مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

تحولات دنیای کنونی در برگیرنده ویژگی‌هایی است که نیاز به رویکرد اخلاقی در حرفه‌های مختلف را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر ساخته است. مسائلی که به درستی اعمال و تصمیمات در مراقبت‌های بهداشتی و درمانی می‌پردازد، روز به روز در حوزه خدمات سلامت اهمیت بیشتری می‌یابد....

گسترش بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشورها و به عبارتی توسعه ملی، تنها با کمک منابع انسانی کارآمد مقدور نیست و پرستاران به عنوان بزرگ‌ترین منبع انسانی سازمان‌های مراقبت سلامت، اهمیت بسزایی در ارتقای سلامت جامعه دارند و تعهد سازمانی به عنوان اساس و پایه وفاداری و گذاشتن انرژی فرد در خدمت نظام اجتماعی منجر به کیفیت خدمات و توسعه اقتصاد می‌شود. این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی به صورت مقطعی و به منظور بررسی تعهد سازمانی پرستاران بر روی تعداد 400 نفر از پرسنل پرستاری شاغل در مراکز آموزشی ـ درمانی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 1391 طراحی و اجرا شد.

روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی ساده بوده و برای جمع‌آوری داده‌ها ازپرسشنامه اطلاعات دموگرافیکی و تعهد سازمانی استفاد شد و سپس داده‌ها در محیط نرم‌افزار آماری SPSS16 با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی تجزیه و تحلیل شد. میانگین نمره کلی تعهد سازمانی برابر 52/6 درصد محاسبه گردید. از کل نمونه‌های مورد مطالعه، فراوانی تعهد خیلی پایین، تعهد پایین، تعهد بالا و تعهد خیلی بالا به ترتیب برابر 2/3 درصد (9 نفر)، 64/5 درصد (258 نفر)، 32/5 درصد (130 نفر) و 0/8 درصد (3 نفر) بودند.

با توجه به تعهد سازمانی متوسط پرستاران، ضروریست مدیران به مؤلفه‌های مؤثر بر تعهد سازمانی بیشتر توجه نمایند.

تشکیل کمیته‌های اخلاق در دانشگاه‌ها به دنبال اهدافی خاص طی بخش نامه ‌ای در سال 1377 ابلاغ گردید. کمیته اخلاق در دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد در سال 1379 شکل گرفت. هدف این مطالعه توصیفی بررسی ده‌ساله مصوبات کمیته اخلاق دانشگاه و ارائه پیشنهادات در جهت توانمندسازی اعضای هیأت‌علمی بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌باشد. پس از اخذ مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه، کلیه صورتجلسات این کمیته در طی ده سال گذشته مورد بازبینی قرار گرفت و نکاتی که به هر محقق توسط این کمیته پیشنهاد شده بود، استخراج گردید. در مجموع در طی دوره ده ساله، 80 جلسه کمیته اخلاق تشکیل شده و در مجموع 610 مورد مصوبه ثبت شده بود و مواردی که تذکر و یا پیشنهاد داده شده بود مشتمل بر 347 مورد بود. بیشترین مورد در مصوبات را توصیه بر اخذ رضایت آگاهانه و اجازه کتبی و کمترین مورد در مصوبات کمیته (6 مورد) رد طرح تحقیقاتی پیشنهادی بود. در پایان این مقاله و بر اساس فراوانی مصوبات پیشنهاد گردید در این زمینه آموزش‌هایی به اعضای هیأت‌علمی و پژوهشگران دانشگاه از طریق اجرای کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی مجازی، دوره آموزشی کوتاه‌مدت و... داده شود.

پرستاران بزرگ‌ترین گروه ارائه‌کننده خدمت در سیستم درمانی بوده و تأثیر به سزایی بر کیفیت مراقبت‌های بهداشتی ـ درمانی داشته و رعایت موازین اخلاقی عامل مؤثر برای بهترشدن عملکرد پرستار در ارائه مراقبت با کیفیت خواهد بود. هدف اصلی این پژوهش مقایسه دیدگاه بیماران (گیرندگان خدمات درمانی) و پرستاران (ارائه‌کنندگان خدمات درمانی) در خصوص میزان رعایت اصول و ارزش‌های اخلاق پرستاری در یکی از بیمارستان‌های آموزشی ـ درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده است.

این مطالعه توصیفی تحلیلی و مقطعی بوده و در یکی از بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران در نیم‌سال اول 1391 انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای مشتمل بر اطلاعات دموگرافیک و 37 سؤال در خصوص میزان رعایت اصول و ارزش‌های اخلاق پرستاری بود که توسط 100 بیمار و 100 پرستار تکمیل گردید. برای تعین اعتبار پرسشنامه از اعتبار محتوی و همچنین برای تعیین پایایی از روش ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد (0/89). اطلاعات به دست‌آمده توسط نرم‌افزارSPSS 16 مورد تحلیل قرارگرفت.

نتایج نشان داد میانگین میزان رعایت اصول و ارزش‌های اخلاق پرستاری از دید پرستاران، بالاتر از دید بیماران می‌باشد و این تفاوت معنی‌دار بود (0/001=P).

بر اساس نتایج به دست‌آمده سطح رعایت ارزش‌های اخلاق پرستاری از منظر بیماران و پرستاران متفاوت می‌باشد، لذا تدوین برنامه‌های آموزشی منظم و مداوم در زمینه اهمیت و رعایت اصول اخلاق پرستاری در بیمارستان‌ها پیشنهاد می‌شود، زیرا عملکرد اخلاقی یکی از مؤلفه‌های اصلی ارائه مراقبت با کیفیت و شایسته به بیماران می‌باشد.

جوهره عملکرد بالینی پرستاری تأمین آسودگی و سلامتی بیماران است که از طریق توجه به نیازهای جسمی، روحی و معنوی آن‌ها فراهم می‌شود. پرستاری و ارائه مراقبت در ارتباط با انسان‌هاست و رعایت اخلاق مراقبت به معنی احترام به شان انسان است و اصولا مراقبت از انسان‌ها عملی اخلاقی است.

در این پژوهش کیفی در سال 1389 تجربه 20 دانشجو پرستاری درباره «رازداری» بررسی شدند. نمونه‌گیری مبتنی بر هدف و با حداکثر تنوع بود. از مصاحبه‌های نیمه‌ساختار‌یافته تا رسیدن به اشباع داده‌ها استفاده گردید. از آنان خواسته شد تجربیات خود را درباره رازداری در محیط بالینی (بیمار، همتایان و پرسنل) مطرح نمایند. مصاحبه‌ها ضبط، دست‌نویس، کدگذاری و طبقه‌بندی و مطابق رویکرد تحلیل محتوا آنالیز شدند.

مضمون برگرفته‌شده از این بخش «کانال ارتباطی مؤثر» است که با مفاهیم فرعی «رساندن خبر به پرسنل کلیدی»، «ارجاع‌دادن به متخصص و مشاور»، «طبیعی جلوه‌دادن مسأله» تبیین می‌شود. در خصوص رازداری در ارتباط با همکلاسی و پرسنل مفهوم ظهور یافته «پوشاندن خطا» بود. دانشجویان در مواجهه با «خطاهای» همکلاسی و پرسنل آن را به عنوان یک راز می‌دانستند لذا آن‌ها را پوشیده نگه می‌داشتند.

دانشجویان در این پژوهش به نقش پرستار به عنوان رازدار بیمار در بالین پی برده بودند، اما در رابطه با همکلاسی‌ها و پرسنل خطاهای بالینی را «راز» پنداشته و به دلایلی از قبیل سلب اعتماد همکلاسی و پرسنل و احتمال خطای خود در آینده از افشای آن اجتناب می‌کردند.

امروزه با افزايش روزافزون دانش پرستاري، توجه به مسائل اخلاقي در حیطه‌ كار پرستاري نيز از اهميت خاصي برخوردار شده است. پرستاران نيازمند توانايي بازشناسي معضلات اخلاقي و تصميم‌گيري مناسب هستند و اين مستلزم اينست كه حداقل استانداردهاي اخلاقي انسانی و دینی داشته باشند. شواهدي وجود دارد كه خودشناسي اخلاقي يكي از عوامل مؤثر بر تصميم‌گيري اخلاقی در محيط بالين است. با توجه به کمبود مطالعه در زمینه خودشناسي اخلاقي و نقش پررنگ اين متغير در تصميم‌گيري اخلاقي بر آن شديم كه به اين مطالعه بپردازيم. اين پژوهش يك مطالعه توصيفي مقطعي می‌باشد كه با هدف بررسي ميزان خودشناسي اخلاقي پرستاران شاغل در دو بیمارستان ‌آموزشي وابسته به دانشگاه علوم پزشكي شهر زاهدان انجام شد. محيط پژوهش دو بيمارستان امام علي (ع) و تأمین اجتماعي شهر زاهدان بودند. جمع‌آوري اطلاعات با استفاده از پرسشنامه خودشناسي اخلاقي چانگ (1965 م.) انجام شد. آناليز اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS 17 انجام شد. در این مطالعه از 200 نفر شرکت‌کننده 188 حاضر به همکاری شدند و 12 نمونه ریزش داشتیم. در اين مطالعه درجه خودشناسي اخلاقي در پرستاران با متوسط نمره 3/52 از پنج بود. بين ویژگی‌های دموگرافيك و خودشناسي اخلاقي ارتباط معنی‌داري مشاهده نشد ((p>0.05. نتايج اين بررسي نشان داد كه خودشناسی اخلاقي پرستاران در سطح نسبتا بالايي می‌باشد، اما تا حد ايده‌آل فاصله دارد. به همين دليل نظام آموزش و خدمات پرستاري می‌بایست به دنبال راه‌هایی براي افزايش خودشناسي اخلاقي و متعاقب آن ديگر عوامل مؤثر در تصميم‌گيري محیط‌های اخلاقی در بالين را داشته باشد.

حمایت از بیمار، عصاره اخلاق پرستاری است. پرستاران با حفاظت ازحق استقلال بیمار به او کمک کنند در شرایط مناسب و کاملا آگاهانه برای ادامه درمان تصمیم‌گیری کند. به نظر می‌رسد درک پرستاران با نگرش آن‌ها رابطه مستقیم دارد و در رفتار آن‌ها بروز پیدا می‌کند هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین درک و نگرش پرستاران گرگان در مورد نقش حمایت از بیماران است. داده‌های این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی از طریق سه پرسشنامه دموگرافیک و نگرش‌سنج و درک‌سنج جمع‌آوری شد، از بین 385 پرستار،3 بیمارستان آموزشی شهر گرگان به صورت سهمیه‌ای، 360 نفر انتخاب گردید و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی تحلیل گردید. یافته‌ها نشان می‌دهند که میانگین نمره کلی درک و نگرش پرستاران نسبت به این نقش نسبتا مثبت و ارتباط درک و نگرش مستقیم و مثبت است. یعنی با افزایش درک پرستاران، نگرش آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. باتوجه به اهمیت موضوع حقوق بیمار، نیاز به یافتن راه‌هایی برای بهبود دانش وآگاهی پرستاران در این زمینه ضروری است.

حقوق بيمار يكي از محور‌هاي شاخص در تعريف استانداردها جهت اعمال حاكميت خدمات باليني است. به طوري که واژه حقوق در تمام زبان‌ها به معناي آنچه راست وسزاوار است، تعريف می‌شود. حقوق بشر وحقوق بيمار نيز به همين شکل تعريف می‌شوند. لذا ديدگاه پرستاران و بيماران نسبت به عوامل سازماني مرتبط بارعايت حقوق بيماران در اجراي اين حقوق حائز اهميت است. پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل سازماني مرتبط با رعایت حقوق بیماران از دیدگاه پرستاران و بیماران صورت گرفته است. اين پژوهش يك مطالعه توصيفي تحلیلی است كه طی آن 60 پرستار و 160 بیمار از بخش های داخلی و جراحی بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام جامعه پژوهش را تشكيل دادند. نمونه‌گیری با روش سرشماری انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای مشتمل بر 40 سؤال برای جامعه بیماران و 36 سؤال برای جامعه پرستاران بود. برای تعیین اعتبار پرسشنامه از اعتبار محتوی و اعتبار صوری و برای تعیین پایایی از روش آزمون مجدد استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات بیماران، از طریق مصاحبه پژوهشگر با واحد های مورد پژوهش کامل گرديد ودر جامعه پرستاران توسط خود آن‌ها تکمیل گردید. اطلاعات به دست‌آمده توسط نرم‌افزار SPSS 16 مورد تحلیل قرارگرفت. يافته‌هاي این پژوهش نشان داد كه از ديدگاه پرستاران ارائه مراقبت، به موقع با ميانگين وزني 2/80 (86/7 درصد) و از ديدگاه بيماران ارائه مراقبت، همراه با احترام با ميانگين وزني 49/2 (73/1 درصد) از اهميت بيشتري برخوردار بودند. همچنين مهم‌ترين عوامل سازماني مرتبط با رعايت حقوق بيمار از ديدگاه پرستاران تناسب تعداد پرستار با بيمار با ميانگين وزني 2/90 (91/7 درصد) بود. این در حالي است که ازديدگاه بيماران عبارت احساس امنيت رواني در پرستاران بر رعايت حقوق بيماران با ميانگين وزني 2/91 (93/1 درصد) از بيشترين اهميت برخوردار است. با توجه به نتايج پژوهش بين ديدگاه پرستاران و بيماران مورد مطالعه از رعايت حقوق بيمار تفاوت وجود دارد، اما اختلاف قابل توجهي ميان ديدگاه دو گروه در مورد عوامل سازماني مرتبط با رعايت حقوق بيمار به چشم نمی‌خورد. پيشنهاد می‌شود پژوهش‌هاي مشابهي از ديدگاه ساير كادر درماني، نظير پزشکان و ماماها انجام گيرد.

چگونگي ارائه خدمت در مراکز فوريت‌ها و اورژانس بيمارستان‌ها، می‌تواند نشان‌دهنده وضعيت کلي ارائه خدمات در هر بيمارستان باشد. هدف اين مطالعه بررسی ميزان رضايتمندي بيماران از اورژانس بيمارستان حضرت ولي عصر فسا است.

اين تحقيق از نظر هدف از نوع کاربردي و از نظر روش اجرا به صورت توصيفي ـ تحليلي است. پرسشنامه خودساخته در مقياس 5 قسمتي ليکرت، به وسیله مصاحبه تکميل گرديد. تعداد 470 نفر از بيماران مورد مصاحبه قرار گرفته، اطلاعات گردآوري شده به وسیله نرم‌افزارهاي 18 SPSS و Minitab16 با استفاده از آزمون­هاي مناسب تجزيه و تحليل شد. روايي پرسشنامه از روش ساختاري و محتوايي تأمين شد. براي تعيين پايايي، آلفاي کرونباخ محاسبه شد که 0/91 بود.

نتايج نشان مي‌دهد 50/1 درصد نمونه مورد پژوهش مرد بودند. در بين متغيرهاي دموگرافيگ و زمينه‌ای، بين ميزان رضايتمندي و تحصيلات (P<0.001) از نظر آماري رابطه معناداري مشاهده شد. تحليل عاملي اکتشافي نشان داد که پرسشنامه داراي پنج عامل «تجهيزات و امكانات»، «بهداشت محيط»، «دسترسي»، «مراقبت» و «جنبه‌هاي رفتاري» است. رضايتمندي از «تجهيزات و امكانات» 3/41، «بهداشت محيط» 2/69، «دسترسي» 3/77، «مراقبت» 3/15 و «جنبه‌هاي رفتاري» 3/11 بود.

يافته‌هاي اين پژوهش لزوم ارتقای کيفيت خدمات اورژانس را مشخص مي‌کند. به نظر مي‌رسد با اصلاح نقايص سيستم بر اساس نظر بيماران مي‌توان رضايتمندي بالاتري حاصل کرد.

رعايت حقوق بيمار در عرصه خدمات سلامت، نقش مهمي در بهبود و تنظيم رابطه پرستار ـ بيمار ايفا مي‌کند و در مديريت نظام سلامت از اهميت بالايي برخوردار است. کيفيت مراقبت سلامت و بهبود خدمات، ويژگی‌هاي اصلي در تمايز بين سازمان‌هاي مراقبت بهداشتي هستند. پرستاران نقش مهمي در مراقبت از بيماران به عهده دارند. عفو، با حوزه پزشکی و پرستاری ارتباط دارد و دارای کاربردهای گوناگونی در سلامت و بهزیستی روانشناختی بیماران و پرستاران است. پژوهش حاضر با هدف بازبینی نقش عفو در سلامت بدنی و روانی و تعاملات پرستار ـ بیمار انجام شد.

پژوهش حاضر مطالعه‌ای مروری است که اطلاعات مورد نیاز آن از پایگاه‌های اطلاعاتی Science direct، Oxford journal، Springer، Sage، Taylor &، Francis، Google scholar جمع‌آوری شد. معیارهای اصلی جهت ورود، متون منتشرشده به زبان انگلیسی در محدوده سال‌های 1980 تا 2013 میلادی بود. جهت جستجو از کلید واژه‌های Medical practice، Forgiveness، Nursing، Mental and physical health در عنوان متون استفاده گردید که طی آن تعداد 71 مقاله بازیابی شدند و مورد مرور قرار گرفتند.

نتایج تحقیق نشان داد عفو نقش مهمی در افزایش سلامت فیزیکی و روانی پرستاران و همچنین بهبود روابط پرستار ـ بیمار و تعامل با پزشکان در مراکز درمانی دارد. بیماران اغلب عدم عفو را درباره پزشکانی که تصمیمات و گاهی اشتباهات آن‌ها
منجر به آسیب‌دیدن بیمار و رنج خانواده آن‌ها می‌شود، نشان می‌دهند. بیمارانی که افراد متخلف را مورد عفو قرار می‌دهند، کاهش در میزان اضطراب، افسردگی و خشم را گزارش می‌دهند. همچنین عفو به حفظ سلامت روان مثبت آن‌ها کمک کرده و عوامل خطرساز در ایجاد بیماری‌های روانی مزمن را کاهش می‌دهد.

یافته‌های این مطالعه حاکی از اهمیت نقش متغیر عفو در موقعیت‌های بالینی، و لزوم توجه به این عامل در آموزش پرستاران به عنوان اعضای اصلی تیم مراقبتِ پزشکی می‌باشد.