فصلنامه علمی پژوهشی بهداشت در عرصه

زمینه و اهداف: شیرابه محل دفن پسماند به‌واسطه دارا بودن ترکیبات پیچیده آلی و معدنی، سمی بوده و دارای پتانسیل آلایندگی بالایی است. برآورد شاخص آلودگی شیرابه محل دفن (LPI) در پیش‌بینی اثرات طولانی‌ مدت شیرابه بر محیط‌زیست و پیشنهاد راهکارهای مناسب مدیریت و تصفیه آن بسیار حائز اهمیت است. لذا در این مطالعه شاخص آلودگی شیرابه (LPI) محل دفن پسماند شهری سنندج ارزیابی شده است.

مواد و روش‌ها: شش نمونه از حوضچه نگهداری شیرابه در پائین دست محل دفن پسماند شهری سنندج درطول فصل زمستان و بهار جمع‌آوری شد. آنالیزهای فیزیکو شیمیایی به منظور تعیین مشخصات شیرابه انجام شد. شاخص آلودگی شیرابه بر اساس 18 پارامتر شامل pH، TDS، BOD، COD، TKN، NH₄، Fe، Cu، Ni، Zn، Pb، Cr، Hg، As، ترکیبات فنولی، کلراید، سیانید و کل کلیفرم میکروبی محاسبه و ارزیابی گردید. ملاحظات اخلاقی و پژوهشی در تمام مراحل مطالعه در نظر گرفته شد.

یافته‌ها: نتایج این تحقیق حاکی از بالا بودن pH، COD، BOD، TKN، NH₄ در شیرابه محل دفن مورد مطالعه است. همچنین شاخص آلودگی شیرابه بر اساس پارامترهای اندازه‌گیری شده، 30/19 برآورد شد.

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که شاخص آلودگی شیرابه مورد مطالعه نسبت به مقادیر استاندارد LPI برای تخلیه به محیط و آب سطحی به طرز قابل توجهی بالا است. مقدار بالای شاخص LPI نشان می‌دهد که شیرابه مورد مطالعه خطرناک بوده و دارای پتانسیل آلودگی بالایی می‌باشد که نیازمند تصفیه پیش از تخلیه به محیط است.

زمینه و اهداف: با توجه به اینکه کارکنان و عوامل اجرایی پسماند در بیمارستان در معرض خطرات ناشی از پسماند هستند، هدف این مطالعه بررسی سلامت و ایمنی کارکنان پسماند در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی کرمان و شناخت مهمترین عوامل تاثیر‌گذار بر سلامت آنها است.

مواد و روش‌ها: مطالعه‌ی حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که درطی سالهای 1401 و 1402 انجام شد. برای بررسی سلامت و ایمنی کارکنان پسماند از پرسشنامه استفاده شد و با استفاده از نرم‌افزاز SPSS16 داده‌ها تجزیه و تحلیل شدند. با استفاده از مدل معادلات ساختاری در نرم‌افزار  SmartPLS v2 مهمترین عامل تاثیر‌گذار بر سلامت شاغلین پسماند بررسی شد. تمام مراحل این تحقیق با رعایت موازین اخلاقی و پژوهشی انجام شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد 76% کارکنان پسماند در یکسال گذشته احساس درد داشتند و غالبا از مشکلات عضلانی (64/3%) رنج می‌برند. برای اعتبار و پایایی مدل معادلات ساختاری از دو شاخص میانگین واریانس استخراج شده و پایایی مرکب استفاده شد که هر دو شاخص برای تمام اجزای مدل دارای مقادیر قابل قبول بودند. مدل معادلات ساختاری نشان داد، نوع بیمارستان (0/001>P) از مهمترین عوامل تاثیر‌گذار بر سلامت کارکنان پسماند است. بیشترین اختلاف بین بیمارستان‌ها مربوط به بیماری تنفسی کارکنان بود (0/05>P).

نتیجه‌گیری: درصد بالای کمر درد و نیدل استیک در بین کارکنان پسماند، نیاز به تحقیقات بیشتر در این بخش را نمایان می‌کند. با افزایش سابقه کار احتمال بیماری‌های تنفسی در بین کارکنان پسماند افزایش یافته بود؛ بنابراین تجهیزات فردی کارکنان پسماند در بیمارستان‌های تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی کرمان خصوصا بیمارستان‌های دولتی باید بهبود یابند.

زمینه و اهداف: دسترسی کافی به آب با کیفیت مناسب از دیرباز چالش مناطق کویری کشور بوده است. افزایش فعالیت‌های صنعتی و پیامدهای خشکسالی تغییر اقلیم، این دغدغه را به تمام کشور بسط داده است. دانش در مورد تغییرات زمانی- مکانی کیفیت آب، اولین گام در پایداری مدیریت کمی و کیفی آب آشامیدنی است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی- مقطعی کیفیت آب آشامیدنی روستاهای شهرستان یزد را در بازه ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰ بررسی شد. علاوه بر روند زمانی- مکانی، شاخص‌های کیفیت آب آشامیدنی (WQI)، شاخص‌های ارزیابی فلزات سنگین (HEI) و آلودگی فلزات سنگین (HPI) تعیین گردید. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: براساس نتایج روند زمانی، تغییرات کدورت، کل جامدات، محلول، سولفات و برخی فلزات سنگین شامل جیوه، روی، سرب، کادمیم، کروم و منگنز افزایشی بوده است. بالاترین و پایین‌ترین شاخص DWQI به‌ترتیب مربوط به روستاهای شحنه (92/34) و اکرم‌آباد (67/48) بود. روستاهای خویدک، اکرم‌آباد و عسکریه از نظر شاخص‌هایHPI  و HEI کیفیت نامناسب داشتند.

نتیجه‌گیری: بررسی تغییرات زمانی کیفیت آب و مکانی شاخص‌های مورد بررسی نشان داد که منبع اصلی آلودگی آب‌های آشامیدنی در شهرستان یزد فعالیت‌های صنعتی است زیرا روستاهای نزدیک مراکز صنعتی کیفیت آب نامناسب‌تری داشتند. این نتیجه لزوم مدیریت پایدار کیفیت آب آشامیدنی برپایه برنامه ایمنی آب در این منطقه را مشخص می‌سازد.

زمینه و اهداف: حیوان گزیدگی یک مشکل بهداشت عمومی با پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی است. هدف مطالعه بررسی وضعیت اپیدمیولوژیک و جغرافیایی حیوانات گزیدگی در استان کرمانشاه بود.

مواد و روش‌ها: اسناد موجود ثبت حیوان گزیدگی مراکز بهداشتی درمانی و پیشگیری از بیماری‌های واگیر دانشگاه علوم پزشکی طی سال‌های 1401-1390 مطالعه گذشته‌نگر توصیفی مقطعی شدند. آنالیز داده‌ها با روش توصیفی فراوانی (میانگین، واریانس و انحراف‌معیار)، مربع کای- دو و استفاده از نرم‌افزار Arc GIS برای ترسیم نقشه پراکنش جغرافیایی انجام شد. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: درمجموع 52816 حیوان گزیدگی در سراسر استان گزارش شد. روند بروز موارد حيوان گزيدگي در 12 سال مزبور رو به افزايش بود. گزارشی ناشی از مرگ نبود. بیشترین حیوان مهاجم سگ با 87% بود و از لحاظ محل آناتومیک بيشترين آسيب‌ها در اندام‌هاي تحتاني (50/42%) بود. روستاییان و حاشیه نشین‌ها با  33/53% بیشترین گروه تحت تهاجم حیوان بودند. مردان 68/75% و زنان 31/25% را تشکیل دادند. گروه سني در کل جمعیت مورد مطالعه 7 تا 30 سال با 27% بیشترین میزان آسیب را داشتند. بیشترین موارد گزش در تابستان و بهار و کمترین در پاییز و زمستان گزارش شد.

نتیجه‌گیری: با توجه به شیوع نسبی حیوان‌گزیدگی در استان کرمانشاه، بررسی الگوهای GIS نحوه‌ی انتشار حیوان گزیدگی و شناسایی مناطق اندمیک، ارائه طرح‌های آموزشی هدفمند، برنامه‌های مداخله‌ای جهت پیشگیری و کاهش حیوان گزیدگی به ویژه در فصول تابستان و بهار با تاکید بر افزایش آگاهی افراد و ایمن‌سازی سگ‌ها ضروری است.

زمینه و اهداف: ترکیبات خطرناک کلروفنل در فاضلاب حاصل از پالایشگاه‌ها، تولید حشره‌کش و صنایع دارویی وجود دارد. در این مطالعه حذف 2و4-دی‌کلروفنل به روش ترکیبی بررسی شد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه برای حذف آلاینده از فاضلاب سنتتیک در غلظت‌های mg/L 5–15 از فرآیند شیمیایی به عنوان پیش تصفیه و فرآیند بیولوژیکی برای تصفیه تکمیلی فاضلاب استفاده گردید. در فرآیند شیمیایی از آلوم در غلظتmg/L 150 -250 و کلرورفریک با غلظتmg/L 150–350 استفاده شد. در فرآیند بیولوژیکی روش لجن فعال با رشد معلق و چسبیده از گیاه لوفا سیلیندریکا به عنوان رشد چسبیده استفاده شد. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: در فرآیند شیمیایی pH بهینه برای آلوم برابر 3 و برای کلرور فریک رقم 5 و 7 بدست آمد. همچنین غلظت بهینه برای آلوم mg/L1000 و برای کلرور فریک mg/L 350 به دست آمد. بیشترین کارآیی حذف آلاینده توسط آلوم و کلرورفریک، در غلظت mg/L 15 و به ترتیب 30  و 35 درصد به دست آمد. در فرآیند بیولوژیکی کارآیی حذف COD برای رآکتور ترکیبی 91 درصد و برای رآکتورهای دارای 10،5و mg/L 15 آلاینده به ترتیب 74، 81 و86/5 درصد به دست آمد. کارآیی حذف COD رآکتور ترکیبی 89 درصد و در لجن فعال رشد چسبیده با گیاه لوفا و بدون تصفیه شیمیایی 67 درصد بود.

نتیجه‌گیری: عملکرد رآکتور لجن فعال با محیط رشد چسبیده با بستر گیاه لوفا سیلیندریکا در حذف 2و4-دی‌کلروفنل بهتر از لجن فعال معمولی بدست آمد.

زمینه و اهداف: شناخت اعمال ناایمن پرستاران نقش چشمگیری در پیشگیری از حوادث دارد. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف تعیین نوع اعمال ناایمن، شناسایی عوامل موثر، علل بروز و ارتباط آن‌ها با تعدادي از مشخصات جمعیت‌شناختی پرستاران شاغل در بخش مراقبت‌های ویژه بیماران قلبی –عروقی (CCU) بیمارستان انجام شد.

مواد و روش‌ها: در مطالعه مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی حاضر، اعمال ناایمن پرستاران بخش CCU یک بیمارستان با استفاده از روش نمونه‌برداري اعمال ناایمن و تهیه سیاهه وارسی اعمال ناایمن، حوادث ثبت شده‌ی گذشته در بیمارستان و مرور منابع بررسی شد. درنهایت، درصد اعمال ناایمن و ارتباط آنها با برخی از متغیرهای جمعیت‌شناختی با آنالیزهای آماری از جمله آزمون کاي دو ارزیابی شد. تمام مراحل این تحقیق با رعایت موازین اخلاقی و پژوهشی انجام شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد، بین متغیرهای سن، سابقه کار، سطح تحصیلات، پست سازمانی و وضعیت تاهل با اعمال ناایمن ارتباط معنی‌دار وجود دارد (0/001>P-value). بین نوع استخدام با اعمال ناایمن ارتباط معنی‌دار وجود ندارد. درصد اعمال ناایمن 24/4 است که کمترین میزان آن‌ها (0/03%) مربوط به ندادن به موقع داروها به بیمار و بیشترین میزان، مربوط به عدم چک مانیتور علائم حیاتی (8/78%) است.

نتیجه‌گیری: از مهمترین دلایل بروز اعمال ناایمن پرستاران، تمرکز ناکافی، فراموشی و خستگی به علت بارکاری زیاد و کمبود نیروی کار است. به دلیل جبران ناپذیر‌بودن ریسک سلامت و ایمنی بیماران و پرستاران، تامین نیروی کار کافی، برنامه کاری منعطف و ارائه خدمات رفاهی- تفریحی حائز اهمیت است.

زمینه و اهداف: باتوجه ‌به غلظت بالای فلزات در لجن رنگ، یکی از روش‌های مؤثر و اقتصادی جهت کاهش آلودگی از این لجن، بازیابی فلزات از آن است. ترکیب فرایند مکانوشیمیایی و هضم اسیدی، در بازیابی فلزات می‌تواند بازده بازیابی فلزات را بهبود بخشد. در این فرایند پارامترهای آسیاب نقش مهمی در تعیین ساختار شیمیایی محصولات نهایی دارند.

مواد و روش‌ها: نمونه‌های لجن رنگ، درسه سرعت، 150، 250 و 350 دور در دقیقه، زمان 2، 4 و 6 ساعت و نسبت وزنی گوی به نمونه 10 و 20 آسیاب گردیدند، سپس نمونه‌های آسیاب شده، تحت شرایط یکسان هضم اسیدی شدند و داده‌ها توسط نرم‌افزار Minitab با استفاده از روش تاگوچی مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفتند. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: از بین پارامترهای آَسیاب، سرعت با مشارکت 49% بیشترین تاثیر را در افزایش بازیابی تیتانیوم داشت، سپس پارامترهای زمان و نسبت گوی به نمونه، به ترتیب با 34 و 17 درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. شرایط بهینه آسیاب برای رسیدن به بیشترین بازیابی، سرعت350 دور در دقیقه، زمان 4 ساعت و نسبت گوی به نمونه 20 به دست آمد.

نتیجه‌گیری: به‌طورکلی با افزایش پارامترهای آسیاب میزان بازیابی فلزات افزایش می‌یابد، اما افزایش بیش از حد آن‌ها، ممکن است اثر عکس داشته باشد و سبب از دست ‌رفتن هزینه، زمان و انرژی شود؛ بنابراین باید مقادیر بهینة پارامترهای آسیاب تعیین گردد که در این مطالعه مقادیر بهینه، سرعت، زمان و نسبت وزن نمونه به لجن به دست آمد.

زمینه و اهداف: کیفیت هوای داخل و آزاد و تاثیر آن بر سلامت کارکنان و مراجعه‌کننده‌ها به مراکز خدمات جامع سلامت شهری در مطالعات بهداشت عمومی اهمیت زیادی دارد. این تحقیق با هدف بررسی تعداد بیوآئروسل‌های هوای داخل و آزاد مراکز انجام ‌گرفت.

مواد و روش‌ها: روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی مقطعی است. تحقیق در  5 مرکز خدمات جامع سلامت شهری کلانشهر تهران در بازه زمانی 4 ماه در دو فصل کم‌بارش و پربارش انجام‌گرفت. جمع‌آوری بیوآئروسل‌ها، اندازه‌گیری ذرات معلق، فراینفش، ازن، سرعت باد، دما و رطوبت با وسائل اختصاصی و در شرایط مدت 120دقیقه، فاصله 1/5 متری از سطح زمین و هوای داخل سالن انتظار و آزاد انجام گرفت. تعداد آئروسل‌هاي بيولوژيکي هواي داخل و آزاد برحسب CFU/m³ گزارش شد. نتايج بدست‌آمده با استاندارد EU GMP مقايسه گرديد. رعایت ملاحظات اخلاقی در تمام مراحل اجرای مطالعه درنظر گرفته شد.

یافته‌ها: ميانگين تعداد کلنی باکتري‌ها و قارچ‌هاي هوابرد داخل سالن انتظار مراکز از هواي آزاد بالاتر بود. ميانگين تعداد کلنی باکتري‌ها و قارچ‌هاي هوابرد داخل سالن انتظار مراکز به‌‌ترتیب 86/4 و 1062/1 و در هوای آزاد مراکز به‌ترتیب 89/6 و 1060/1 بدست ‌آمد. حضور ميکروارگانيسم‌های آسپرژيلوس و پنيسليوم در سالن انتظار بیش‌تر از سایر قارچ‌ها بود.

نتیجه‌گیری: تعداد آئروسل‌های بیولوژیکی مراکز با توجه به متغیر فصل، تراکم مراجعه‌کننده، تعداد مراجعه‌کننده و مساحت کف سالن انتظار متفاوت می‌باشند. ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻄ و توجه به وﺿﻌﯿﺖ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﯿﮑﺮوﺑﯽ ﻫﻮاي سالن انتظار مراکز به ارتقای وضعیت سلامت کارکنان و مراجعه‌کنندگان و کاهش ﻫﺰﯾﻨـﻪ‌ ﻣنجر ﻣﯽ‌ﮔﺮدد.