌دار بود (0/05>P).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها حاکی از آن است که افرادی که از توان اجرایی کافی برای عملکرد اخلاقی برخوردار نیستند، جدا از سطح بالا یا پایین حساسیت اخلاقی‌شان دچار دیسترس اخلاقی می‌شوند. لازم است تا مدیران بیمارستان‌ها راهکارهایی همانند بررسی دوره‌ای این پدیده و همچنین، آموزش مدون در این زمینه اتخاذ نمایند.

زمینه و هدف: این مطالعه با هدف ارزیابی اثربخشی مشاوره گروهی بخشش محور مبتنی بر دیدگاه اسلامی بر ترمیم رابطه زناشویی بعد از خیانت همسردر زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر تهران انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی است. جامعه آماری پژوهش زنانی بودند که در تابستان 1394 به دلیل عهدشکنی از جانب همسرشان، به مراکز مشاوره شهر تهران مراجعه کرده بودند. 30 نفر از این زنان به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. پس از اجرای پیش‌آزمون که با استفاده از پرسشنامه بخشش به عمل آمد، گروه آزمایش در 9 جلسه هفتگی، بخشش درمانی مبتنی بر دیدگاه اسلامی شرکت نموده، سپس، پس‌آزمون با استفاده از همان پرسشنامه بر روی هر دو گروه انجام گرفت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 18 و آزمون کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند.

ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف پژوهش، تأکید بر محرمانه‌ماندن اطلاعات و جلب رضایت شفاهی بیماران جهت شرکت در پژوهش، پرسشنامه‌ها جهت تکمیل توزیع گردید.

یافته‌ها: میانگین سنی آزمودنی‌ها در گروه مداخله و کنترل به ترتیب 33/41 و 35/32 سال و میانگین طول مدت ازدواج آن‌ها به ترتیب 11/9 و 33/10 بود. تفاوت معنی‌داری از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی بین دو گروه مداخله و کنترل مشاهده نشد (0/05<p). میانگین نمره بخشش حاصل از پیش‌آزمون و پس‌آزمون در گروه مداخله به ترتیب برابر با 18/33 و 34/33 بود. مشاوره گروهی بخشش محور مبتنی بر دیدگاه اسلامی، تأثیر معنی‌داری بر افزایش تمایل به بخشش در زنان داشت (0/01>p).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها بر استفاده از روش مشاوره گروهی بخشش محور مبتنی بر دیدگاه اسلامی در طرح‌ریزی مداخلات درمانی دلالت دارد.

زمینه و هدف: رابطه مطلوب پزشک و بیمار و ارائه هرچه صحیح‌تر خدمات منجر به کنترل و بهبود بیماری می‌گردد. مطالعه حاضر با هدف تعیین تأثیر رابطه پزشک و بیمار بر رفتار اطلاع‌یابی سلامت بیماران دیابتی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع توصیفی ـ تحلیلی است که بر روی 362 نفر از بیماران مبتلا به دیابت مراجعه‌کننده به مراکز درمانی دولتی شهر اصفهان در سال 1392 انجام شده است. نمونه‌گیری به روش تصادفی طبقه‌ای صورت گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه lango بوده است. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: رضایت آگاهانه شفاهی شرکت‌کنندگان کسب و به آنان اطمینان خاطر داده شد که اطلاعات جمع‌آوری‌شده محرمانه نگاه داشته خواهد شد.

یافته‌ها: از دیدگاه بیماران بین رفتار اطلاع‌یابی افرادی که به پزشک خود متکی هستند با افرادی که به پزشک متکی نیستند، در بعد دریافت اطلاعات، تفاوت معنی‌داری وجود داشت (0/003=P). همچنین بین مشورت با پزشک و سه بعد از ابعاد چهارگانه رفتار اطلاع‌یابی سلامت بیماران دیابتی و بین رضایت از انتقال اطلاعات پزشکی به بیمار با بعد منابع اطلاعاتی رفتار اطلاع‌یابی بیماران رابطه معنی‌داری وجود داشت (0/05>P). در بررسی رابطه بین رضایت از انتقال اطلاعات پزشکی به بیمار با رفتار اطلاع‌یابی سلامت بیماران، تنها بین مؤلفه کسب اطلاعات از رسانه‌های سنتی در افراد راضی و افراد ناراضی از شیوه انتقال اطلاعات از پزشک تفاوت معنی‌داری وجود داشت (0/05>P).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها حاکی از تأثیر رابطه پزشک و بیمار بر رفتار اطلاع‌یابی سلامت بیماران مورد مطالعه بود، لذا توصیه می‌شود پزشک اطلاعات لازم را در حین مشاوره در اختیار بیماران قرار دهد که این امر مستلزم شناسایی نیازهای اطلاعاتی بیماران و توجه به رفتار اطلاع‌یابی سلامت آنان است.

زمینه و هدف: جو اخلاقی مناسب می‌تواند منجر به افزایش رضایت شغلی کارکنان یک سازمان شود. این مطالعه با هدف تعیین همبستگی بین جو اخلاقی محیط کار و رضایت شغلی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه توصیفی ـ مقطعی بر روی 79 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1393 انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از سه پرسشنامه جمعیت‌شناختی، پرسشنامه جو اخلاقی ویکتور و کالن، و شاخص توصیف شغلی سنجیده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Stata 13 و در سطح معنی‌داری 0/05 انجام شد.

ملاحظات اخلاقی: از شرکت‌کنندگان رضایت شفاهی برای شرکت در مطالعه گرفته شد.

یافته‌ها: جو حرفه‌گرایی با میانگین 3/34، اولین جو حاکم بر بیمارستان‌های مورد پژوهش بود و جو مستقل با میانگین 2/90، به عنوان آخرین جو اخلاقی حاکم بر بیمارستان‌های مورد پژوهش گزارش شد. بیشترین رضایت شغلی شرکت‌کنندگان مربوط به بعد سرپرست با میانگین 3/54 و کم‌ترین رضایت شغلی آنان مربوط به بعد پرداخت با میانگین 2/02 بود. بین ابعاد جو اخلاقی محیط کار و رضایت شغلی پرستاران در اکثر ابعاد به استثنای جو مستقل، همبستگی آماری معنی‌داری مشاهده شد.

نتیجه‌گیری: جو حرفه‌گرایی با بالاترین میانگین نشان می‌دهد که پرستاران به سطح بالاتری از نیازهایی که مازلو اشاره می‌کند، برای رضایت شغلی توجه دارند. از آنجایی که همبستگی معنی‌داری در اکثر ابعاد جو اخلاقی با رضایت شغلی مشاهده شد، می‌توان نتیجه گرفت که بهبود جو اخلاقی حاکم بر سازمان می‌تواند منجر به افزایش سطح رضایت شغلی و بهره‌وری بیشتر سازمان گردد.

زمینه و هدف: در بیمارستان‌های دولتی تهدیدات پنهان متعددی وجود دارند که در بروز خطاهای پزشکی مؤثرند. هدف از این مطالعه، بررسی فراوانی و نوع خطاهای پزشکی در بیمارستان طالقانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در سال 1393 بود.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی، از فرم گزارش داوطلبانه خطا، طبق استانداردهای بیمارستان‌های دوستدار ایمنی بیمار، برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. از میان 300 فرم توزیع شده، 162 فرم گزارش‌دهی خطا در طول یک‌سال جمع‌آوری شد. برای ورود داده‌ها از كد شناسه هر فرم استفاده شد، سپس از نرم‌افزار SPSS 19 جهت آزمون‌های کمی و برای تحلیل علی داده‌ها از نظرات 10 تن از متخصصان استفاده شد.

ملاحظات اخلاقی: تکمیل فرم گزارش خطاهای پزشكی به صورت داوطلبانه، بدون درج نام بیمار، فرد گزارش‌دهنده و بخشی كه در آن خطا اتفاق افتاده بود، انجام شد.

یافته‌ها: تعداد کل خطاهای دارویی در طی یک‌سال 158 مورد بود. فراوانی خطاها،‌ شامل خطای دارویی 38/6 درصد، خطا در فرآیند درمان 36/1 درصد و خطا در ثبت 25/3 درصد بود. آمار حوادث بدون عارضه 33/5 درصد، حوادث با عارضه 15/2 درصد و حوادث ناگوار 1/3 درصد خطاها را تشكیل می‌دادند. تحلیل خطاهای دارویی بر اساس شش اصل دارودهی شامل: بیمار اشتباه 32/14 درصد، داروی اشتباه 18/7 درصد، دستور اشتباه 15/3 درصد،‌ راه تجویز اشتباه 14/96 درصد، دوز اشتباه 11/9 درصد و زمان اشتباه 7% به دست آمد.

نتیجه‌گیری: علی‌رغم اطلاع‌رسانی و برگزاری جلسات آموزشی، موانعی بر سر راه گزارش‌دهی خطا در سیستم سلامت وجود دارد. از این رو آموزش اخلاق حرفه‌ای و رویکرد مدیریت سیستمی خطا توصیه می‌گردد.

زمینه و هدف: پیشرفت‌های اخیر در دانش ژنتیک و فناوری‌های ملکولی ضمن امکان انجام آزمایشات ژنتیکی برای بسیاری از اختلالات، پرسش‌ها و چالش‌های اخلاقی پیچیده‌ای را مطرح نموده است. از این رو مطالعه حاضر با هدف مرور ملاحظات اخلاقی آزمایش‌های ژنتیکی در نوزادان و کودکان انجام گردیده است.

مواد و روش‌ها: در مطالعه مروری حاضر با بهره‌گیری از واژگان کلیدی «آزمایش‌های ژنتیکی» و «نوزادان» یا «کودکان» و «ملاحظات اخلاقی» یا «غربالگری در نوزادان» و «اخلاق» در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، SID و Google Scholar جستجو و مقالات و متون مرتبط جستجو و مورد تحلیل قرار گرفت.

ملاحظات اخلاقی: صداقت در گزارش و استناد به متون رعایت گردید.

یافته‌ها: اگرچه استفاده از اصول اخلاقی همیشه پاسخ قطعی به پرسش‌های دشوار زیست‌پزشکی نمی‌دهد، اما این اصول و قواعد می‌توانند در ارائه راهنمایی برای تصمیم‌گیری درست سودمند باشند. احترام به استقلال فردی و رضایت، افشای اطلاعات، رازداری و حفظ حریم خصوصی، و عدالت مهم‌ترین ملاحظات اخلاقی شناخته‌شده در این مطالعه بودند. آزمایش‌های ژنتیکی باید به طور کامل و بدون اطلاعات سوءگرانه منتشر شود تا امکان تصمیم‌گیری‌های درست را بدهد. تحقیقات باید بر تأثیر مداخلات پیشگیرانه و درمانی ارائه شده و نیز اثرات روانی آزمون‌ها  تمرکز یابند. چنین داده‌هایی برای تعریف منافع و مضرات تجربی آزمایش‌های ژنتیک قبل از انجام آن‌ها لازم است.

نتیجه‌گیری: از آنجایی که آزمایش ژنتیک برای کودکان و نوجوانان به طور فزاینده‌ای امکان‌پذیر گردیده است، توصیه می‌گردد تا کدهای اخلاقی در آزمایش‌های ژنتیک کودکان و نوزادان تدوین شده و بر اجرای صحیح آن‌ها نظارت گردد تا از هر گونه سوء استفاده غیر اخلاقی از این آزمون‌ها جلوگیری به عمل آید.

زمینه و هدف: یک دلیل عمده برای آموزش اخلاق حرفه‌ای به پرستاران، افزایش آگاهی آنان از ابعاد اخلاقی و افزایش حساسیت اخلاقی آنان است. از این رو مطالعه حاضر با هدف شناخت راهبردهای توسعه آموزش اخلاق پرستاری انجام شده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری از روش جستجوی نظام‌مند استفاده شد. مقالات انگلیسی و فارسی از سال 2005 الی 2016 با استفاده از واژگان کلیدی: آموزش، تدریس، حرفه‌ای‌گری، اخلاق، پرستاری و پزشکی به صورت جداگانه و سپس تركیبی در پایگاه‌های اطلاعاتی Science Direct، Scopus، Ovid، Proquest، Eric، Pubmed، SID، Irandoc، Iranmedex جستجو شدند. تعداد 1648 مقاله شناسایی گردید که بعد از حذف موارد تکراری و غیر مرتبط با اهداف پژوهش و بر اساس معیارهای ورود و خروج به مطالعه، در نهایت 16 مقاله كاملاً مرتبط وارد مطالعه شدند و به مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانت‌داری در گزارش نتایج و استناددهی به متون رعایت گردید.

یافته‌ها: نتایج این تحقیق حاکی از وجود راهبردهای متعددی در آموزش اخلاق پرستاری است که تحت عنوان چهار راهبرد توسعه آموزش اخلاق پرستاری به شرح زیر معرفی می‌شود: برنامه درسی اخلاق پرستاری با رویکرد تلفیقی، آموزش اخلاق پرستاری در تمامی مقاطع تحصیلی (کاردانی، کارشناسی، ارشد و دکترا)، آموزش بین حرفه‌ای اخلاق پرستاری، آموزش اخلاق حرفه‌ای در بالین بیمار.

نتیجه‌گیری: توجه به میزان یادگیری دانشجویان در روش فعلی آموزش اخلاق پرستاری، استفاده از روش‌های نوین آموزش اخلاق حرفه‌ای و ارتقای دیدگاه اساتید و دانشجویان مهم‌ترین عواملی هستند که باید در رشد اخلاق حرفه‌ای پرستاری مورد توجه قرار گیرد.