فصلنامه علمی پژوهشی بهداشت در عرصه

زمینه و اهداف: سبزی‌ها یکی از مواد غذایی ضروری در زندگی و منبع اصلی عناصر مهم برای بدن انسان هستند، بنابراین افزایش غلظت فلزات سنگین در سبزی‌ها می‌تواند صدمات زیادی به‌ سلامت انسان وارد کند. این مطالعه با هدف ارزیابی‌خطر بهداشتی فلزات سنگین موجود در کاهو در منطقه دشت ورامین در سال 1401 صورت گرفت.

مواد و روش‌ها: مطالعه توصیفی حاضر جهت اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین بر روی 48 نمونه کاهو انجام گرفت. نمونه‌های کاهو از زمین کشاورزی و گلخانه با دو روش آبیاری با آب و پساب برداشت شد. غلظت فلزات سنگین با استفاده از دستگاه MP-AES سنجش شد. تمام مراحل این تحقیق با رعایت موازین اخلاقی و پژوهشی انجام شد.

یافته‌ها: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که میانگین غلظت آرسنیک، کادمیوم، کروم و سرب در برگ کاهو، در زمین کشاورزی آبیاری شده با پساب به‌ ترتیب 0/51، 0/40، 0/09 و 0/46 میلی‌گرم در کيلوگرم، در برگ کاهو آبیاری شده با آب زیرزمینی به ترتیب 0/62، 0/46، 0/29 و 0/84 میلی‌گرم در کيلوگرم و در برگ کاهو گلخانه‌ای آبیاری شده با آب زیرزمینی به ترتیب 0/53، 0/23، 0/20 و 0/70 میلی‌گرم در کيلوگرم بود. ارزیابی ریسک غیر سرطان‌زایی نشان داد که آرسنیک و کادمیوم در بزرگسالان و خردسالان خطر بالاتر از یک داشتند و خطر سرطان‌زایی این دو فلز بین ^6-10 تا ^4-10 و در محدوده قابل قبول بوده است.

نتیجه‌گیری: با توجه به خطر سرطان‌زایی و غیر سرطان‌زایی فلزات آرسنیک و کادمیوم برای بزرگسالان و خردسالان، اقدامات اصلاحی و پایش مداوم کاهو در منطقه دشت ورامین ضروری به نظر می‌رسد.

زمینه و اهداف: صنایع نساجی دارای انواع مختلفی از خطرات است که باعث حوادث می‌شود. یکی از راه‌های پیشگیری از حوادث محیط کار، شناسایی خطرات و ارزیابی آن‌ها است. به همین دلیل مطالعه حاضر با هدف ارزیابی خطرات یکی از شرکت‌های نساجی به روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات شکست انجام گرفت.

مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع توصیفی- مقطعی بوده و برای انجام آن از روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات شکست استفاده شد. در این مطالعه دو سالن رنگرزی و رول‌کنی در صنعت نساجی مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از محاسبه عدد اولویت ریسک، خطرات رتبه‌بندی شدند و اقدامات اصلاحی لازم پیشنهاد گردید. تمام مراحل این تحقیق با رعایت موازین اخلاقی و پژوهشی انجام شد.

یافته‌ها: در این مطالعه 145 علت ریشه‌ای خطرات بالقوه شناسایی شد که 71 مورد از آن‌ها به‌ عنوان خطرات دارای سطح ریسک بالا شناخته شد. بالاترین نمره ریسک مربوط به عدم کارکرد کلید توقف اضطراری بود. پاشش بخار لوله‌های بخار دارای کمترین نمره ریسک بود. همچنین پرخطرترین فعالیت در قسمت چاپ رنگ ‌بر روی پارچه شناخته شد. رویدادهای منجر به مرگ و قطع عضو، بیشترین فراوانی را داشتند.

نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد بعد از تشخیص منابع خطا می‌توان از نقص جلوگیری کرد و کارایی فرایند را با جلوگیری از آسیب به مواد، عملیات و پرسنل افزایش داد. پژوهش حاضر روش تجزیه و تحلیل حالات و اثرات شکست را جهت ارزیابی خطرات در شرکت نساجی مؤثر می‌داند. همچنین می‌توان از نتایج این روش برای کاهش سطح ریسک به سطح قابل‌ قبول بهره جست.

زمینه و اهداف: سلامت معنوی به زندگي افراد جهت‌ و هدف می‌دهد و شخص را در مواجهه با مشکلات و ناکامي‌ها و بحران‌های مانند کووید-19، شکيبا و قدرتمند می‌نماید. این مطالعه با هدف بررسی تاثیرات اجتماعی کرونا ویروس و ارتباط آن با سلامت معنوی در سفیران سلامت شهر خوی انجام شد.

مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر مطالعه توصیفی– تحلیلی می‌باشد که 300 نفر سفیر سلامت به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌ها، پرسشنامه‌اي مشتمل بر خصوصیات جمعیت‌شناختی، پرسشنامه سلامت معنوی و اثرات اجتماعی کووید- 19 بود. داده‌ها با آزمون‌های آماری همبستگی اسپیرمن و رگرسیون رتبه‌ای تجزیه تحلیل شدند. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد، 64 درصد سفیران سلامت، سلامت معنوی متوسط و 63 درصد سفیران سلامت، کووید-19 در زندگی‌شان اثرات اجتماعی متوسط داشتند. نتایج رگرسیون رتبه‌ای نشان داد که افراد با سلامت معنوی بالاتر در مقایسه با افراد با سلامت معنوی پایین، 2/16 برابر شانس کمتر تجربه اثرات اجتماعی کووید-19 را داشتند (CI=3/53-1/31; P=0/002; OR=2/15) همچنین افراد با وضعیت اقتصادی خوب، در مقایسه با افراد با  وضعیت اقتصادی پایین، 4/35 برابر شانس سلامت معنوی بالاتر داشتند.

(CI=9/79-1/93; P=0/001; OR=4/35).

نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه سلامت معنوی در کاهش تاثیرات اجتماعی کووید–19 نقش دارد، به نظر می‌رسد برنامه‌های آموزشی در راستای افزایش سلامت معنوی در جامعه می‌تواند در اثرات اجتماعی کووید-19 موثر باشد.

زمینه و اهداف: با توجه به اهمیت تغذیه در رشد و سلامتی نوجوانان، این مطالعه با هدف تعیین تاثیر آموزش بر اساس اهداف بلوم بر میزان خودکارآمدی و رفتار تغذیه‌ای دانش‌آموزان دختر انجام شد.

مواد و روش‌ها: این مطالعه نیمه تجربی سال 1401 در شهر مشهد انجام شد. در قسمت اول مطالعه 236 دانش‌آموز دختر 15-13 ساله با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، وارد مطالعه شدند. در مرحله دوم مطالعه، 70 نفر از دانش‌آموزان (دو گروه 35 نفری آزمون و کنترل) انتخاب شدند. برنامه آموزشی جهت گروه آزمون، در 4 جلسه انجام شد. گردآوری اطلاعات با پرسشنامه‌های بسامد خوراکی، خودکارآمدی و مراحل تغییر رفتار که روایی و پایایی آن‌ها با بررسی روایی محتوایی و صوری و محاسبه الفاکرونباخ مورد تایید قرار گرفت، انجام شد. تحلیل اطلاعات با نرم‌افزارSPSS  نسخه 21 و آزمون‌های توصیفی و تحلیلی مناسب انجام شد. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل مطالعه در نظر گرفته شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد، مرحله تغییر افراد در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله تغییر چندانی نداشت (0/05<P)، اما در گروه آزمون تعداد افراد مرحله پیش تفکر از 23/5 % قبل از مداخله به 14/7 % بعد از مداخله کاهش یافت، با این حال در مراحل عمل و نگهداری تغییری وجود نداشت. همچنین نتایج تفاوت معنی‌داری در نمره خودکارآمدی بین گروه آزمون و کنترل نشان داد (0/05>P).

نتیجه‌گیری: این مطالعه بر میزان خودکارآمدی و تغییر رفتار افراد مراحل قبل از عمل موثر بود؛ اما بر مراحل بالاتر از عمل تاثیر چندانی نداشت. بنابراین طراحی برنامه‌های با سایر الگوها و مدت زمان بیشتر جهت این افراد توصیه می‌شود.

زمینه و اهداف: خود‌‌درمانی در دانشجویان به عنوان افراد تحصیلکرده درجامعه یکی از مسائل مهم بهداشتی- اجتماعی به شمار می‌رود. این مطالعه با هدف بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران در سال 1400 انجام شد.

مواد و روش‌ها: یک مطالعه توصیفی مقطعی در سال 1401-1400 در بین 438 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران انجام گردید. نمونه‌ها به صورت نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شده‌اند و اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته که روایی پرسشنامه توسط پنل خبرگان تایید شده بود و پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ برای سوالات آگاهی 0/84، نگرش 0/78 و عملکرد 0/80 جمع‌آوری گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و تحلیلی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 25 استفاده گردید. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشان داد میزان آگاهی دانشجویان نسبت به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک در 82/4% از موارد متوسط و 14/8% خوب بوده است. از نظر نگرش 81/3% از شرکت‌کنندگان متوسط و 57/8% از دانشجویان عملکردی ضعیف نسبت به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک داشته‌اند. بیش از نیمی (61%) از شرکت کنندگان مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک داشته و بیشترین علت آن " گرفتن نتیجه مطلوب از مصرف خودسرانه قبلی" و " نداشتن فرصت کافی جهت مراجعه به پزشک" می‌باشد.

نتیجه‌گیری: با توجه به میزان بالاي مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک در بین دانشجویان، لازم است تدابیري در راستاي آموزش و تغییر در نگرش ، عادات آنها در مراجعه به پزشک در هنگام بیماری صورت گیرد.

زمینه و اهداف: دخانیات یکی از عوامل خطر قابل پیشگیری بیماری‌ها بوده که سالانه باعث مرگ بسیاری از افراد می‌شود. شناسایی چالش‌های مرتبط با رفتارهای مصرف و ترک دخانیات می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی سالمندان موثر باشد. این مطالعه با هدف شناسایی چالش‌های موجود در ترک دخانیات در سالمندان انجام شد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری به بررسی چالش‌های ترک دخانیات در سالمندان پرداخته شده و از مجموع 211 مقاله جمع‌آوری شده از پایگاه  PubMedبا استفاده از کلید واژه‌های مرتبط 46 مقاله در 5 سال اخیر مطابق با هدف مطالعه انتخاب شدند. سپس مقالاتی که مطابق با معیارهای ورود مطالعه بودند انتخاب شدند و درنهایت 21 مقاله استخراج گردید. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: در مطالعات مختلف ارتباط سطح تحصیلات، فقر و محرومیت اجتماعی با نرخ بالای سیگار کشیدن ثابت شده است. فشار اجتماعی از طرف سایر افراد سیگاری و نزدیکی منظم با افراد سیگاری اغلب به عنوان مانع کلیدی در ترک سیگار گزارش شده است.

نتیجه‌گیری: اگرچه تعداد کمی از مطالعات ترک دخانیات را در افراد بالای 50 سال را بررسی کرده‌اند؛ اما موانع کلیدی در ترک مصرف دخانیات شامل موانع فردی و روانی، اجتماعی و نیز تأثیرات محیطی شناسایی شده‌اند. برای تعیین اثربخشی و عوامل موثر بر ترک دخانیات در سالمندان تحقیقات بیشتری توصیه می‌شود.

زمینه و اهداف: بررسی وضعیت باقی‌مانده آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی امری مهم در راستای تضمین سلامت جامعه می‌‌باشد. مطالعه‌ حاضر با هدف بررسی غلظت باقی‌مانده آفت‌کش‌ها در انگور و آبمیوه انگور در کشور در بازه‌ی زمانی سال 2000 تا آخر اکتبر 2022 میلادی انجام شد.

مواد و روش‌ها: با جست و جوی کلمات کلیدی فارسی و انگلیسی در پایگاه‌های علمی Web of Science،PubMed، Scopus وGoogle Scholar، در بازه‌ی زمانی 2000 تا 2022 میلادی مطالعات مرتبط انتخاب شدند. پس از بررسی 396 مطالعه، 11 مطالعه انتخاب شدند. از نرم‌افزار Comprehensive Meta-Analysis جهت انجام متاآنالیز استفاده شد. به دلیل ناهمگنی داده‌های مطالعات وارد شده به پژوهش، مدل اثرات تصادفی برای تحلیل داده‌ها اتخاذ شد. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل انجام پژوهش مورد نظر قرار گرفت.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت باقی‌مانده‌ی دیازینون، اتیون، کلرپیریفوس، مالاتیون و اکسی دیمتون متیل در محصول انگور به ترتیب 3، 4/4، 3/4، 2/5 و 518/5 برابر بیشینه حد مجاز باقی‌مانده‌ی این آفت‌کش‌ها در محصول انگور بود. میانگین غلظت باقی‌مانده‌ی سایر آفت‌کش‌های مورد بررسی کمتر از حد بیشینه باقی‌مانده‌ی آنها در محصول انگور بود. در رابطه با آبمیوه انگور نیز میانگین غلظت تمام آفت‌کش‌ها‌ی مورد بررسی از حد بیشینه مجاز باقی‌مانده‌ی آنها کمتر بود.

نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه میانگین غلظت پنج آفت‌کش در محصول انگور بیشتر از حد مجاز بود، برای کاهش باقی‌مانده سموم و تضمین کیفیت محصولات انگور و مشتقات آن، بهبود روش‌های سم‌پاشی و رعایت دوره کارنس محصولات توصیه می‌شود.

زمینه و اهداف: مراقبت محور اصلی فعالیت‌های حوزه بهداشت عمومی می‌باشد. در این حوزه، زیر شاخه جدیدی از علوم تحت عنوان انفورماتیک بهداشت عمومی معرفی شده تا با بهره‌گیری از انواع فناوری‌های اطلاعات، کارایی و اثربخشی را در این حوزه افزایش دهد. هدف از این مطالعه، مروری بر انفورماتیک بهداشت عمومی و کاربردهای آن بود.

مواد و روش‌ها: این مطالعه به روش مرور روایتی انجام شد. کلیدواژه‌ها عبارت بودند از Health surveillance، Public health informatics، Surveillance systems و Registry که برای یافتن مقالات مرتبط در پایگاه‌های داده متفاوت مانند PubMed، Scopus و موتور جستجوی Google Scholar استفاده شدند. در نهایت مقالات مرتبط استخراج و یافته‌های آن‌ها به شیوه روایتی ارائه گردید.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که می توان از انفورماتیک بهداشت عمومی برای پایش و مراقبت فعال، حمایت از تصمیم‌گیری موثر، اقدامات پیشگیرانه، ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود سلامت جمعیت استفاده کرد. همچنین، انفورماتیک بهداشت عمومی در طیف گسترده‌ای از زمینه‌های بهداشت عمومی مانند مراقبت‌های اولیه، پیشگیری از بیماری، کنترل بیماری، آموزش سلامت و غیره کاربرد دارد. برخی از فناوری های کاربردی در حوزه انفورماتیک بهداشت عمومی نیز عبارتند از پرونده الکترونیک سلامت، سلامت از راه دور و تشخیص‌ در بالین بیمار.

نتیجه‌گیری: انفورماتیک بهداشت عمومی حوزه‌ای در حال تحول است که در آن کاربرد فناوری‌ها به طور مداوم تغییر می‌کند تا نیازهای جامعه را برآورده نماید. به نظر می‌رسد به کارگیری این علم در ارتقای وضعیت بهداشت عمومی نقش چشمگیری داشته باشد و باید بیش از پیش مورد توجه بخش سلامت قرار گیرد.