مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

خودکشی امری است که از دیرباز ذهن فلاسفه و علمای مذهبی را به خود مشغول کرده است. مکاتب اخلاقی در خصوص مسأله خودکشی دیدگاههای مختلفی را ارائه داده اند که در این مقاله از میان آن مکاتب دیدگاههای مکاتب اصالت فایده و اصالت وظیفه مورد بررسی قرار می گیرد در فقه اسلامی نیز در این خصوص علمای شیعه و اهل سنت دارای نظرات مختلفی هستند. عده ای از آنها به طور مطلق قائل به حرمت این عمل بوده و در تأیید نظر خود به آیات و روایات و دلیل عقل استناد کرده اند. از سوی دیگر عده ای معتقدند که حکم حرمت خودکشی در پاره ای موارد مشمول استثناء می شود و در تأیید این مطلب مواردی را از باب مثال ذکر کرده اند. در مقاله حاضر این نظریات و دیدگاهها بیان شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

گندی شاپور نقشی مهم در تاریخ طب ایران داشته است. تا پيش از ظهور اسلام، اعراب اطلاعات بسياري از علوم تجربي و طب در اختيار نداشته و بيشتر معلومات آنان جز شرح هايي از تأليفات ارسطو نبود. در دوران اوليه ظهور اسلام، مسلمين در ميان علوم طبيعي به علم طب بيش از ديگر علوم اهميت مي دادند و به همين مناسبت هنگامي كه مسلمين بر بخشهاي غربي آسيا و شمال افريقا تسلط يافتند، مراكز علمي ايران و روم را به همان شكل دست نخورده نگاه داشتند و متعاقبا گندي شاپور به مركز علمي حکومت اسلامي تبدیل گشت. در دوران حکومت اسلامی کتابهای بسیاری از این مرکز منتشر گردید که حاصل تفکرات اندیشمندان مسلمان ایرانی بود. این کتب چنان دارای اهمیت گردید که بعدها بارها در اروپا به چاپ رسید. انتشار این کتب در اروپا بر علم پزشکی و تمدن مغرب زمین تاثیر شگرفی گذاشت.

معنای زندگی چیست؟ برخی از مردم به این خاطر جذب فلسفه می­شوند که امیدوارند فلسفه بتواند پاسخی به این معمای قدیمی بدهد. اگر آنان به دنبال راه حلی ساده برای این معما باشند، به احتمال قریب­به­یقین ناامید خواهند شد. برخی فلاسفه معتقدند علت این که پاسخ گفتن به پرسش از معنای زندگی بسیار دشوار به نظر می­رسد آن است که این پرسش اساساً غیرواقعی و دروغین است: معنا به جملات یا علامات تعلق دارد نه به چیزهایی از قبیل زندگی انسان. شاید چنان که فیلسوف بزرگ قرن بیستم، لودویگ ویتگنشتاین می­گوید، حل مسألۀ معنای زندگی در پاک کردن آن است.[1]

با این وجود همۀ ما در زندگی به دنبال معنا هستیم و از احساس پوچی که     می­تواند همه چیز را در نظرمان کسل کننده، تکراری، یکنواخت و بی­فایده سازد، وحشت داریم. اگرچه درگیر شدن با فعالیت هایی همچون داشتن یک شغل، ایجاد خانواده و ... می­تواند چنین احساسات منفی را از ما دور کند، اما آیا چنین مشغولیت های شخصی کافی است یا ما به هدفی بنیادی­تر برای اعتبار بخشیدن به حیاتمان نیاز داریم؟ آیا حقیقت گریزناپذیر فناپذیری بشر، دستیابی به هر معنای واقعی و پایدار را ناممکن می سازد؟

از آنجا که عمر چنین سؤالاتی به اندازۀ عمر بشر است، به نظر نمی­رسد که روزی به عنوان مسائلی حل شده به کنار نهاده شوند. با این وجود می­توان با مطالعۀ روش­های متنوعی که فلاسفۀ بزرگ در مواجهه با معمای هستی انسان به کار گرفته­اند، درس های بسیاری آموخت. برخی از چهره­های مهم تاریخ فلسفه به این پرسش پاسخ گفته­اند اگر چه آنان نوعاً مسألۀ خود را با این بیان مطرح نکرده­اند،اما مفاهیمی به کار می­برند که مضمونش دربارۀ سعادت واخلاق است اما دقیقاً به عنوان اهداف نهایی تفسیر شده­اند که انسان باید برای داشتن یک هستی معنادار آنها را تحقق بخشد.

[1]- Wittgenstein, Ludwig, Tractatus Logico-Philosophicus, D.F. Pears and B.F. McGuinness (trans.), New York: Humanities Press, 1961: 6.521.

در این تحقیق سعی کردیم که با دید هستی شناسی به بررسی رابطه بیمار و پزشک بپردازیم لذا در ابتدا با توضیحی کوتاه از ارتباط انسان­ها به ارتباط پزشک و بیمار رسیدیم. برای دست یابی به این امر در ابتدا به توضیح رابطه ایده آل و سپس با توضیح رابطه موجود به نقد آن پرداخته  و با دسته بندی و توضیح هویت های وجودی انسان ها ارتباط ایشان را در قالب این هویت­ها به بحث نهادیم. نتایج بدست آمده از بررسی ها و مطالعات انجام شده بر این مبنا قرار گرفته است که اولا هر رابطه ای نیاز به توجه و شناخت و اعتقاد به هویت معرفتی طرفین ارتباط دارد تا این رابطه در حد بالای انسانی خود بر قرار شود و در ثانی یک پزشک باید علاوه بر شناخت بیماری، انسان شناس نیز باشد تا بتواند با بیمار خود رابطه ای سودمند برقرار سازد.

هرچند که پیشرفت های چشمگیر ژنتیک پزشکی در حوزه تشخیص و درمان بیماری ها در سال های اخیر، فرصت های تازه ای را در جوامع ایجاد کرده، چالش های اخلاقی خاص خود را نیز به همراه آورده است. یکی از این چالش های اخلاقی بسیار مهم مسئله حفظ حریم ژنتیکی افراد است که به دلیل تأثیر گذاری زیاد بر بیمار و اعضاء خانواده مباحث زیادی را به خود اختصاص داده است. با تمرکز اطلاعات پزشکی و امکان دسترسی به این اطلاعات از طریق کامپیوتر، نگرانی دسترسی به اطلاعات ژنتیکی پیش روی پژوهشگران و دست اندرکاران این حوزه قرار گرفته است. از همین روست که امروزه در سرتاسر دنیا چگونگی جمع آوری و حفاظت از این اطلاعات مهم ترین مسئله ای است که برای پیشگیری از استفاده نادرست آن توسط افراد، سازمان ها و دولت ها بایستی مد نظر قرار گیرد. این مقاله به بحث پیرامون مسائل اصلی مرتبط با حریم اطلاعات ژنتیک پزشکی پرداخته است.

در مطالعات مربوط به ژنتيك رفتاري، شاخه اي تخصصي تحت عنوان «ژنتيك خشونت» به ارزيابي استعداد ژنتيكي افراد براي ارتكاب اعمال ضداجتماعي، خشونت آميز و هنجار شكن مي پردازد و برخی حقوقدانان و وكلاي مدافع سعي در يافتن شواهدي ژنتيكي براي تمايل به موضوعي را دارد كه از آن به عنوان «سرنوشت ژنتيكي» ياد مي شود.

اين افراد استدلال می کنند كه هنجار شكني و ارتكاب خشونت بوسيله موكلين آنها، ناشي از «سرنوشت ژنتيكي» و «فرامين ژني» و بيولوژيكي بوده و آنان اراده اي براي عدم ارتكاب خشونت نداشته اند و نيت مجرمانه همانند ساير خلافكاران براي آنان قابل اثبات نمي باشد. 

البته تا كنون اين گونه دفاعيات در محاكم و بوسيله قضات يا هيات منصفه مقبول واقع نشده و جامعه شناسان، روانشناسان، علماي تعليم و تربيت، جرم شناسان، فعالان اخلاقي و مجامع مذهبي و حتي علمای علم ژنتیک، تلاش طرفداران «دفاعيه ژنتيكي» را، روشي براي مخدوش نمودن مجموع ارزشهاي اخلاقي و مباني مسئوليت مدني جوامع انساني و معيارهاي حقوقي مي دانند و مسلم است كه موجه شمردن ارتكاب خشونت بر حسب سرشت و ژنتيك، به معناي عدم وجود اراده قابل كنترل در ارتكاب عمل بوده و در نهايت مستمسكي براي نفي مسئوليت مرتكبين اعمال ضد اجتماعي در قبال اعمال خود و خطري براي ارزش هاي اخلاقي و اجتماعي جامعه بشري خواهد بود.

كتاب چهار مقاله نظامي عروضي سمرقندي از كتب بسيار مهم پارسي در قرن ششم است . كه حاوي چهار مقاله در فن، دبيري، شعر، نجوم و طب است.

در مقاله طب و هدايت طبيب نكات بديعي از اخلاق پزشكي بطور بسيار فشرده بيان شده است و اين مطالعه با هدف بررسي اخلاق پزشكي دراين مقاله انجام شده است.

روش

اين يك مطالعه كيفي از نوع تحليل محتوي است. كه مطالب مربوط به اخلاق پزشكي درمقاله طب و هدايت طبيب استخراج و مورد تجزيه وتحليل قرارگرفته است.

يافته ها

در مقاله طب و هدايت طبيب بر لزوم نرم خويي و خوشرفتاري، حاذق بودن، احترام به بزرگان علمي و متخلق بودن به اخلاق اسلامي تاكيد شده است.

نتيجه

يافته ها نشان مي دهد كه طب سنتي ايراني- اسلامي جايگاه ويژه اي براي اخلاق پزشكي قائل است و در پزشكي امروز در مسائل مربوط به حقوق بيمار و رابطه پزشك و بيمار مي توان از اين پشتوانه عظيم استفاده كرد.

توجه به موضوع اقتصاد سلامت اخيراً بحث محافل علمي و دانشگاهي جهان است و اين روند گسترش وسيعي داشته، بطوري كه در ايران نيز شروع شده و رو به گسترش است. توجه به حوزه اقتصاد و ارتباط آن با سلامت جامعه كه در حقيقت سرمايه اجتماعي است ضروري به نظر مي رسد. مسائلي كه  در بهداشت و سلامت مطرح است، پشتوانه مادي (پول و تجهيزات) و سرمايه انساني (نيروهاي توانمند و متخصص) دو مؤلفه مهم هستند كه در اقتصاد سلامت مطرح مي باشند. اخلاق زيستي[1] و بطور اختصاصي تر اخلاق پزشكي[2] در شكل گيري و ارتباط دهندگي دو مؤلفه ذكر شده از اهميت بسزايي برخوردار هستند.

3- Bioethics

4- Medical ethics

تحقیق درباره سلول های بنیادی و دستاوردهای آن در حال حاضر دانش پزشکی را با نتایج شگفت انگیزی همراه کرده است. اما این تحقیقات چالش های اخلاقی زیادی نیز برانگیخته است. مهمترین چالش اخلاقی در این زمینه مباحث مربوط به تخریب جنین دو تا پنج روزه است تا از توده سلولی درونی او برای رشد سلول های بنیادی استفاده کنند. در این مقاله استدلالی علیه این تحقیقات که بر مبنای اینهمانی شخصی طراحی شده نقد و بررسی خواهد شد.

ژن درماني يا درمان ژنتيكي با اصلاح ژن روش نويني در درمان و پيشگيري از بيماريهاي ژنتيكي و ارثي است.ايده اصلي ژن درماني وارد سازي يك نسخه سالم از يك ژن جهش يافته به ژنوم فرد مبتلا است .با وجود گذشت حدود دو دهه از ارائه ايده ژن درماني، عملي و كار آمد شدن اين تكنيك هنوز در دوران كودكي به سر برده و در سطح باليني ،كارآزمايي هاي مربوط به آن تنها در مراحل پژوهشي بوده و ملاحظات اخلاقي و قانوني بسياري نيز بر انجام اينگونه روش ها متصور است كه دراين  مقاله به برخي از چالشهاي موجود در اين زمينه اشاره شده است.

در علم پزشکی تجربه مقدم بر هر چیز دیگری است. پزشکی تنها درک علمی از بدن و عملکردهای آن نیست، بلکه هدف اصلی این علم افزایش سلامتی افراد بشر است. پزشکی و علمی که تنها موجب افزایش دانش ما گردد قطعاً پزشکی نیست، زیرا این علم فقط با تمرکز بر تشخیص و درمان بیماریها نمی تواند سلامت جامعه انسانی را ارتقاء بخشد و این هدف تنها با کسب تجربه از تعریف شواهد بالینی و همه گیر بر پایه بینش ها و برداشت هایی از تئورهای زیست شناسی، شیمی، فیزیک و تئوری تکامل تدریجی محقق خواهد شد....