مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی

‌زمینه و هدف: حقوق شهروندی از مفاهیم مدرن است. این مقوله، کلیه حیطه‌های حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در‌بر می‌گیرد. حقوق شهروندی از مهم‌ترین محورهای حقوق اساسی هر کشور محسوب می‌شود که بنیان آن فارغ از طبقه، نژاد و جنسیت بر اساس حق حیات، کرامت انسانی و امنیت پایه‌گذاری گردیده است. بر اساس منشور حقوق شهروندی از مهم‌ترین حقوق شهروندان تأمین امنیت آنان در زمینه‌های مختلف جانی، حقوقی و بالاخص مالی و اقتصادی در مراودات روزمره می‌باشد. در تعالیم دینی نیز جهت حفظ منزلت و کرامت شهروندان، از ظلم و تعدی به دارایی افراد به هر صورتی‌ که باشد، نهی شده است.

مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی انجام می‌شود.

یافته‌ها: امنیت اقتصادی در پرتو عواملی چون اکتساب و انعقاد معاملات در بستری سالم و بدون هرگونه حیله و نیرنگ، انجام‌یافتن تعهدات مالی از سوی شهروندان و مصونیت دارایی افراد از هرگونه تجاوز، تحقق می‌یابد. امروزه یکی از معضلاتی که با حقوق شهروندان در تعارض می‌باشد، استفاده از شیوه‌های هوشمندانه به منظور فرار از تعهدات اجتماعی و اقتصادی است که در اصطلاح حقوقی، معامله به قصد فرار از دین نام دارد. این امر در مواردی صدق پیدا می‌کند که فرد بدهکار به انگیزه فرار از محدودیت‌های قانونی برای این‌که اموالش توسط طلبکاران توقیف نشود، معامله‌ای انجام داده تا اموال خود را در مقابل طلب فرد دیگر حفظ نماید.

نتیجه‌گیری: آنچه موجب از بین‌رفتن امنیت‌ حقوقی و سستی اعتبار در روابط تجاری با دیگران می‌شود، نیرنگ بدهکار برای فرار از پرداخت دین و اضرار به طلبکار به دلیل عدم امکان استیفای تمام یا بخشی از طلب است. معاملات به قصد فرار از دین در فقه و حقوق ایران (به موجب ماده 218 قانون مدنی) جهت برقراری امنیت اقتصادی، ثبات اعتماد اجتماعی و جلوگیری از تضییع حق شهروندان بالاخص طلبکاران با مد نظر قراردادن اصول کرامت و امنیت، غالباً غیر نافذ یا باطل می‌باشند.

زمینه و هدف: خلود دوزخیان به معنی ماندگاری ابدی در دوزخ می‌باشد که از دیرباز مورد بحث مفسران و دین‌پژوهان بوده است. در پژوهش حاضر به نقد خلود دوزخیان بر اساس مبانی حكمت متعالیه و آیات قرآن، پرداخته خواهد شد.

مواد و روش‌ها: مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام می‌گردد.

یافته‌ها: نباید چنین پنداشت که هیأت‏های پست و شقاوتمندانه، راسخ در نفس گردد و در نتیجه آن نوع مجرد جدیدی در انسان به وجود می‏آید كه همواره وجود خواهد داشت و مجرد مزبور است که به صورت ابدی در عذاب خواهد بود.

نتیجه‌گیری: به عبارتی، علی‌رغم این‌که خلود در عذاب یا به تعبیری جاودانگی عذاب یکی از مسلمات اعتقادی است که اساساً با اصول اخلاقی منافاتی ندارد، اما در عین حال باید توجه داشت که اگر اخلاق رذیله و حالات زشت صورت، در نفس راه نیابد و ملائم ذات آن نباشد، یعنی نفس از نفوس سعید بوده و بالعرض حالات و هیأت‏های شقاوتمندانه‏ای به خود گرفته است، مانند نفوس مؤمنان گنهكار، چنین نفسی، بالاخره آن صورت را رها می‏كند و آن حالات از او زایل می‏گردد، زیرا حالات مزبور در واقع یک حالت قسری و غیر طبیعی است.

آن نظام سیاسی که خود را متعلق به مردم می‌داند، تنها مشتری آرای آنان نیست، بلکه اداره و خواست شهروندانش را مورد توجه قرار می‌دهد. امروزه و به عنوان امری نوظهور، حقوقی نظیر آزادی بیان، آزادی مطبوعات، لزوم مشارکت در امور سرنوشت‌ساز و موارد دیگر، حقوق شهروندی نامیده می‌شوند که رعایت آن‌ها منجر به توزیع عادلانه قدرت، ثروت و حتی اطلاعات می‌شود. این حقوق رابطه افرادی را که در یک محدوده جغرافیایی زندگی می‌کنند، با حاکمیت مشخص می‌کنند و از مشخصات بارز جوامع دموکراتیک محسوب می‌شود. با این حال، بسیاری از حکومت‌ها در اعطای کامل این حقوق به شهروندان مقاومت می‌کنند. با توجه به دموکراتیک‌بودن نظام جمهوری اسلامی ایران، بررسی مشروعیت حقوق شهروندی در اسلام ضرورت پیدا می‌کند. تحقیق در مبانی و ادله فقهی، نشان می‌دهد با استناد به دلیل عقل در امور امضایی و اصل اباحه در اموری که ممنوعیت صریح شرعی ندارند و با توجه به ضرورت پرهیز از قاعده سد ذرایع، مبانی مشروعیت حقوق شهروندی فراهم می‌شود. این تحقیق به روش نظری (توصیفی ـ تحلیلی) تنظیم شده است.

زمینه و هدف: حج به عنوان یکی از اعمال مهم در نظام رفتاری مؤمنان دارای ابعاد گوناگونی است که نحوه مدیریت آن می‌تواند آثار اخلاقی، سیاسی و اجتماعی متفاوتی در پی داشته باشد. به همین دلیل پژوهش حاضر درصدد است تا از منظری اخلاقی، نظام رفتاری مدیریت حج و تأثیر آن بر اخلاق زیستی را مورد بررسی قرار دهد.

مواد و روش‌ها: روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که به دلیل رویکرد مقاله از منابع اسنادی، آیات و روایات و همچنین متون معتبر فقهی و تاریخی استفاده شده است.

یافته‌ها: اصول و معیارهای اخلاقی مدیریت حج عبارت از محبت و مهرورزی، مدیریت عمومی و مبتنی بر نگاه فراقومی و فراملی، داشتن بصیرت در مدیریت، هماهنگی و همراهی گفتار و عمل مدیران حج، عدالت‌محوری و پرهیز از گرایش‌های قومی و قبیله‌ای و ملاک قراردادن اصل «مدیر خاص و مخاطب خاص» در مدیریت کنگره عظیم حج است. این معیارها با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه معاصر هم می‌توانند الگویی از مدیریت اخلاقی اسلامی را به جهانیان نشان دهند و هم معرف احکام و معارف مدیریتی اسلام تلقی شوند.

نتیجه‌گیری: برگزاری حج و حتی مدیریت آن موضوعی عمومی و همگانی برای کشورها و ملل مختلف است و از این‌ رو نمی‌تواند در انحصار گروه و یا کشور خاصی باشد. این امتیاز، حتی نمی‌تواند شامل منطقه‌ای که کعبه در آن واقع شده است، باشد. بنابراین مدیریت حج می‌بایست در راستای نظام رفتاری اسلام، مبتنی بر اخلاق و الگویی برای ملل مختلف باشد. این امر نیازمند توجه به دستورات و احکام الهی، بهره‌گیری از علم روز و همچنین تبدیل مدیریت کنگره حج به عنوان الگویی برای معرفی معارف و احکام اسلامی به عنوان میراثی مشترک است.

زمینه و هدف: نظام مسؤولیت بین‌المللی دولت‌ها، مورد پرسش فیلسوفان حقوق بین‌الملل بوده است. انتقاد اصلی آن‌ها به منصفانه‌نبودن تحمیل بار مسؤولیت بر شهروندان بی‌تقصیر دولت‌ها، به ویژه منصفانه‌نبودن نظام مسؤولیت ثانوی در حقوق بین‌الملل مربوط است. این امر موجب پیداش نظریه فردی‌بودن مسؤولیت دولت‌ها شده است. هدف مقاله حاضر تبیین این موضوع است که آیا نظام حقوقی مسؤولیت ثانوی دولت و شهروندان ناشی از مسؤولیت سازمان‌های بین‌المللی منصفانه بوده و با اصول اخلاقی سازگار است یا خیر؟

مواد و روش‌ها: در این مطالعه تحلیلی، مقالات و اسناد حقوقی منتشرشده در زمینه مسائل اخلاقی و حقوقی به صورت هدفمند جستجو شده و سپس استدلال‌های موافقان و مخالفان نظریه مسؤولیت اخلاقی و حقوقی دولت‌ها مورد تحلیل قرار گرفته است.

یافته‌ها: یافته‌های مقاله حاضر حاکی از آن است که نظام حقوقی مسؤولیت ثانوی دولت و شهروندان ناشی از مسؤولیت سازمان‌های بین‌المللی، نه‌تنها غیر منصفانه نیست، بلکه با تعهد به جبران خسارت زیان‌دیدگان، منصفانه و اخلاقی‌بودن این نظام حقوقی تضمین می‌شود.

نتیجه‌گیری: در حقیقت مسؤولیت ثانوی دولت‌های عضو سازمان‌های بین‌المللی مطابق با اصول انصاف و اخلاق است.

Background and Aim: Organizations need reliable and robust strategies to survive and thrive in an unstable environment. Many authors believe that knowledge is the most important input to the process of strategy formulation, implementation and evaluation. As such, it is important to know how to collect, analyze and process the knowledge required. The purpose of this paper is to design a strategic intelligence process model at the organizational analysis level.

Materials and Methods: The textual data of this study were collected in English and Persian through the databases of EBSCO, Google Scholar and Iran Doc.

Findings: The findings of the study showed that the process of strategic intelligence for the experts in the state banking industry consists of eight stages. The two stages of "need determination" and "planning and organization" are process drivers, which through the "information gathering" phase lead to the following steps: "Purifying and storing useful information", "information analysis", "production Intelligence", "Distributing Intelligence and Ethics" and "Using Intelligence and Feedback".

Conclusion: The results of this study provide insights into the implementation of the strategic intelligence process in organizations and evaluate its effectiveness. Because decision-making patterns follow value systems, these value systems give different ratings to different decisions and when referring to the system when a person, or social organization, faces multiple decisions at the same time. Governing value selects decisions that, overall, gain a higher rank in the accepted value system and those are decisions that ensure the utility of the individual or the social system. Therefore, mere review of policies, plans and operational plans (strategic levels) in strategic environmental assessment will not suffice in terms of their compliance with environmental criteria, as they may at some stage need to "formulate" the plan and its implementation is made; irreversible decisions are made that require a lot of costs to reform.

Please cite this article as: Abbaspour A, AmirKhani AH, Pourezzat AA, Hozoori MJ. Feasibility of Implementing the Integrated Model of Biological Ethics and Strategic Intelligence: From Theory to Practice. Bioethics Journal, Special Issue on Bioethics and Citizenship Rights 2020; 81-103.

زمینه و هدف: در طول تاریخ عوامل مختلفی مانع دستیابی شهروندان به حقوق خود شده است یکی از مهم‌ترین آن‌ها، عامل جنسیت می‌باشد. وضعیت زنان در ایران در طول تاریخ دستخوش تحولات بسیاری قرار گرفته است و امروزه از جنبه های مختلف نیازمند شناسایی نیازها و یافتن راه‌کارهای قانونی می‌باشد. در متن «منشور حقوق شهروندی»‌ اولویت رعایت حقوق زنان به عنوان نیمی از جامعه لحاظ شده است، اما اهتمام لازم برای شناسایی ضعف‌ها و رعایت دقیق و بی‌قید و شرط آن به عمل نیامده و رعایت آن با چالش‌های بسیاری مواجه بوده است. با توجه به این نکات، مطالعه و شناسایی چالش‌های حقوق شهروندی زنان برای ما ضرورتی اساسی است، لذا هدف این پژوهش بررسی میزان آگاهی زنان از حقوق شهروندی خویش، احصای حقوق شهروندی زنان در منشور حقوق شهروندی و همچنین انتظارات آنان از دولت بوده است.

مواد و روش‌ها: در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای نسبت به جمع‌آوری و مطالعه منابع مورد ‌نیاز اقدام نموده و با مقایسه داده‌های حاصل از مطالعه سعی در انتخاب و بهره‌مندی از دقیق‌ترین اطلاعات در کتب و اسناد و سایت‌های قابل دسترسی برای توصیف و تبیین موضوع شده است.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که بعد از دوره مشروطیت دولت‌ها همواره کوشیده‌اند که حقوق شهروندی زنان بهبود یابد، گرچه تدوین و ابلاغ «منشور حقوق شهروندی» تحول مثبت در زمینه حقوق شهروندی زنان محسوب می‌شود، اما برخی مواد منشور در تضاد کامل با متن قوانین قرار دارد. همچنین عدم‌ مکانیسم آموزش حقوق شهروندی بالاخص در قبال زنان و فقدان ضمانت اجرایی لازم و توجه کم‌تر به خشونت علیه زنان از مهم‌ترین چالش‌های منشور حقوق شهروندی است.

نتیجه‌گیری: وضعیت حقوق شهروندی زنان در ایران حاصل مجموعه‌ای پیچیده از عوامل تاریخی اجتماعی و فرهنگی مذهبی، سیاسی است و هر نوع تحولی در این زمینه نیازمند شناخت کامل این زمینه‌هاست. نباید پنداشت که وجود قوانین حتی توجه قانون اساسی به حقوق شهروندی، به تنهایی تضمین‌کننده این حقوق در جامعه باشد. شهروندی یک فرهنگ است که نیاز به آموختن و نهادینه‌شدن در طول زمان دارد.

یکی از شیوه‌های پزشکی آزمایشی در عصر حاضر کرایونیک است. در این شیوه با انجماد بدن انسان یا حیوان در دمای بسیار پایین (C ^o196 -) که پروتئین‌ها و سلول‌های بدن حفظ شده و فاسد نمی‌گردند، از آن‌ها محافظت می‌شود، به امید این‌که با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی، بتوان دوباره حیات را به این افراد بازگرداند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد تا به تبیین فرآیند انجماد انسان و تطبیق آن با اصول اخلاق پزشکی از دیدگاه اسلام بپردازد. در این پژوهش مشاهده خواهد شد که اصول اخلاق پزشکی که عبارتند از: اصل احترام به آزادی فردی، اصل سودمندی و عدم اضرار و اصل عدالت، منطبق بر اصول و تعالیم حیات‌بخش دین اسلام می‌باشند و به دلیل وحیانی‌بودن و فطری‌بودن، اصول مزبور در دین اسلام از پشتوانه محکم‌تری برخوردار هستند. همچنین از آنجا که کرایونیک با پایبندی به این اصول اخلاق پزشکی صورت می‌پذیرد، می‌تواند از این حیث در جوامع اسلامی موجه قلمداد شود.

زمینه و هدف: نهاد خانواده از منظر آموزه‌های اسلامی دارای اهمیت فراوانی است که فقدان و یا تهدید آن ممکن است تبعات جبران‌ناپذیری در حیطه اخلاقی و اجتماعی در پی داشته باشد. به همین دلیل توجه به آموزه‌های اخلاقی اسلام و بررسی اصول اخلاق زیستی در باب نهاد خانواده به عنوان هدف اصلی پژوهش حاضر انتخاب شده است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه، با روش توصیفی ـ تحلیلی (روش کتابخانه‌ای)، به بررسی آموزه‌های اخلاقی اسلام در باب نهاد خانواده پرداخته و اطلاعات نیز به شیوه اسنادی و بهره‌گیری از متون فقهی و حقوقی جمع‌آوری شد.

یافته‌ها: برپایی و تداوم نهاد خانواده از منظر آموزه‌های اسلامی نیازمند رعایت اصول و شرایطی است که از حیث اخلاقی، مروج اخلاق فردی و اجتماعی نیز تلقی می‌شوند. این اصول شامل رابطه مودت‌آمیز، تکریم اعضای خانواده از سوی یکدیگر، حُسن معاشرت، توافق و تفاهم، صداقت و شکیبایی، وفاداری و امانتداری، رازدای و عیب‌پوشی، تقسیم وظایف بر مبنای عدالت است که کاربست این اصول الگویی برای ترویج اخلاق در جامعه تلقی می‌شود.

نتیجه‌گیری: نظام اخلاقی اسلامی با تکیه بر نهاد خانواده می‌تواند زمینه‌ساز نسلی متعهد و متعالی گردد که هم ارزش‌های الهی را سرلوحه رفتار فردی، خانوادگی و اجتماعی قرار دهد و هم با چالش‌های دنیای مدرن که نهاد خانواده را هدف گرفته است، مقابله کند. بر این اساس، سوابق نظام‌های اخلاقی غیر دینی، نشان‌دهنده بی‌اثربودن آن‌ها در مطلوبیت‌بخشی به این نهاد و گاه در تعارض با مصالح عالیه آن است.

زمینه و هدف: شهروند از دو عبارت «شهر»، محل اجتماع انسانی و «وند» عامل پیوستگی انسان به این محل اجتماعی تشكیل شده و شهروند كسی است كه به محل زندگی خود و اجتماع انسانی تعلق خاطر دارد. این شهروند مختص زمانی است كه انسان دارای حق است و در مقابل رعیت یا تبعه یا پیرو قرار می‌گیرد، لذا هدف از این پژوهش بررسی نقش مردم و حکومت در تحقق و اجرای حقوق شهروندی در جامعه است.

مواد و روش‌ها: در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای به صورت فیش‌برداری از منابع مرتبط با تحقیق به بررسی نقش حکومت و مردم در اجرای حقوق شهروندی در نظام جمهوری اسلامی پرداخته شده است.

یافته‌ها: شهروند، یعنی انسان دارای كرامت است؛ بحث حقوق انسانی با لحاظ‌كردن كرامت انسانی و مفاهیم خاص بشری مانند حقوق بشر معنا پیدا می‌كند. چیزی به نام حقوق شهروندی وجود ندارد و عبارت حقوق شهروندی در حقیقت مجموعه قوانین مقررات امتیازات و آنچه كه به كرامت شهروندان درون ایران قرار می‌گیرد، عنوان می‌شود.

نتیجه‌گیری: نتایج به دست‌آمده نشان داد که حکومت از طریق رسیدگی قضایی و غیر قضایی و مردم از طریق، آموزش، مطالبه‌گری، تقاضای دادرسی عادلانه می‌توانند در تحقق و اجرای حقوق شهروندی در جامعه نقش داشته باشند.

زمینه و هدف: حقوق شهروندی و آموزش مبانی و ابعاد مختلف آن یکی از ضرورت‌های جوامع امروزی است. به این دلیل که جوامع امروزی غالباً حقوق شهروندی را به عنوان یک بُعد مهم در سیاست‌ورزی به حساب می‌آورند. در همین راستا، پژوهش حاضر درصدد است تا به بررسی تضمینات حقوقی آموزش شهروندی در چارچوب نظام حقوقی ایران بپردازد.

مواد و روش‌ها: روش پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی است که مطالب را به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای جمع‌آوری نموده و به شیوه استدلالی و استنتاجی تجزیه و تحلیل نموده است.

یافته‌ها: آموزش حقوق شهروندی دارای مبانی و ابعاد روشنی در حقوق داخلی ایران است. از این رو تضمینی برای گسترش ابعاد آن به شمار می‌رود. آموزش در مدارس، مراکز آموزش عالی و رسانه‌های جمعی یک ضرورت اساسی برای گسترش حقوق شهروندی در چارچوب نظام حقوقی ایران است.

نتیجه‌گیری: محوریت‌داشتن عدالت، آزادی فردی و اجتماعی، حق بهره‌مندی از آموزش رایگان، حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در قالب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ضامنی برای تحقق آموزش حقوق شهروندی محسوب می‌شوند. بنابراین جامعه مدنی و نهادهای غیر دولتی در آموزش حقوق شهروندی می‌بایست از جایگاه مؤثرتری برخوردار گردند و حتی به شیوه‌های مذهبی و در قالب مؤسسات و نهادهای خیریه می‌توانند باعث ترویج حقوق شهروندی در ابعاد نظری و عملی گردند. آموزش‌های ضمن خدمت در مدارس و دانشگاه‌ها یک ضرورت اساسی برای تضمین حقوق شهروندی و به منصه ظهوررساندن حقوق شهروندی منبعث از قانون اساسی و منشور حقوق شهروندی است.

زمینه و هدف: آموزش علاوه بر این‌که یکی از مصادیق مهم حقوق بشر است، ابزاری مهم برای تحقق سایر مصادیق حقوق بشر نیز به شمار می‌رود. تضمین و اجرای حق آموزش مقدمه تضمین و اجرای سایر مصادیق حقوق بشر می‌باشد. حق بر آموزش ابتدعاً در قامت یک اصل کلی و منعطف که فاقد تعهدات حقوقی مشخص و الزام‌آور بود، در قالب اعلامیه جهانی حقوق بشر پذیرفته شد. به علت تفاوت‌های بنیادینی که در نظام‌های حقوقی ـ سیاسی دولت‌ها وجود داشت، توسعه و تقویت حق مزبور به نظام‌های حقوقی منطقه‌ای و داخلی سپرده شد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه با روش تحلیلی ـ توصیفی، ابتدا مفهوم شهروندی و اهمیت آموزش بحث و بررسی خواهد شد. پس از مشخص‌شدن وضعیت متغیر مزبور، اهداف فرآیند آموزشی و مفهوم «حق بر آموزش» برای تبیین دقیق‌تر چارچوب کلی مسأله اصلی پژوهش حاضر و سپس آموزش دموکراسی، تسامح و تساهل به عنوان معیار اصلی برای ترویج شهروندی دموکراتیک مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

یافته‌ها: در چارچوب حق بر توانمندسازی، آموزش سازکاری است که با استفاده از آن، افراد می‌توانند ابزارهای لازم را برای مشارکت کامل در جوامع به دست آورند. آموزش نقش بسیار مهمی را در توانمندسازی اقشار آسیب‌پذیر، ترویج حقوق بشر و دموکراسی، فراهم کردن زمینه‌های لازم برای توسعه پایدار و... ایفا می‌کند، در نتیجه آموزش به عنوان یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌های مادی و معنوی محسوب می‌شود که یک دولت می‌تواند در راستای توسعه، پیشرفت و رفاه شهروندان خود، انجام دهد.

نتیجه‌گیری: تحولات حق بر آموزش و اجرا و تضمین آن در چارچوب دکترین شهروندی دموکراتیک و در نتیجه، ارتباط آن با توسعه و تقویت مفهوم حکومت قانون و عناصر تشکیل‌دهنده آن، در فرآیند تربیت شهروندان پایبند به دموکراسی و ایجاد یک نظام حقوقی ـ سیاسی که اصلی‌ترین و کارآمدترین ضمانت اجرای آن فشار واقعی افکار عمومی و مطالبه‌گری عموم مردم خواهد بود، نقش اساسی ایفا کند.

زمینه و هدف: عقد بیع، رایج‌ترین و مهم‌ترین عقد تملیکی است که به موجب آن فروشنده مالی را در مقابل عوض به خریدار منتقل می‌کند. امروزه عقد بیع هم در حقوق داخلی کشورها و هم در جوامع مختلف و به عنوان ابزاری برای داد و ستد به کار گرفته می‌شود. گسترش وسایل ارتباطی و صنعت حمل و نقل باعث شده است تا اهمیت عقد بیع بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل بررسی شروط اخلاقی عقد بیع به عنوان هدف اصلی پژوهش حاضر انتخاب شده است تا بتواند رویکرد عقد مزبور را در حوزه‌های مختلف انتقال، ریسک، ضمانت طرفین و... مورد بررسی قرار دهد.

مواد و روش‌ها: با توجه به رویکرد پژوهش حاضر، روش توصیفی ـ تحلیلی به عنوان روش پژوهش انتخاب شده است و به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای، نسبت به جمع‌آوری اطلاعات اقدام شده است.

یافته‌ها: رضائی‌بودن عقد بیع، اصل اخلاقی و پذیرفته‌شده میان طرفین است که هم در حقوق داخلی کشورها و هم در قوانین و مقررات بین‌المللی و تجاری مورد توجه قرار می‌گیرد؛ در عقد بیع، به محض تحقق بیع، خریدار مالک مبیع و فروشنده مالک ثمن می‌شود، اصل تعهد به عنوان اصلی اخلاقی دیگری در عقد بیع ناظر بر آن است که هر یک از آنان، عوض حیات حقوقی و نفوذ خود را از دیگری می‌گیرد. بنابراین چنانچه یکی از دو، تلف شود از تعهد معاف می‌گردد، لذا تلف مبیع در اثر حادثه قهری بر فروشنده تحمیل می‌شود. همچنین وجود و اعتبارداشتن ثمن، اصلی اساسی و شرطی اخلاقی برای تحقق عقد است.

نتیجه‌گیری: معامله و تعهد در عقد بیع به دلیل همراهی اراده و عمل، وجود ثمن و انتقال ریسک و مالکیت به خریدار دارای جنبه‌های اخلاقی است که در صورت فقدان این شروط، معامله صوری محسوب می‌شود. با پیشنهاد «تسلیم» به عنوان نقطه عطف در نظام‌های حقوقی که در مورد بیع و مسائل مرتبط با آن از «شیوه مفهومی» استفاده می‌کنند، گامی جلوتر نهاد که بر این اساس مالکیت و ریسک هر دو با تسلیم انتقال خواهند یافت. استدلال فوق می‌تواند برای حمایت از نظریه انتقال ریسک هم‌زمان با تسلیم به کار رود و به بهبود معاملات در ابعاد داخلی و بین‌المللی منجر شود. هم از منظر حقوقی و هم از نظر اخلاقی می‌توان پذیرش انتقال ریسک، رضائی‌بودن و تعهد طرفین را اصولی تأثیرگذار در بهره‌گیری از عقد بیع تلقی نمود.

زمینه و هدف: استقرار نظام پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران دغدغه اندیشمندان و مرکز توجه بسیاری از پژوهش‌ها بوده است. پیش از این، امکان‌سنجی دگردیسی رژیم سیاسی به پارلمانی در ساختار نظام حقوقی ایران، و چالش‌ها و تهدیدهای آن مورد بحث و تضارب آرا قرار گرفته است. این در شرایطی است که با بذل نظر به اهمیت پیامدگرایی در سازه‌بندی نظام‌های سیاسی، نگاه تخصصی ـ تحلیلی در این حوزه اولویت بیشتری می‌یابد. تحقیق حاضر با این هدف، با رویکردی پیامدگرا، تأثیرگذاری پارلمانی‌شدن در جمهوری اسلامی ایران را بر مؤلفه‌های توسعه و حقوق شهروندی مورد توجه قرار می‌دهد.

مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاد از منابع کتابخانه‌ای ـ اسنادی انجام می‌پذیرد.

یافته‌ها: حقوق شهروندی در سطوح سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خاصه از مجرای مؤلفه‌های همگرایی یا واگرایی قوا و نیز مظاهر دموکراسی و شرکت شهروندان در تعیین سرنوشت خود، تحت تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم تغییر رژیم سیاسی قرار می‌گیرد. در جمهوری اسلامی ایران به واسطه جایگاه خاص انتخابات ریاست جمهوری و شرایط حاکم بر آن و همچنین ضعف‌های تحزب و انتخابات مجلس و مضافاً کیفیت روابط قوای حاکم، تغییر رژیم از ریاستی به پارلمانی، بدون تحقق لوازم و مقدمات این تغییر، دایره حقوق سیاسی شهروندان را تضییق می‌نماید که متعاقباً در بعد آزادی‌های فردی و حقوق اجتماعی و همچنین توسعه اقتصادی، این امر می‌تواند آثار منفی را موجب گردد.

نتیجه‌گیری: فراهم‌آوری ملزومات نظام پارلمانی نظیر فرهنگ تحزب، تغییرات قانونی و تحولات ساختاری، گذار به پارلمانی در نظام حقوقی ایران را توأم با ارتقای مؤلفه‌های حقوق شهروندی ممکن می‌نماید، لیکن با ملاحظه هزینه‌هایی که این امر بر دولت و شهروندان تحمیل می‌نماید، فرضیه ارتقای کیفی نظام ریاستی فعلی با هدف تأثیرگذاری مثبت بر حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهروندان، تقویت می‌شود.

زمینه و هدف: پروژه ژنوم انسانی در مفهوم عام خود پروژه‌ای ژنتیکی است که با مهندسی ژنتیک یک انسان، امکان ایجاد هرگونه تغییر در نژاد انسان، اعم از ترمیم یا ارتقای ژنتیکی و حتی تولید انسان جدید بدون نیاز به نطفه پدر را فراهم می‌کند. از آنجا که تاریخ آغاز مطالعات ژنتیکی قدمت طولانی ندارد، مسأله شبیه‌سازی در حوزه امور مستحدثه قرار می‌گیرد. ملاحظات اخلاقی در واقع ناظر بر موانع اخلاقی است که در اثر ژنوم انسانی ممکن است پدید آید. بنابراین پژوهش حاضر درصدد است تا این نکات اخلاقی را مورد توجه قرار دهد.

مواد و روش‌ها: برای بررسی موضوع حاضر از روش توصیفی ـ تحلیلی بهره برده شده است که در زمره روش‌های کیفی به حساب می‌آید. روش حاضر با جمع‌آوری اطلاعات از متون و منابع اسنادی در حیطه اخلاقی و پزشکی به بررسی موضوع تغییر ژنوم انسانی می‌پردازد.

یافته‌ها: شبیه‌سازی انسان نیازمند در نظرگرفتن ملاحظات اخلاقی فراوانی است که از جهات مختلفی از جمله: عدم امنیت تکنیکی و پزشکی، سست‌شدن نهاد خانواده و نقض اصل کرامت انسانی و خدشه‌دارشدن نسب انسانی، عدم برخورداری از هویت فردی و رشد روانی کامل، ایجاد رویکرد نژادپرستانه و ایجاد نژاد برتر، نقض آفرینش انسان و دستکاری در کار خداوند را دربر می‌گیرد.

نتیجه‌گیری:  قوانین و قواعد مربوط به شبیه‌سازی در حقوق ایران مبهم و دارای ابعاد مختلفی هستند که نمی‌توان پشتوانه حقوقی محکمی برای حمایت از شبیه‌سازی فراهم آورد. تنها مواردی که دیده می‌شود، قواعد مربوط به ارث حمل، وصیت برای حمل و اقرار به نفع حمل است که در حوزه شبیه‌سازی از آنان نتایحی استخراج می‌شود. بنابراین از منظر حقوقی نیازمند وجود قوانین شفاف درباره شخصیت و هویت جنین و فرایند شبیه‌سازی هستیم. تأسیس قوانینی جهت شفاف‌سازی سازوکارهای بهره‌گیری از فناوری شبیه‌سازی امری ضروری است.

زمینه و هدف: تربیت فردی و اجتماعی از مهم‌ترین موضوعات مورد تأکید در مکاتب و ادیان مختلف است. این مسأله به طور مشخص در دین اسلام که هدف اساسی آن، هدایت انسان‌ها به سوی سعادت دنیوی و اخروی است، مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس، پژوهش حاضر به محورهای تربیت فردی و اجتماعی بر مبنای اصول اخلاقی در نهج‌البلاغه می‌پردازد.

مواد و روش‌ها: روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی است که به صورت مروری به بررسی مؤلفه‌های تربیت فردی و اجتماعی در نهج‌البلاغه می‌پردازد.

یافته‌ها: ابعاد تربیت در اسلام و سیره امام علی (ع) بر مبنای عدل‌ورزی، معاشرت نیکو و احسن، صبر و شکیبایی، بخشندگی و نیک اندیشی، نفی خودستایی و خساست، نفی تکبر و خودستایی و ظلم‌ستیزی بنا شده است که در نهایت، به اصلاح امور فردی و اجتماعی منجر می‌شوند و بنیانی برای شکل‌گیری زندگی مبتنی بر اخلاق تلقی می‌گردند.

نتیجه‌گیری: اصول اخلاقی در سیره امام علی (ع) و نهج‌البلاغه، بر مبنای فطرت پاک انسانی بنا شده است که باعث شکل‌گیری زندگی صلح‌آمیز و اخلاقی میان انسان‌ها می‌شود و در نهایت زندگی اجتماعی انسان را مبتنی بر عدالت، همکاری و تعاون اجتماعی، نفی تکبر و کمک به هم‌نوعان سامان می‌بخشد. تربیت در نهج‌البلاغه متأثر از احکام و آموزه‌های دینی و رفتار رسول گرامی اسلام (ص) به عنوان الگوی واقعی زندگی اخلاقی، شکل گرفته است.

زمینه و هدف: عبادات در اسلام دارای جایگاه مهمی هستند که علاوه بر تزکیه و تطهیر نفسانی افراد، عاملی برای بهبود زندگی اجتماعی انسان‌ها نیز محسوب می‌شوند. عبادات اسلامی با ترویج اندیشه زیستن مطلوب افراد با یکدیگر، جلوه‌های خاصی از اخلاق زیستی را نشان می‌دهند که در این پژوهش به برخی از آنان اشاره می‌شود.

مواد و روش‌ها: روش توصیفی ـ تحلیلی به عنوان روش پژوهش حاضر در نظر گرفته شده است که بر اساس آن با تحلیل و تفسیر آیات و روایات و همچنین بهره‌گیری از منابع و مقالات مرتبط در زمینه عبادات و اخلاق زیستی، نسبت به بررسی موضوع اقدام شده است.

یافته‌ها: اخلاق زیستی در نماز، مروج فرهنگ فروتنی و تواضع، ادب و نزاکت و همچنین دعوت به توحید و یگانگی است که در نهایت آرامش عمومی را موجب می‌شود؛ روزه، مظهر صبر و سکوت و بردباری در برابر چالش‌های جامعه است؛ زکات، خمس، انفاق و وقف، اصلاح اخلاق اقتصادی و اجتماعی را سرلوحه خود قرار می‌دهند که با نفی مادی‌گرایی و ترویج شیوه‌های اقتصادی و اجتماعی سالم، پرچمدار مبارزه با ظلم و تکاثر ثروت می‌شوند؛ حج نیز نمادی جهانی برای پیوستن به دریای بیکران حق و مقابله با مظاهر شیطان در دوره‌های مختلف تاریخی است.

نتیجه‌گیری: اخلاق زیستی در اسلام همانند آنچه در احکام آن دیده می‌شود، امری فردی و مبتنی بر جدایی حوزه‌های اخلاقی از حوزه‌های اجتماعی نیست. بنابراین مجموعه احکام اسلام و عبادات آن در راستای اصلاح و ترویج اخلاق زیستی مطرح می‌شوند که هم سعادت فردی به دنبال دارند و هم این‌که اصلاح اجتماعی را وسیله‌ای برای دستیابی به سعادت به ما نشان می‌دهند. معرفی و شناسایی ابعاد اخلاقی عبادات و همچنین جلوگیری از تحریف آموزه‌های عبادی اسلام بخش مهمی از فرایند برسازش اخلاق زیستی اسلامی در جامعه است که می‌بایست مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

زمینه و هدف: تعرض جنسی یکی از جلوه‌های انحرافات اجتماعی و اخلاقی است که آثار نامطلوبی بر حوزه‌های مختلف فردی و اجتماعی می‌گذارد. به همین دلیل هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی موارد و مصادیق تعرض جنسی از منظر فقهی و همچنین بررسی آثار اخلاقی کنترل تعرض جنسی نزد آموزه‌های دینی اعم از آیات و روایات است.

مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای نظیر آیات و روایات و همچنین دیدگاه‌های فقها و اسلام‌شناسان شیعی نگاشته شده است.

یافته‌ها: شیوه‌های کنترل تعرض جنسی باعث تقویت نهاد خانواده، ایجاد روحیه تعادل و میانه‌روی در اخلاق جامعه، دوری‌گزینی ثانویه از انحرافات جنسی، تقویت گرایش به ازدواج، جلوگیری از بی‌بند و باری اخلاقی، حفظ عفت و کرامت بشر و همچنین جلوگیری از تعرضات جنسی نوظهور در میان کودکان و نوجوانان می‌شود که همگی از مصادیق کنترل اخلاق در حوزه روابط فردی و جمعی هستند.

نتیجه‌گیری: مصادیق متعیّن تعرض جنسی در فقه و آموزه‌های اسلامی طیف متعددی از تعرض جنسی فیزیکی، کلامی و غیر کلامی هستند که نشانگر اهمیت کرامت انسان، جلوگیری از خدشه‌دارشدن امنیت روانی و فیزیکی وی، تنبه و آگاه‌سازی جامعه از آثار نامطلوب اخلاقی و ارائه راه حل برای زیست اخلاقی مناسب و ایده‌آل است.

زمینه و هدف: در راستای جهانی‌شدن و کم‌رنگ‌ترشدن سایه حاکمیت ملی دولت‌ها بر حقوق بشری، تمام ابنای انسانی (فارغ از این‌که شهروند چه دولتی هستند) عضوی از جامعه بین‌المللی محسوب و به تبع این عضویت، از حقوق مختلفی متمتع می‌شوند. در همین راستا و در جهت طراحی و ارائه مجموعه‌ای از استانداردها و هنجارهای حقوقی برای تضمین هرچه بیشتر و بهتر حقوق ابنای انسانی، مفهوم حقوق بنیادین بشری در ادبیات حقوق بین‌الملل موضوعه و به طور خاص حقوق بشر بین‌المللی پا به عرصه وجود نهاد.

مواد و روش‌ها: در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی، ابتدا مفهوم قواعد آمره در حقوق بین‌الملل و آثار آن مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت و پس از شناسایی دقیق این متغیر، به معرفی مصادیق قواعد آمره در فضای حقوق بشر بین‌المللی خواهیم پرداخت. در گام بعد چارچوب حقوق شهروندی در نظام حقوقی ایران و مصادیق حقوق به عنوان متغیر دیگر این پژوهش، مورد شناسایی قرار خواهد گرفت.

ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

یافته‌ها: دولت ایران با پذیرش و تصویب میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، مفهوم حقوق بنیادین بشر که یکی از مصادیق قوآعد آمره در حقوق بین‌الملل محسوب می‌شوند را وارد نظام حقوق داخلی خود کرده است. در پژوهش حاضر مشاهده می‌شود که تفکیک میان مفهوم حقوق بشر و حقوق شهروندی در چارچوب حقوق داخلی باعث خواهد شد که تعهدات بین‌المللی ایران در ارتباط با حقوق بنیادین بشر، تحت تأثیر قرار گیرند.

نتیجه‌گیری: از یکسو، طبقه‌بندی هنجارهای حقوق بشر بین‌المللی و تفکیک آن‌ها به دو دسته حقوق بنیادین و غیر بنیادین و از سوی دیگر، عدم توجه نظام حقوق داخلی ایران به این مسأله در مواردی می‌تواند موجبات مسؤولیت بین‌المللی دولت را در فضای حقوق و روابط بین‌المللی فراهم کند، در نتیجه به نظر می‌رسد که لزوم اصلاح قوانین و مقررات داخلی در ارتباط با حقوق بنیادین بشر اجتناب ناپذیر است.

زمینه و هدف: قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ با تأثیرپذیری از الگوی جهانی دادرسی عادلانه و با اتخاذ رویکردهای نوین، از نظام‌ تفتیشی در مرحله تحقیقات مقدماتی فاصله گرفته است و این مراحل را با اخلاق حقوقی که برگرفته از تعالیم اسلامی است، پیوند داده است که نمود آن را می‌توانیم در تفهیم اتهام با بهره‌گیری از آموزه­های اخلاقی در محاکم مشاهده نماییم. هدف ما در این مقاله مطالعه و تبیین جایگاه اصل آگاهی طرف‌های دعوا و جلوه‌های آن در فرایند دادرسی کیفری با استناد به آیین دادرسی کیفری ایران و در پرتو آموزه‌های اخلاقی می‌باشد.

مواد و روش‌ها: مقاله حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانه‌ای ـ اسنادی انجام می‌یابد.

یافته‌ها: رابطه میان اخلاق و حقوق امری مسلم و مورد تأیید عملی حقوقدانان و فقها می‌باشد. از جمله مباحثی که به طور خاص می‌توان رابطه این دو را مورد کنکاش و بررسی قرار داد، اخلاق در فرآیند دادرسی است که مهم‌ترین مرحله آن تحقیقات مقدماتی و مسأله تفهیم اتهام می‌باشد.

نتیجه‌گیری: مقررات ناظر به حق تفهیم طرف‌های دعوی با اتکا به آموزه‌های اخلاقی و تغییراتی که در قانون آیین دادرسی کیفری ایجاد شده است، تحولات مهمی را نشان می­دهد آنطور که مقنن در پی ترافعی‌کردن هرچه بیشتر تحقیقات مقدماتی و دادن امکان برابر به همه طرف‌های دعواست و در نتیجه، گرایش به سوی نظام اتهامی دارد. حق اطلاع از دارا بودن یک حق در بسیاری از موارد اهمیتش کم‌تر از اصل آن حق نیست.

زمینه و هدف: با مراجعه به آیات قرآن کریم می‌توان دریافت که دین مبین اسلام اهمیت بسیار زیادی برای هدایت قائل است تا جایی که هدف کلی و اصلی نزول قرآن کریم، همان هدایت مردم می‌باشد. در قرآن کریم، هدایت انواع متعددی دارد، نظیر هدایت تکوینی و تشریعی و هدایت اولیه و ثانویه و هدایت به معنای ارائه طریق و ایصال به مطلوب. در این پژوهش به مباحثی، مانند بسترهای هدایت از قبیل تعقل و عقلانیت دینی، خداوند، قرآن، کعبه، انبیا، امامان و... و همچنین علائم و نشانه‌های هدایت‌پذیری و مصادیق محرومان از هدایت و ابزار هدایت‌پذیری از دیدگاه قرآن مانند نماز، ایمان، انفاق، تقوی و... و موانع هدایت‌پذیری انسان‌ها مانند شرک، جهالت، گناه و مانند این‌ها پرداخته شده است. همچنین بررسی انطباق بستر‌ها و موانع مطرح‌شده برای هدایت در قرآن با حقوق شهروندی مد نظر قرار گرفته شده است.

مواد و روش‌ها: این مقاله به روش اسنادی و با بهره‌گیری از تحلیل توصیفی داده‌های کتابخانه‌ای به انجام می‌رسد.

یافته‌ها: در مورد انطباق مبانی هدایت‌پذیری در اسلام با حقوق شهروندی می‌توان بیان داشت که قرآن کریم اعتقاد دارد که جامعه انسانی را نمی‌توان به مانند موجود واحد زنده‌ای فرض کرد که از طریق نیروی هدایت‌کننده دولت، در جهت خیر و صلاح هدایت می‌شود. در جامعه، ارزش‌ها و نقش‌ها و خلاقیت‌های اجتماعی در وجود افراد به ظهور می‌رسد و رشد آن به نوبه خود از هدف‌های اصیل و قابل توجه زندگی انسان‌ها است.

نتیجه‌گیری: بر اساس قرآن کریم انسان‌ها از حقوق و تکالیفی برخوردار هستند که توجه به آن‌ها می‌تواند، بصیرت انسان را برای ایجاد ارتباط درست و منطقی با دولت و همچنین در ارتباط با افراد دیگر اجتماع، افزایش دهد و مآلاً موجب سلامت و اعتدال جامعه گردد، لذا هدایت انسان‌ها از مسیر حقوق شهروندی عبور می‌کند و رعایت حقوق شهروندی، پیش‌نیاز و دروازه ورود به مدینه هدایت انسان‌ها در قرآن می‌باشد.

زمینه و هدف: عقد نکاح به عنوان یکی پایه‌های اساسی نظام خانواده، جایگاه مهمی در احکام و آموزه‌های اسلامی دارد. در همین راستا، عقد نکاح صغیره یکی از ابعاد متفاوت عقد نکاح است که موافقان و مخالفان زیادی دارد. با این حال، هدف اصلی پژوهشی حاضر، نقد اخلاقی نکاح صغیره است که از جنبه‌های مختلف جنسی، جسمی، فردی و اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. سؤالی که مطرح می‌شود این است: مهم‌ترین نقدهای اخلاقی وارده بر نکاح صغیره از منظر اصول اخلاق زندگی فردی و اجتماعی کدام هستند؟

مواد و روش‌ها: روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که متون حقوقی، مقالات و کتب، اسناد، احادیث و آیات قرآن را به عنوان منبع گردآوری اطلاعات انتخاب نموده است.

یافته‌ها: عقد نکاح با توجه به این‌که تکلیف و دشواری همه‌جانبه‌ای برای صغیره می‌آفریند، نمی‌تواند واجد اصول اخلاقی باشد. همچنین نکاح صغیره به دلیل نقض برخی شرایط نکاح از جمله فقدان آگاهی و شناخت صغیره از زندگی زناشویی، نبود توانایی کافی جهت انتخاب همسر مناسب، عدم برنامه‌ریزی برای پرورش فرزندان و همچنین مطیع و منقادساختن صغیره در برابر زوج، ناقض اصول اخلاقی است و نمی‌تواند به طور مطلق قابل دفاع باشد. 

نتیجه‌گیری: آموزش زنان و دختران جامعه و همچنین آگاه‌ساختن جامعه از تبعات جسمی، روحی و روانی نکاح صغیره می‌تواند آثار زیان‌بار اخلاقی نکاح صغیره را روشن نماید. همچنین از منظر حقوقی، قوانین حقوقی جدیدی نیاز داریم که بتواند از حقوق دختران و کودکانی که تحت شرایط اجبار خانواده و یا عدم آگاهی اقدام به ازدواج می‌نمایند، دفاع کند. ممانعت از نکاح صغیره می‌تواند باعث جلوگیری از برخی سوءاستفاده‌های جنسی بر علیه کودکان شود که توجه به این مسائل به مثابه رعایت اصول اخلاق فردی و اجتماعی نیز محسوب می‌شوند.

مهر، میترا یا میثره از ایزدان باستانی آریایی پیش از روزگار زرتشت است؛ که دارای مهم‌ترین اصول و مبانی اخلاقی مورد توجه، اهمیت و رواج ایرانیان بوده، از جمله آن‌ها توجه به عهد، پیمان، دوستی، كردار نیک رعایت حقوق زیستی حیوانات و گیاهان برشمرد.

بدین‌گونه که هر حیوان و نمادهای آن‌ها در آیین مهری و میتراییسم حامل مفهوم و معنایی غیر مادی، اسطوره‌ای، انسانی و اخلاقیست که آدمیان و حیوانات از حقوقی خاص خود برخوردار می‌باشند. بنا بر اسناد موجود می‌توان زادگاه اصلی ایزد مهر را ایران دانست، هرچند که امروزه آثار بسیار اندکی از این آیین در سرزمین ایران بر جای مانده است و تأثیر مهر ایرانی بر میترای غربی نیز با توجه به نقش و جایگاه نمادهای تصویری و کاربردی از حیوانات، گیاهان و اشکال هندسی میترا پس از نفوذش به غرب و اثربخشی بر نظام سیاسی و دستگاه حکومتی کل اروپا و نیز باورها و عقاید مردم از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. نکته قابل توجه در آیین باستانی مهر رعایت حقوق حیوانات بوده، با هدف احترام به حقوق زیستی، آزرده‌نشدن، جلوگیری از تعارض به حریم آن‌ها و غیر. در این مقاله کوشیده شده تا بیان نماید که در مبانی اعتقادی آیین مهر به حیوانات، گیاهان و سایر موجودات در طبیعت ارزش قائل بوده و به چگونگی این ارزشگذاری و نحوه اجرای آن و دلایل علاقه ایرانیان باستان به حیوانات بپردازد. در این مقاله به صورت اجمالی با تکیه بر چندین حیوان شاخص این آیین با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعه تاریخی سعی شده تا به بیان مفاهیم آیین مهری و حقوق زیستی حیوانات در ادوار مختلف ایران باستان پرداخته شود.