تعریف مفهومی و عملیاتیسازی سلامت معنوی: یک مطالعه روششناختی
مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 6 شماره 20 (1391),
14 May 2014
,
صفحه 11-44
https://doi.org/10.22037/mej.v6i20.3629
چکیده
مقدمه: از زمان ورود مفهوم سلامت معنوی توسط موبِرگ (1971م.) تاکنون تعاریف متعددی در مورد این مفهوم ارائه شده است و در روش سنجش آن نه در تحقیقات تجربی و نه در تعابیر متداول اتفاق نظری وجود نداشته است. هدف اصلی این مقاله ارائه یک تعریف جامع از سلامت معنوی و تعریف عملیاتی مؤلفهها و شاخصها و تحلیل مقیاسهای سنجش سلامت معنوی براساس فرهنگ بومی ایران است.
روش: این مطالعه بر مبنای یک رویکرد روششناختی است. دادهها با روش اسنادی گردآوری شده است. برای تحلیل مفهومی دادهها از روش واکر و آوانت (2005م.) استفاده شده است. پس از گردآوری دادهها، فضای مفهوم واژهای سلامت معنوی ترسیم شده و موقعیت کالبدی مؤلفهها و شاخصهای آن تعیین گردیده است.
یافتهها: معنویت حالتی از بودن است لیکن سلامت معنوی حالتی از داشتن است. سلامت معنوی به برخورداری از حس پذیرش، احساسات مثبت، اخلاق و حس ارتباط متقابل مثبت با یک قدرت حاکم و برتر قدسی، دیگران و خود اطلاق میشود که طی یک فرآیند پویا و هماهنگ شناختی، عاطفی، کنشی و پیامدی شخصی حاصل میآید. شناخت معنوی، عواطف معنوی، کنش معنوی و ثمرات معنوی مؤلفههای اصلی سلامت معنویاند.
نتیجهگیری: سلامت معنوی آدمیان را بایستی برمبنای فرایندی از کنش متقابل انسان در جهان هستی و یک قدرت برتر و حاکم قدسی تعریف کرد. در سنجش سلامت معنوی افراد دیدگاه ما نسبت به سلامت معنوی نباید تحت بررسی واقع شود بلکه در این سنجش باید شناختها، کنشها، عواطف و ثمرات شخصی افراد مورد بررسی قرار گیرد.
- سلامت معنوی، شاخصها، معنویت، مقیاسها، مؤلفهها
ارجاع به مقاله
مراجع
آرون، ریمون. (1387)، مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، علمی فرهنگی
آقاعلي، فاطمه.، زنديپور، طيبه.، احمدي، محمدرضا. (1390)، مطالعه تأثیر مشاوره گروهي شناختي ـ رفتاري با تأکید بر انديشههاي معنوي در افزايش معنويت و سلامت روان بيماران ام اس استان قم، روانشناسي و دين، سال چهارم، شماره 13: 37-54
استنفورد، مایکل. (1388)، درآمدی بر تاریخپژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، دانشگاه امام صادق (ع)
امیدواری، سپیده. (1387)، سلامت معنوی؛ مفاهیم و چالش ها، پژوهش های میان رشته ای قرآنی، سال اول، شماره اول: 5ـ17
بختیاری، حسن. (1387)، توانمندسازى كاركنان پليس: ميزان تأثیر معنويت بر توانمندسازي فرماندهان و مديران ميانى ناجا، فصلنامه مطالعات مديريت انتظامي، سال سوم، شمارة 2: 157ـ168
خدایاری فرد، محمد؛ فقیهی، علینقی؛ غباری بناب، باقر؛ شکوهی یکتا، محسن؛ رحیمی نژاد، عباس. (1391)، مبانی نظری و روششناسی مقیاس های دینداری، چاپ اول، تهرن، آوای نور
دهشیری، غلامرضا.، سهرابی، فرامرز.، جعفری، عیسی.، نجفی، محمود. (1387)، بررسی خصوصیات روانسنجی مقیاس بهزیستی معنوی در میان دانشجویان، مطالعات روانشناختی، شماره 16: 129ـ145
رستگار، عباس علی. (1389)، معنویت در سازمان با رویکرد روانشناختی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب
صفایی راد، ایرج.، کریمی، لطف الله، شموسی، نعمت الله، احمدی طهور، محسن. (1389)، رابطه بهزیستی معنوی با سلامت روان دانشجویان، مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، دوره 17، شماره 4: 274ـ280
طاهری، محسن.، فتحعلی بیگی، سهیلا. (1389)، مروری بر نظریههای سلامت معنوی و سلامت روحی، چکیده مقالات همایش ملی سلامت معنوی و تعمیق تربیت اسلامی، قم
علیزاده، مهدی، عالم زاده، محمد، مظاهری سیف، محمدرضا، احمدپور، مهدی، مهدوی فرید، علی، فلاح، محمدرضا. (1389)، اخلاق اسلامی مبانی و مفاهیم، دفتر نشر معارف
مطهري، مرتضي. (1372). مقدمه اي بر جهان بيني توحيدي، تهران: صدرا
موسوی خمینی، روح الله. (1373). چهل حدیث، چ13، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
مهدیزاده، زهره. (1389)، بررسی شاخصهای سلامت معنوی از نگاه نهجالبلاغه، چکیده مقالات همایش ملی سلامت معنوی و تعمیق تربیت اسلامی، قم
وست، ویلیام. (1383)، رواندرمانی و معنویت، ترجمه شهریار شهیدی و سلطانعلی شیرافکن، تهران: رشد
Ando Michiyo, Morita Tatsuya, Miyashita Mitsunori, Sanjo Makiko, Kira Haruko, Shima Yasuo. (2010). Effects of Bereavement Life Review on Spiritual Well-Being and Depression, Journal of Pain and Symptom Management 40 (3): 453-459
Balboni TA, Vanderwerker L C, Block S D, Paulk M E, Lathan CS, Peteet J R, Prigerson H G. (2007). Religiousness and spiritual support among advanced cancer patients and associations with end-of-life treatment preferences and quality of life. Journal of Clinical Oncology 25(5): 555-60
Bensley R. (1991). Defining spiritual health: A review of the literature. Journal of Health Education 22: 287-290
Carson NB. (1989). Spiritual Dimensions of Nursing Practice. Philadelphia: W.B Saunders
Crichton CJ. (2008). A qualitayive study of Spiritual intelligence in organizational leaders. Unpublished doctoral dissertation. Alliant International University; San Francisco
Daaleman TP, Frey BB. (2004). The Spirituality Index of Well-Being: A new instrument for health –related quality of life research. Annals of Family Medicine 2: 499-503
Elkins DN, Hedstrom L J, Hughes L L, Leaf J A, Saunders C. (1998). Toward a humanistic-phenomenological spirituality, Journal of Humanistic Psychology 28: 5-18
Ellison CW. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal of Psychology and Theology 11(4): 330-340
Emblen JD, Halstead L. (1993). Spiritual needs and interventions: comparing the views of patients, nurses, and chaplains. Clinical Nurse Spec 7(4): 175-82
Fisher J. (1998). Spiritual health: its nature and place in the school curriculum. PhD thesis, University of Melbourne
Fisher, John. (2010 a). Development and Application of a Spiritual Well-Being Questionnaire Called SHALOM, Religions 1: 105-121
Fisher, John W. (2010 b). Spiritual Health: Its Nature and Place in the School Curriculum, THESIS
Fry, LW. (2003). Toward a theory of spiritual leadership, TheLeadership Quarterly 14: 693-727
Gomez R, Fisher, JW. (2003). Domains of spiritual well-being and development andvalidation of the Spiritual Well-Being Questionnaire. Personality and IndividualDifferences 35: 1975-1991
Hartz GW. (2005). Spirituality and Mental Health: Clinical Applications. New York: Haworth press
Hawks S R, Hull M, Thalman R L, Richins P M. (1995). Review of spiritual health: definition, role, and intervention strategies in health promotion. American Journal of Health Promotion 9(5): 371-8
Hungelman J, Kenkel-Rossi E, Lessen L, Stollenwerk L M. (1985). Spiritual well-being in older adults: harmonious interconnectedness. Journal of Religion Health 24:147-53
Jorna Michelle, Ball Kylie, Salmon, Jo. (2006). Effects of a holistic health program on women’s physical activity and mental and spiritual health, Journal of Science and Medicine in Sport 9: 395-401
Kearns RL, Girvan J T, McAleese W J. (1998). Differences in the self-reported spiritual health of male juvenile offenders and non-offenders. American Journal of Health Studies 14: 113-119
Long D, Elghanemi S. (1987). Religious correlates of fear of death among Saudi Arabians. Death Studies 11:89-97
Lynn G. Underwood. (2002). The Daily Spiritual Experience Scale: Development, Theoretical Description, Reliability, Exploratory Factor Analysis, and Preliminary Construct Validity Using Health-Related Data, The Society of Behavioral Medicine. Annals of Behavioral Medicine 24(1)
McKee DD, Chappel J N. (1992). Spirituality and medical practice. Journal of Faro Pract 35: 205-8
Meraviglia MG. (1999). Critical analysis of spirituality and its empirical indicators. Prayer and meaning in life. J Holist Nurs, 17(1): 18- 33
Miller MA. (1995). Culture, spirituality, and women’s health. Journal of Obstet Gynecology Neonatal Nursing 24(3):257—63
Mueller PS, Plevak DJ, Rummans TA. (2001). Religious involvement, spirituality, and medicine: implications for clinical practice. Mayo Clin Proc. Dec; 76(12): 1225-35
Murata H, Morita T. (2006). Conceptualization of psycho-existential suffering by the Japanese Task Force: the first step of nationwide project. Palliat Support Care 4:279-285
Peterman AH, Fitchett G, Brady MJ, et al. (2002). Measuring spiritual well-being in people with cancer: the Functional Assessment of Chronic Illness Therapy-Spiritual Well-Being Scale (FACIT-Sp). Ann Behav Med 24:49-58
Pitts Mark LaRocca. (2009). chaplains have a spiritual assessment tool, Australian Journal of Pastoral Care and Health 3(2)
Reily BB, Perna R, Tate DG. (1998). Type of spiritual well-being among person with chronic illness: Their relationship to various forms of quality of life. Arch Phys Med Rehabil, 79(3): 258-264
Rippentrop AE, Altmaier EM, Burns CP. (2006). The relationship of religiosity and spirituality to quality of life among cancer patients. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings 13(1): 31- 37
Ross L. (2006). Spiritual care in nursing: an overview of the research to date. Journal of Clinical Nursing 15(7): 852-62
Salarifar MR, Azarbayjani M, Rahiminejad A. (2005). Theoretical measures of religious. Theoretical and psychometrics scale religious selected conference papers. Tehran: Seminiary and university publication.
Soeken KL. (1989). Perspectives on research in the spiritual dimension of nursing care. In: Carson VB, editor. Spiritual dimensions of nursing practice. Philadelphia (PA): Saunders 354-78
Spreitzer, Gretchen M. (1995), Psychological Empowerment in the Workplace: Dimensions, Measurement, and Validation, The Academy of Management Journal 38 (5): 1442-1465
Unterrainer, H F, Ladenhauf, K H, Moazedi, M L, Wallner-Liebmann, Fink, A. (2010). Dimensions of Religious/Spiritual Well-Being and their relation to Personality and Psychological Well-Being, Personality and Individual Differences 49: 192–197
Walker LO, Avant KC. (2005). Strategies for theory construction in nursing, 4th ed, New York: Pearson Prentice Hall.
Woods DW. (1994). Toward developing a theory of spirituality, Visions 2:35-43
- چکیده مشاهده شده: 4583 بار