مجله اخلاق پزشکی - علمی پژوهشی

منشور حقوق بیمار برای این تدوین شده است که از یک طرف بیماران با حقوق خود آشنا شوند و از سوی دیگر اصولاً این منشور توسط بیمارستان‌ها رعایت گردد. در کشور ما به رغم تصویب منشور حقوق بیماران توسط وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی در سال 1381 ش.، هنوز به درستی شناخته و پذیرفته نشده است. این مطالعه توصیفی و به روش مقطعی صورت گرفته است. در این مطالعه150 نفر از بیماران که طول مدت بستری آن‌ها بیش از 24 ساعت بوده و در بخش‌های زنان و زایمان، داخلی I، داخلی II، جراحی و سرطان بیمارستان شهید صدوقی یزد بستری بودند به روش نمونه‌گیری تصادفی آسان انتخاب گردیدند. بیشترین میزان آگاهی از بند 1 که مربوط به درمان به موقع و یا احترام بدون توجه به عوامل نژادی، فرهنگی و مذهبی بوده و کمترین میزان آگاهی مربوط به بند 9 یعنی آگاهی بیمار از نوع فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی بوده است. لذا پژوهشگران با توجه به نتايج اين پژوهش و مطالعات ديگر در اين زمينه پيشنهاداتي را براي افزايش آگاهي بيماران ازحقوق خود ارائه می‌دهند كه شامل: ارائه منشور حقوق بيمار به بيمار هنگام پذيرش در بيمارستان و توضيح مفاد آن توسط كاركنان بيمارستاني، اجراي برنامه‌هاي آموزشي (پمفلت، بروشور، پوستر و...) براي بيماران در زمينه حقوق بيمار می‌باشد.

جو اخلاقی نشانگر درک افراد از سازمان خویش است و بر نگرش و رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد. از آنجا که جو اخلاقی با عوامل بسیاری مانند عملکرد، رضایت شغلی و تعهد سازمانی مرتبط است این مطالعه به‌منظور بررسی دیدگاه پرستاران در مورد جو اخلاقی بیمارستان‌های آموزشی شهر کرمان طراحی شده است. پرسش‌نامه‌ها بین 275 نفر از پرستاران توزیع شدند و اطلاعات با پرسش‌نامه‌ی جو اخلاقی جمع‌آوری شد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، جو اخلاقی غالب بر بیمارستان‌های آموزشی شهرکرمان به ترتیب اولویت عبارتند از: حرفه‌گرایی، مقرراتی، علاقه‌مندی، مستقل و ابزاری هرچند که جو حرفه‌گرایی به عنوان یکی از جوهای مناسب غالب است اما پیشنهاد می‌گردد برنامه‌ریزی‌هایی جهت ایجاد علاقه‌مندی در سازمان اجرا گردد.

حقوق بيمار همان نيازهاي جسمي، رواني و اجتماعي مشروع و معقول وي در شرايطی است که فرد تحت درمان قرار مي‌گيرد. هدف از انجام اين پژوهش، تعيين رابطه بین رشته و مقطع تحصیلی دانشجویان و ميزان آگاهي آن‌ها از حقوق بیمار است. در اين پژوهش مقطعی ابزار گردآوري داده‌ها پرسش‌‌نامه‌اي با دو بخش حاوی 40 سؤال و مطابق با منشور حقوق بيمار بود. نمونه‌ها 192 دانشجوی علوم پزشکی بودند. بین متغیرهای رشته و مقطع تحصیلی با میزان آگاهی از حقوق بیمار رابطه معنی‌دار وجود داشت. به گونه‌ای که دانشجویان رشته هوشبری (0/03=P) و دانشجویان مقطع کارشناسی (0/02=P) نسبت به سایر افراد میزان آگاهی بیشتری داشتند. يافته‌‌هاي اين مطالعه، مي‌تواند به ‌عنوان معياري مناسب براي ارزيابي دانشگاه‌های مختلف در زمينه رعايت حقوق بيماران مورد استفاده قرارگيرد.

نياز به افزايش آگاهي مدیران پرستاری از حقوق بيماران و قوانين مرتبط با اين حقوق در جهت ارتقای تعامل بين كاركنان پرستاري و محققين پزشکی و افزایش همكاري پرستاران در تحقيقات، کاملاً مشهود است.

هدف: اين پ‍‍ژوهش به منظور تعيين درك مديران پرستاري در بيمارستان‌هاي دانشگاه علوم پزشكي شهركرمان در زمينه رعايت حقوق بيماران به عنوان آزمودنيهاي تحقيق و ميزان مشارکت آنان در فعاليت‌های پژوهشی، اجرا گرديد.

روش: نمونه پژوهش مديران پرستاري شاغل در 4 بيمارستان آموزشي (107=n)، بودند. گرد‌آوري داده‌ها توسط پرسش‌نامه پژوهشگر ساخته صورت گرفت.

نتايج: ميانگين نمره كل مديران پرستاري از درك حقوق بيماران به عنوان آزمودني‌هاي تحقيق، 13/22 (44/1% نمره كل و 6/61 SD± ) بود. بالاترين نمره مربوط به سناريوي اخذ رضايت آگاهانه از فرد سالمند داراي صلاحيت و كمترين نمره مربوط به سناريوي جبران خسارت به آزمودني بود. بيشترين فعاليت پژوهشي مديران پرستاري، مشارکت به عنوان آزمودني (73/8%)، و كمترين آن شرکت در همايش‌هاي اخلاق در پژوهش و اخلاق زيستي (1/9 %) بود. از 255 آناليز انجام‌شده در زمینه رتبه کسب‌شده در هر يك از سناريوها بر اساس ويژگي‌هاي فردي و سوابق پژوهشي مدیران پرستاری تنها در 17 مورد اختلاف معني‌دار آماري (0/05≥P) مشاهده گرديد.

نتيجه‌گيري: کسب میانگین تمره کل کمتر از 50 درصد مديران پرستاري در زمینه درك آنان از حقوق آزمودني‌هاي تحقيق این امر را محرز مي‌سازد كه آنان بايد به طور منظم در آموزش‌هاي مدون روش تحقيق و اخلاق در پژوهش مشاركت داشته و ارتباط بيشتر بين محققين و مديران پرستاري در اجراي پژوهش‌ها، برقرار گردد تا از نقض حقوق بيماران در هنگام اجراي تحقيقات در بيمارستان‌ها جلوگیری گردد.

مقدمه: ارتباط پزشک با بیمار فقط بر رضایت بیمار از فرایند درمان اثر ندارد بلکه بر یاد آوری اطلاعات، پیروی از دستورات، میزان فشار و سطح گلوکز خون بیماران نیز اثر دارد و ارتباط مؤثر می‌تواند باعث کاهش شکایت‌های ناشی از اقدامات غلط گردد.

روش: در این پژوهش توصیفی عملکرد ارتباطی 39 دانشجوی علوم پزشکی که به روش سرشماری انتخاب شدند، با 200 مددجوی بستری در بخش لیبر 5 بیمارستان منتخب شهر تهران که این افراد به روش نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شدند، مورد بررسی قرار گرفت. ابزار مطالعه یک چک لیست مشاهده‌ای پژوهشگر ساخته و دو فرم اطلاعات دموگرافیک دانشجو و مددجو بود. اطلاعات با کمک آمار توصیفی و نرم افزار Spss نسخه‌ی 17 مورد بررسی قرار گرفتند.

بحث: برقراری ارتباط مناسب می‌تواند نقش مهمی در فرایند ایجاد اطمینان به کادر درمان، سرعت تشخیص و درمان کارآمدتر داشته باشد، این نکته توجه خاص اساتید و برنامه‌ریزان تحصیلی، در راستای توجه بیشتر به آموزش مهارت‌های ارتباطی به دانشجویان گروه علوم پزشکی را بیان می‌نماید.

نتیجه‌گیری: نمره عملکرد دانشجویان در حیطه برقراری ارتباط با مددجو 24/45 بود که در این پژوهش بیانگر عملکرد ارتباطی در حد متوسط است.

رعایت حقوق بیماران، مهمترین ویژگی اخلاقی در یک بیمارستان می‌باشد که لازم است در راستای بهبودی وآرامش بیماران بستری مورد توجه جدی قرار گیرد. بیماران بایستی از همه‌ی مراحل درمان آگاه و به حقوق و وظائف خود واقف باشند. پژوهش حاضر با هدف تعیین دیدگاه پرستاران و بیماران در خصوص رعایت حقوق بیماران صورت گرفته است. اين پژوهش يك مطالعه‌ی توصيفي تحلیلی است كه طی آن کلیه‌ی پرستاران و بیماران بخش‌های داخلی و جراحی بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام جامعه‌ی پژوهش را تشكيل داده‌اند. نمونه‌گیری با روش سرشماری انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای مشتمل بر 29 سؤال برای جامعه‌ی بیماران و 25 سؤال برای جامعه‌ی پرستاران بود. برای تعیین اعتبار پرسشنامه از اعتبار محتوی و اعتبار صوری و برای تعیین پایایی از روش آزمون مجدد استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات بیماران، از طریق مصاحبه‌ی پژوهشگر با واحد‌های مورد پژوهش کامل گرديد و در جامعه‌ی پرستاران توسط خود آن‌ها تکمیل گردید. اطلاعات به دست‌آمده توسط نرم‌افزار «اس.پی.اس.اس» نسخه‌ی 16 مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج این پژوهش نشان داد، تقريباً نيمي از واحدهاي مورد پژوهش در گروه پرستاران (48/3 درصد) از مفاد منشور حقوق بيمار اطلاع داشتند در حالی که اكثريت بيماران (82/5 درصد) از مفاد منشور حقوق بيمار اطلاع نداشتند. 70 درصد پرستاران موافق اين بودند که در مجموع حقوق بيمار رعايت مي‌شود و این در حالی است که 45 درصد بيماران موافق با این عبارت بودند. يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان مي‌دهد که بين ديدگاه پرستاران و بيماران مورد مطالعه از مفاد منشور حقوق بيمار و نيز رعايت حقوق بيمار تفاوت وجود دارد.

سازمان‌ها برای ارتقا و بهبود مستمر به بهره‌وری بالا نیازمندند و با توجه به آنکه ارزشمندترین سرمایه سازمان، سرمایه انسانی آن است، این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین عدالت سازمانی و بهره‌وری کارکنان در بیمارستان‌های شهرستان زابل صورت پذیرفت. مطالعه به صورت مقطعی (1389 ش.)، توصیفی ـ تحلیلی انجام شد. پرسش‌نامه‌ای با مقیاس پنج‌گزینه‌ای لیکرت به صورت خود پاسخ‌گویی ابزار مطالعه بود که توسط جامعه پژوهش تکمیل شد. آزمون آماری تی و آنالیز واریانس یک‌طرفه استفاده گردید. بین عدالت سازماني با بهره‌وري رابطه معناداری وجود داشته و از ابعاد عدالت، عدالت تعاملي با بهره‌وري رابطه معناداری داشت. مدیران می‌توانند با ایجاد جوی عادلانه موجب افزایش بهره‌وری کارکنان و کل بیمارستان شوند.

شتاب فزاینده پیشرفت فن‌آوری‌های زیست پزشکی در دهه‌های اخیر، با افزایش گرایش به مباحث اخلاقی همراه گردیده است. پرستاران نیز از جمله پرسنل سلامت هستند که به طور مداوم در شرایطی قرار می‌گیرند که مستلزم تصمیم‌گیری می‌باشند. آنان هر روزه در محیط کاری خود در حین کشمکش با انواع گوناگونی از تنش‌های روحی روبه‌رو هستند. در این میان، پریشانی اخلاقی بر تمام ابعاد زندگی حرفه‌ای و شخصی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. هدف از این مطالعه تعیین میزان پریشانی اخلاقی پرستاران شاغل در مراکز درمانی بم در سال 1390 می‌باشد.

روش کار: این مطالعه از نوع توصیفی ـ مقطعی است. نمونه‌ها شامل 140 نفر از پرستاران شاغل در مراکز درمانی شهر بم می‌باشند و داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه پریشانی اخلاقی که روایی و پایایی آن در مطالعات دیگر اندازه‌گیری شده (آلفاکرونباخ 86%)، جمع‌آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون واریانس یک‌طرفه انجام یافته است.

یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که میزان پریشانی اخلاقی پرستاران مورد پژوهش 5/041 می‌باشد. همچنین ارتباط معنی‌داری بین سن (0/00=p)، سابقه کار (0/01=p)، میزان تعامل و همکاری علمی بین پزشک و پرستار (0/00=p)، تصمیم­گیری در مورد استعفا (0/00=p)، احساس امنیت شغلی (0/00=p)، میزان برخورداری از حمایت مدیران بیمارستان (0/00=p) با پریشانی اخلاقی وجود دارد.

بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که میزان پریشانی اخلاقی پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه در حد بالایی می‌باشد. به نظر می‌رسد راه‌کارهایی جهت کاهش آن ضروری است از جمله: عضویت پرستاران در کمیته اخلاق بیمارستان، ایجاد تمهیداتی جهت مشاوره و بیان موقعیت‌های استرس‌زای اخلاقی و آموزش راهبردهای مقابله‌ای با پریشانی اخلاقی می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.

مهمترین دغدغه و نگرانی در مراکز مراقبتی، کیفیت ارایه مراقبت می‌باشد و جستجوی هدف و معنا در کاربرای پرستاران ممکن است بر کیفیت مراقبت از بیماران مؤثر باشد. هنوز مطالعات کمی در ارتباط با معنویت پرستاران بر میزان رضایت‌مندی بیمار وجود دارد. بر همين اساس، پژوهش حاضر با هدف تعيين ارتباط بين معنویت كاركنان پرستاري بر میزان رضايت بیمار از مراقبت‌ها انجام گرفت. اين مطالعه از نوع همبستگي ـ توصيفي بود. 100پرستار و 100 بیمار بستري در بیمارستان‌های منتخب علوم پزشکی اردبیل به روش تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از ابزار استاندارد سلامت معنوی (swbs) و ابزار رضایت بیماراز مراقبت پرستاری گردآوری شد. یافته‌ها نشان داد که میزان رضایت بیماران بستری شرکت‌کننده در این تحقیق با میانگین 157.2 با انحراف معیار 19.5 می‌باشند. و سلامت معنوی پرستاران شرکت‌کننده در این تحقیق با میانگین 101.3 با انحراف معیار 9.3 می‌باشند. همچنین ارتباط معناداری بین سطح معنویت پرستاران و میزان رضایت بیماران وجود دارد. معنویت پرستاران در حد بالا و مثبت قرار دارد، ارتباط بین معنویت پرستاران و رضایت بیماران معنا‌دار است (p<0.05) و معنویت قسمتی از مراقبت پرستاری است که بر میزان رضایت بیماران بسیار مؤثر است لازم است که تحقیقات بیشتری در این ارتباط انجام شود و آموزش پرستاری تأکید بیشتری بر این جنبه از مراقبت‌ها داشته باشد.

امروزه موضوع سلول بنیادی جنینی، علاوه بر متخصصان علوم زیستی و پزشکان، گروه‌های دیگراز جمله دانشمندان علم اخلاق، حقوق، سیاسیون و حتی دولت‌مردان را نیز درگیر کرده است. تولید و استفاده پژوهشی از این سلول‌های منحصر به فرد، با طیف وسیعی از مباحث اخلاقی و حقوقی همراه است. بدیهی است که قانونمند کردن تحقیقات سلول بنیادی جنینی به لحاظ ضمانت پیشگیری و رفع پیامدهای ناگوار احتمالی و ممانعت از استفاده ابزاری از رویان؛ حافظ شأن و جایگاه رویان است.

روند کند قانونمند کردن فرایند استفاده از سلول‌های بنیادی در مقایسه با شتاب استفاده از این سلول‌ها در پزشکی؛ ایجاد یک شکاف قانونی خواهد کرد، که به‌واسطه آن کرامت و حق حیات انسان خدشه‌دار خواهد شد و جبران مضرات آن بسیار دشوار خواهد بود. لذا قبل از توسعه این تحقیقات، ضرورت قانونمندکردن آن اجتناب‌ناپذیر است.

ایران جزو نخستین کشورهایی بود که به این فناوری دست یافته است، با وجود این؛ هنوز راهنمای اخلاقی مصوب و قوانین مدون مرتبط در کشورمان وجود ندارد و این در حالی است که سایر کشورهای پیشرو در این حوزه علمی، از همان سال‌های اول شروع این تحقیقات و حتی قبل از آن، فعالیت‌های قانون‌گذاری را با صرف وقت و دقت کارشناسانه آغاز کرده‌اند.

این مقاله ضمن تبیین جوانب و پیامدهای این فناوری،‌ سیری کوتاه بر وضعیت قانون‌گذاری در سطح مجامع بین‌المللی و چند کشور پیشرفته داشته و در نهایت ضمن عنایت به نکات کلیدی در این قوانین، ضرورت ساختارمند کردن این تحقیقات در ایران را با تدوین قوانین مرتبط؛ یادآور می‌شود.

تحولات دنیای کنونی در برگیرنده ویژگی‌هایی است که نیاز به رویکرد اخلاق در حرفه‌های مختلف را ضرورتی اجتناب ناپذیر می‌سازد. از جمله این تحولات استفاده از فناوری‌های پیشرفته، تفسیر الگوی بیماری‌ها، افزایش متوسط عمر، افزایش اطلاعات عمومی مردم و تفاوت در نوع و حجم درخواست‌های مرتبط با خدمات سلامت، ایجاد حوزه‌های جدیدی چون روش‌های نوین باروری، پیوند اعضا، روش‌های جدید جراحی و نظایر آن را می‌توان نام برد. نتیجه این تغییرات به وضوح ناکارآمدی نظام سنتی اراده خدمات سلامت را به نمایش می‌گذارد. تجربه نشان داده است که رویکردهای سنتی مبتنی بر پروتکل، دستورالعمل و مدیریت علمی در مواجهه با موضوعات جدید نظام سلامت ناکارآمد هستند. از طرفی ویژگی غالب در این مسائل، علاوه بر جنبه‌های فنی جنبه‌های اخلاقی و معنوی آن است. مسائل اخلاقی و معنوی که به درستی اعمال و تصمیمات در مراقبت‌های بهداشتی و درمانی می‌پردازد و روز به روز در حوزه خدمات سلامت و پزشکی اهمیت بیشتری می‌یابد. با این تغییر نگرش، رویکرد مبتنی بر نظارت سازمانی می‌رود تا جای خود را به رویکرد توسعه صلاحیت‌های حرفه‌ای بسپارد. پیش‌فرض این رویکرد آن است که افراد واجد صلاحیت و فضیلت الزاماً عملکرد صحیح دارند که می‌تواند به توسعه سازمان و انجام خدمات حرفه‌ای کمک کند. در این میان آنچه بیش از هر چیز دیگر در عملکرد حرفه‌ای تأثیر می‌گذارد انجام کارهای صحیح یا مقیدبودن به اخلاق حرفه‌ای است. اخلاق حرفه‌ای فضیلتی است که در صورت به دست‌آوردن آن، رفتارها در جهت تعالی و کمال هدایت می‌گردد. در این میان آموزش اخلاق پرستاری یکی از حوزه‌های مغفول‌مانده نظام سلامت است که باید مورد توجه و اهتمام قرار گیرد....