مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

پژوهش به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه در یک کشور محسوب می‌شود. مقالات منتشرشده علمی نیز نمایی از وضعیت پژوهشی هر کشوری است. فرایند شناخت و توصیف وضعیت فعلی مقالات درهر حوزه‌ای می‌تواند به آسیب‌شناسی و یافتن نقاط ضعف و قوت موجود برای طراحی و اجرای نقشه علمی کمک کند. در این مقاله گامی کوچک در مسیر ترسیم نقشه علمی اخلاق پزشکی کشور برداشته شده است. در این مطالعه مقالات اخلاق پزشکی چاپ‌شده در مجلات علوم پزشکی سال 1390 در ایران بررسی شده است. عناوین مقالات منتشرشده 290 مجله علمی فارسی و لاتین دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی مورد ارزیابی قرار گرفته است. داده‌ها با برنامه استراتژیک اخلاق پزشکی کشور و نظرسنجی کارشناسان اخلاق پزشکی کشور مقایسه شده‌اند. نتایج نشان داد که در سال 1390، 174 مقاله اخلاق پزشکی ارائه شده است. بیشترین توجه به موضوع حقوق بیمار و فلسفه اخلاق پزشکی و کمترین توجه به موضوع گروه‌های آسیب‌پذیر و ژنتیک شده است. در حدود 51% از مقالات از نوع مروری و تحلیلی و 47% از آن‌ها توصیفی هستند. با توجه به اهمیت اخلاق پزشکی و نیازهای فعلی جامعه، برخی از عناوین پژوهشی نادیده گرفته شده‌اند و بالعکس، لذا این ناهمخوانی به بازنگری سیاست‌ها در این حوزه فعالیت نیاز دارند.

چگونگی وضعیت سلامت باروری بستگی زیادی به عواملی نظیر مباحث اقتصادی، عدالت و اخلاق دارد. سلامت باروری و جنسی زنان اغلب مورد خدشه قرار می‌گیرد که این مسأله الزاما به دلیل دانش پزشکی ناکافی نبوده، بلکه بیشتر به علت نقض حقوق اساسی زنان، علی‌رغم توافق جهانی بر آن، می‌باشد. امروزه در سراسر دنیا نگرانی فزاینده‌ای در جامعه درباره نحوه ارائه خدمات به طریق اخلاقی به وجودآمده که لازم است جهت رفع این نگرانی‌ها کدهای اخلاق حرفه‌ای مشتمل بر اصول اخلاقی شامل تعهدات و وظایف اخلاقی، پیامدهای عمل، ارزش‌ها، باورها، ویژگی‌های اخلاقی و ویژگی‌های فرهنگی و منطقه‌ای تدوین گردند. این مطالعه مروری با هدف بررسی ضرورت طراحی کدهای اخلاق حرفه‌ای برای ارائه‌دهندگان خدمات سلامت باروری در ایران با جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی SID، IRAN DOC، PUBMED، CINAHL و MEDSCAPE از سال 1985تا 2013 و با استفاده از واژگان کلیدی سلامت باروری، کدهای اخلاق حرفه‌ای و طراحی، که طی آن تعداد 45 مقاله بازیابی شدند و مورد مرور قرار گرفتند. نتایج یافته‌ها در این مطالعه مروری بر طراحی کدهای اخلاقی در حیطه سلامت باروری و به روزنمودن آن‌ها تأکید می‌نماید که یک ضرورت مهم حرفه‌ای محسوب شده و می‌تواند یک راهنمای اخلاقی کاربردی را در ارائه خدمات سلامت باروری ترسیم نماید.

واژه توکل از مفاهیم پرباری است که در نظام تربیتی اسلام به عنوان یک هدف تربیتی و صفت معنوی به چشم می‌خورد تا انسان‌های حقیقت‌جو را به سوی کمال و تربیت صحیح و سلامت روان دعوت کند. گوهر توکل را باید در اعتماد به خدا جستجو کرد تا انسان اعتماد به خدا پیدا نکند، نمی‌تواند اداره امورش را به او واگذار کند. هدف این نوشتار، بررسی برخی از کارکردهای عرفانی و تربیتی توکل در قرآن کریم و احادیث و بررسی تأثیر آن در بهداشت سلامت روان است. مقاله حاضر درصدد است تا نشان دهد انسان با توکل به خدا به کمالات اخلاقی و عرفانی چون: قناعت، صبر، استقامت، عزت نفس، پرهیز از نفاق و کبائر، ایثار، شجاعت، کسب قدرت، اراده و به طور کلی به قرب و رشد معنوی و... می‌رسد و رسیدن به این خصائص از اهداف و وظایف اخلاقی ـ تربیتی اسلام مطرح شده است که منجر به تأمین سلامت روان خواهند شد. ما در این تحقیق به تک‌تک این کارکردها در آیات می‌پردازیم، تا نشان دهیم که آراستگی به این خصلت‌ها، نتایجی مثبت در بردارد که در رفتارهای فردی و اجتماعی نمود پیدا خواهد کرد. بنابراین توکل به خداوند، زمینه‌ها را برای سازندگی انسان در جهت هدایت و رشد و معنویت او فراهم می‌آورد و انسان را به  قرب الهی، که سعادت دنیوی و اخروی اوست، می‌رساند.

حساسيت اخلاقي يكي از معيارهاي صلاحيت حرفه‌اي پرستاران محسوب مي‌شود و بر عملكرد اخلاقي و ارتقاي ارتباط بين پرستار و بيمار مؤثر است. تاکنون تعريف روشن و صريحي از اين مفهوم ارائه نشده است. اين تحقيق كيفي با هدف تبیین معني حساسيت اخلاقي از دیدگاه دانشجویان پرستاری انجام شد. به این منظور مصاحبه نيمه ساختاريافته با 18 دانشجوي پرستاري انجام گردید و تجزیه و تحلیل محتوا به روش باكستر انجام شد. يافته‌هاي مطالعه چهار درون‌مايه هدایت و حمایت درونی، شناخت، واکنش صحیح و پاسخگویی و علاقه‌مندی را شامل مي‌شود. حساسيت اخلاقي داراي ابعاد مختلف شامل وجود احساسات فردي، توانايي‌هاي علمي و توان استدلال و تصميم‌گيري است كه براي دستيابي به آن وجود ويژگي‌هاي فردي و آمادگي‌هاي آموزشي لازم است. این مفهوم می‌تواند در آموزش و پژوهش‌های پرستاری کاربرد داشته باشد.

اهداف: هدف از انجام این مطالعه بررسی ارتباط میزان دیسترس اخلاقی پرستاران بخش‌های ویژه با نگرش آنان در زمینه تصمیم‌گیری‌های پایان عمر می‌باشد.

روش: 117 نفر از پرستاران آی.سی.یو های شهر شیراز با تکمیل پرسشنامه‌ای در این طرح شرکت کردند و بدین وسیله سطح دیسترس اخلاقی و نگرش آنان در رابطه با تصمیم‌گیری‌های پایان عمر سنجیده شد.

یافته‌ها: میان شدت و تکرار دیسترس اخلاقی رابطه مستقیم و معنی‌داری وجود داشت  (r=0.703, p=00). میانگین نمره در تمایل به قطع درمان 1.2±2.75 بود و ارتباط مستقیم و معنی‌داری با میانگین تکرار واقعه در دیسترس اخلاقی (p=0.03) داشت. در تمایل به اتانازی میانگین نمره 1.04± 2.05 بود و رابطه مستقیم و معنی‌داری با میانگین تکرار واقعه در دیسترس اخلاقی (P=00) داشت و در عدم انجام احیاء میانگین نمره 1.23±2.87 بود که با میانگین شدت دیسترس اخلاقی ارتباط مستقیم و معنی‌داری (p=0.03) داشت.

نتیجه‌گیری: در کل میزان دیسترس اخلاقی پرستاران بخش‌های آی.سی.یو بیش از حد متوسط و با تصمیم‌گیری‌های پایان عمر در ارتباط بود.

پیش‌زمینه و هدف: انگیزه داشتن فرزند باعث شده افرادی که قادر به فرزندآوری نیستند، روش‌های گوناگون کمکی تولید مثل را تجربه کنند. رحم جایگزین از جمله روش‌هایی است که معمولا پس از آزمودن سایر روش‌های کمک باروری، به دو شکل جانشینی جزیی و جانشینی کامل، مورد استفاده زن و شوهر نابارور قرار می‌گیرد. استفاده از روش جانشینی کامل که مادر جایگزین تنها مسؤول بارداری جنین حاصل از لقاح اسپرم و تخمک زن و شوهر نابارور است با چالش‌های مختلفی روبرو است که از جمله آن‌ها، روایی یا ناروایی اخلاقی آن است. پرسش اصلی در بررسی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین آن است که آیا می‌توان با استفاده از آموزه‌های نظام اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر، عمل زن و شوهر نابارور، همچنین مادر جایگزین را به لحاظ سودی که از رهگذر آن متوجه آنان و جامعه می‌شود، اخلاقی دانست.

روش: این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام و تلاش شده، پس از توضیح مفاهیم و مبانی ناباروی و اخلاق سودگرا، روایی اخلاقی استفاده از رحم جایگزین در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر بررسی و تبیین شود.

یافته‌ها: از آنجاکه در دستگاه اخلاقی سودگرای قاعده‌نگر، ملاک در اخلاقی‌بودن، وجود سود جمعی برای یک عمل و قرارگرفتن آن در چارچوب یک اصل اخلاقی است، تأثیر متغیرهای مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی از یک سو و تنوع افراد مؤثر و متأثر از روش مادر جایگزین، از سوی دیگر، سبب می‌شود نتوان حکمی کلی در سودمندی عمومی این روش برای جامعه صادر کرد و آن را در ضمن یک اصل اخلاقی مورد پذیرش، همچون ایثار، جای داد. هرچند بدون شک، استفاده از این روش در شرایط مختلف و نسبت به برخی از افراد، از سودمندی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.

مقدمه: توجه به سطح رضايت مراجعين به مراکز درماني، نقش موثري در برنامه‌ريزي‌هاي مديريتي در سيستم‌هاي خدمات سلامتي ايفا مي‌کند. اين مطالعه ميزان رضايت مندي بيماران از پزشكان عمومي شهر فسا را بررسي نموده است.

روش: اين تحقيق از نظر هدف از نوع کاربردي و از نظر روش اجرا به صورت توصيفي ـ تحليلي است. پرسشنامه خودساخته در مقياس 5 قسمتي ليکرت، بوسيله مصاحبه تکميل گرديد. روش نمونه‌گيري به صورت تصادفي بود و تعداد 400 نفر از بيماران مورد مصاحبه قرار گرفته، اطلاعات گردآوري شده بوسيله نرم‌افزارهاي 18 SPSS و Minitab15 با استفاده از آزمون‌هاي مناسب تجزيه و تحليل شد. روايي پرسشنامه از روش ساختاري و محتوايي تأمين شد. براي تعيين پايايي، آلفاي کرونباخ محاسبه شد که 0/93 بود.

يافته‌ها: در بين متغيرهاي دموگرافيگ و زمينه‌اي، بين ميزان رضایت‌مندي و متغيرهاي سطح تحصيلات، شغل، جنسيت، وضعيت تأهل از نظر آماري رابطه معناداري مشاهده شد. همچنين بين شاخص رضايت كلي بيماران و شاخص وفاداري ضريب همبستگي 0/792 تعيين گرديد. «مهارت و تبحر پزشك»، «رسيدگي دقيق به بيمار و گرفتن شرح حال و معاينه کامل توسط پزشك» و «نحوه پاسخگويي پزشك به سوالات بيمار درباره بيماري و روش درمان» به عنوان مهم‌ترين اولويت‌هاي كليدي بهبود از خدمات پزشكان عمومي مطرح شده‌اند.

نتيجه‌گيري: یافته‌های این پژوهش لزوم ارتقای کیفیت خدمات پزشکان عمومی را مشخص می‌کند. به نظر مي‌رسد با اصلاح نقايص سيستم بر اساس نظر بيماران مي‌توان رضایت‌مندي بالاتري حاصل کرد.

از آنجایی که پیشرفت در دانش و فناوری تغییرات قابل توجهی را در ارائه خدمات سلامت باروری ایجاد کرده و از سویی دیگر موجب بروز مسائل اخلاقی متعدد برای مددجویان و ارائه‌کنندگان خدمات سلامت باروری گردیده است، موضوعات مرتبط با سلامت باروری امری بسیار خصوصی تلقی شده و در بین افراد خانواده، جامعه، فرهنگ‌های مختلف و حتی زوجین به راحتی مطرح نمی‌شود. نه تنها بسیاری از مددجویان از حقوق خود آگاه نیستند، بلکه حتی ارائه‌کنندگان خدمات سلامت نیز از وظیفه خود مبنی بر حفاظت از این حقوق اطلاع ندارند. آنان ممکن است ناخواسته یا در اثر بی‌دقتی و ناخودآگاه بدون آگاهی از پیامدهای جدی و ناگوار، حقوق مددجو را نقض نمایند. ارائه خدمات سلامت باروری نیازمند طرح سوالات متعدد حساس، انجام مشاوره و معاینات متعدد است که موجب ایجاد شرم، دلهره و اضطراب مددجو می‌گردد که لازم است ارائه‌کنندگان خدمات سلامت باروری با برقراری ارتباط موثر حرفه‌ای و نیز اصول اخلاقی آشنا باشند و آن را اجرا نمایند. دغدغه‌های مددجو در خصوص عدم برخورداری از یک جو مناسب در دریافت خدمات، صدمات جبران‌ناپذیری را به ویژه به مددجویان آسیب‌پذیر وارد نموده و موجب می‌گردد که آنان از دریافت یا ادامه مراقبت و درمان خودداری نموده و این مسئله خود پیامدهای نامطلوب سلامتی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد....