مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی

یکی از عرصه‌هایی که معیارها و ارزش‌های اخلاقی نقش غیر قابل انکاری را در تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای نهایی ایفا می‌کند تحصیل علم و دانش است. فرایند ارزشیابی مؤثر، دانشجویان باصلاحیت را وارد عرصه عمل می‌کند، از این‌رو انتظار می‌رود که نظام آموزشی بر آماده‌سازی دانشجویان جهت مراقبت در شرایط پیچیده و کسب دانش، نگرش و مهارت‌های لازم تأکید کند. بدین‌منظور پژوهش حاضر با هدف تبیین فرایند ارزشیابی بالینی دانشجویان پرستاری در بخش‌های داخلی جراحی انجام شد.

روش: پژوهش حاضر مطالعه گراندد تئوری است که در سال 1390 انجام شد. مشارکت‌کنندگان 14 نفر از اساتید و 24 نفر از دانشجویان دانشکده پرستاری بودند و نمونه‌گیری به صورت مبتنی بر هدف و تا رسیدن به اشباع داده‌ها انجام گرفت. گردآوری داده‌ها با روش مصاحبه بود. تمام مصاحبه‌ها ضبط، دستنویس و سپس خط به خط تحلیل شد و از نرم‌افزار One Note 2010 برای ثبت مصاحبه‌ها و کدهای استخراج شده استفاده شد. به منظور تحلیل داده‌ها از روش اشتراس کوربین 1998 استفاده شد.

یافته‌ها: در روند تحلیل داده‌ها از 63 طبقه اولیه، طبقاتی که دارای ویژگی یکسان بودند در یک طبقه قرار گرفته و به 16 طبقه و سپس بر اساس خصوصیات مشترک و در سطح انتزاعی‌تر به 6 درونمایه تبدیل شدند. درون‌مایه‌ها عبارت بودند از احترام (احترام به شخصیت و فردیت دانشجو)، شناسایی (شناسایی استاد و دانشجو از موقعیت آموزشی)، ارائه (ارائه استاد و ارائه دانشجو از فعالیت‌های خود)، درک (درک استاد و دانشجو از توانمندی‌های خودو درک تعارضات واقعی کار)، قضاوت (سطحی‌نگر، مبتنی بر اهداف غیر واقعی، شرطی و ناکامل)، پاسخ (رضایتمندی، بی‌علاقگی، تغییر در سیستم، تلاش در جهت ارزشیابی منصفانه) و در نهایت متغیر مرکزی تلاش برای عدالت آموزشی شناخته شد.

خدمات سلامت، پیش نیاز توسعه پایدار است؛ لازمه اين کار، دسترسی متوازن به امكانات و خدمات بخش سلامت در نواحي مختلف جغرافيايي مي‌باشد. بنابراین در ابتدا لازم است وضعيت نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت در مناطق مختلف شناسایی شود. رويكرد پژوهش، توصیفی تحلیلی است. جامعه آماري پژوهش را شهرستان‌های استان یزد تشکیل داده است. شاخص‌هاي مورد مطالعه با استفاده از مدل آنتروپي شانون[i] وزندهي شده و سپس با بهره‌گيري از تكنيك تاپسيس[ii]، به ارزيابي هر يك از شهرستان‌ها پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که امکانات و خدمات سلامت در استان یزد به صورت متوازن توزيع نشده و اختلاف زیادی بين شهرستان‌ها از نظر توسعه خدمات سلامت وجود داشت. همچنین شهرستان‌های تفت و صدوق، برخوردارترین و محروم‌ترین شهرستان‌های استان یزد از نظر شاخص‌های مورد بررسی تشخیص داده شدند. بنابراین علاوه بر این‌که مسؤولان و سیاست‌گذاران می‌بایست در برنامه‌ريزي منطقه‌اي و تخصيص امکانات و بودجه، اولويت‌ها را با توجه به درجه توسعه‌يافتگي مشخص نمایند صاحبنظران اخلاق نیز می‌بایست در زمینه رعایت عدالت و انصاف و توجه به همه اقشار و گروه‌هاي مستقر در نواحی مختلف جغرافیایی، براي رفع مشكلات گره‌گشايي كنند و دید وسیع‌تری به سیاست‌گذار ارائه دهند.

پی‌نوشت‌ها

[i]. Shannon Entropy 

[ii]. TOPSIS

پرستاران یکی از بزرگ‌ترين گروه های كاري در بيمارستان و تسهيل‌كنندگان مراقبت بيمارستاني هستند. با وجود اهمیت کیفیت زندگی کاری، منابع اساسي و پايه‌اي مورد نياز كار پرستاران فراهم نمي‌شود. مطالعات اندكي ماهيت كار پرستاري و محيط‌هاي كاري و كيفيت زندگي كاري پرستاران را بررسي کرده است. در اين راستا، پژوهشي با هدف بررسي رابطه کيفيت زندگي کاري و بهره‌وري پرستاران بيمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام گرفت .اين پژوهش یک مطاله توصیفی از نوع همبستگی و به روش مقطعی می‌باشد که روی 266 نفر از پرستاران بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت. روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای میدانی بود. جامعه آماری این تحقیق را کلیه پرستاران بخش‌های مختلف بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان تشکیل دادند. بهره‌وری پرستاران به وسیله پرسشنامه پژوهشگر ساخته توسط دهقان‌نیری پس از تأیید روایی و پایایی بکار گرفته شد. همچنین کیفیت زندگی کاری پرستاران توسط پرسشنامه بروکس (2005 م.) پس از تأیید روایی و پایایی مورد استفاده قرار گرفت. اطلاعات حاصل به کمک نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های آماری، توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که میزان کیفیت زندگی کاری پرستاران در سطح متوسط و سطح بهره‌وری اکثر پرستاران از میزان متوسط کم‌تر است. همچنین یافته‌های این پژوهش، دلالت بر آن داشت که بین کیفیت زندگی کاری و بهره‌وری پرستاران رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. از یافته‌های این تحقیق می‌توان نتیجه گرفت که بهبود کیفیت زندگی کاری پرستاران موجب ارتقای سطح بهره‌وری خواهد شد. همچنین نتایج این پژوهش می‌تواند به عنوان راهنمایی برای مدیران بیمارستان‌ها و مدیران خدمات پرستاری و سر پرستارها مورد استفاده قرار گیرد و در نهایت موقعیت بیمار،کیفیت خدمات بهداشتی درمانی و موقعیت حرفه پرستاری را ارتقا بخشد.

در میان شاخه‌های اخلاق حرفه‌ای، اخلاق پزشکی به دلیل منزلت خاص حرفه پزشکی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. عدالت یکی از اصول چهارگانه اخلاق زیست‌پزشکی است که اغلب مترادف با انصاف در نظر گرفته شده و منظور از آن تعهدی اخلاقی برای عمل بر اساس قضاوت‌های عادلانه در حیطه پزشکی است. عدالت در اخلاق اسلامی در اصطلاح به معنای قراردادن هر چیز در جای مناسب خویش و دادن حق به میزان استحقاق می‌باشد. در این مقاله تلاش شده است تا اصل عدالت به عنوان یکی از اصول چهارگانه اخلاق پزشکی، بررسی و در مطالعه‌ای تطبیقی، مزیت‌ها و چالش‌های نگاه دین‌باورانه و نگاه غیر دین‌باورانه نسبت به عدالت و جایگاه آن در اخلاق پزشکی مورد واکاوی و ارزیابی قرار گیرند.

این مقاله مروری حاصل یک مطالعه توصیفی است. برای جمع‌آوری اطلاعات از مطالعه کتب معتبر و جستجو در منابع اینترنتی و مقالات مرتبط استفاده شده است. پس از توضیح مفاهیم و مبانی عدالت در اخلاق پزشکی، همچنین اخلاق فضیلت‌گرای اسلامی، در بررسی تطبیقی، اشتراک‌ها و تفاوت‌های این دو دستگاه اخلاقی در مسأله مفهوم عدالت بررسی و تبیین می‌شود.

صرف نظر از تأکید اخلاق حرفه‌ای پزشکی و اخلاق اسلامی بر ضرورت و اهمیت عدالت، عدالت به مفهومی که در اخلاق اسلامی بر آن تأکید می‌شود، فراگیرتر از اخلاق پزشکی است. زیرا عدالت در اخلاق پزشکی، برآمده از عدالت اجتماعی است که جز با تدوین قوانین و راهکارهای متناسب و متوازن، قابل دسترسی نیست. اما عدالت به مفهوم دینی آن امری نهادینه‌شده در درون آدمی و دربرگیرنده تمامی ساحت‌های فردی و اجتماعی زندگی اوست.

تأثیر عوامل جغرافیایی بر جسم انسان چه از حیث تأثیر در سلامت و چه از لحاظ بروز بیماری‌ها از زمان‌های قدیم بر طبیعی‌دانان و پزشکان کم و بیش معلوم بوده است، اما پرسش مهمی که همواره در علم اخلاق مطرح بوده آن است که «تأثير عوامل جغرافیایی بر اخلاق تا چه حد است؟» پاسخ‌های فراوانی به این مسأله داده شده که مي‌توان مجموع آن‌ها را در سه مکتب:

1ـ جبرگرا 2ـ اراده آزاد و 3ـ مکتب امکان‌گرا جای داد. در اين پژوهش با توجه به ابتنای اخلاق بر نفس و ارتباط تنگاتنگ آن دو با هم، سعی شده با تبیینی از هستی‌شناسي انسان این مسأله مورد بررسی و مداقّه قرار گیرد. نوشتار حاضر نظرات مطرح‌شده در مورد هستی‌شناسی انسان را در سه قسم:

1ـ دوئالیسم 2ـ فیزیکالیسم و 3ـ نظريه صدرائی جای داده و از بین دیدگاه‌های موجود در این رابطه، دیدگاه صدرائی را مناسب دانسته، زیرا بنابر دیدگاه صدرائی نفس امری «جسمانیه الحدوث» است؛ بدین معنی که در آغاز امر، از همین مواد و عناصر سازنده بدن و موجود در این عالم پدید آمده و با تحول ذاتی و جوهری در مسیر تکامل قرار می‌گيرد. این گوهر روحانی مادامی که انسان در اين جهان است کاملا مجرد نیست، لذا همواره با جسم در تفاعل و تعامل خواهد بود. بنابراین عواملی همچون «شرایط جغرافیایی» که بر جسم تأثیر می‌گذارند، بر نفس و به تبع آن بر اخلاق نیز تأثیرگذار خواهند بود.

از طرف دیگر چون دیدگاه صدرایی، دیدگاه فیزیکالیستی محض نيست، لذا با پذیرش «تأثیر عوامل جغرافیایی بر اخلاق» همچنان فلسفه ای زنده و پویا خواهد بود. بنابر توضیحات فوق، پاسخ مناسب برای پرسش اصلی نوشتار بر اساس «مکتب امکان‌گرایی» مي‌باشد.

این مقاله بنابر روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی به رشته تحریر درآمده است و هدف آن، بررسی نقش اخلاق در پیشگیری ازقانون‌شکنی است. چگونگی ارتباط اخلاق و قانون‌گریزی در وضع قوانین و اجرای احکام، سؤال اصلی این تحقیق است. فرض ما بر این است که اخلاق یکی از منابع حقوق است ـ برخلاف نظر بسیاری از حقوق‌دانان ـ و توجه به این منبع، مانع از ناهنجاری‌ها و قانونشکنی‌ها می‌شود. در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که اخلاق به طور غیرمستقیم موجب پیشگیری از قانون‌گریزی می‌گردد و عرف رابط بین آن‌ها می‌باشد. عرف به عنوان منبع معتبر قانون‌گذاری، مورد قبول اکثریت حقوق‌دانان است. در واقع اخلاق عرف را به وجود می‌آورد و عرف نیز مبنای اخلاق قرار می‌گیرد. بنابراین قانون‌گذار باید به اخلاق و وجدان عمومی توجه داشته باشند تا در جامعه به جای بی‌احترامی به قوانین شاهد آسانی اجرای آن‌ها و استقبال مردم از آن‌ها باشند.

ثبت اختراع یا پتنت امتیازی است که دولت یا مؤسسه خاص در یک کشور به مبتکران و مخترعان برای ایجاد یک ابداع نو و جدید که از نظر اقتصادی حائز اهمیت باشد اهدا می‌کند. دارایی فکری، امتیازی است که برای صاحب آن حقی را به همراه می‌آورد. این حق برای دارنده انگیزه‌ای ایجاد می‌کند تا برای رفع نیازهای انسان‌ها تلاش نموده و از قبل آن خود نیز منتفع گردد. کلیه کارآفرینان، نخبگان و صاحبان ایده اعم از شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی در طول تاریخ منشا خدماتی برای پیشرفت و رفاه بوده‌اند. در عین حال در بعضی مواقع وجود این حق می‌تواند محدودیت‌هایی را برای خدمت‌گیرندگان بخصوص در حوزه سلامت ایجاد نماید. تأمین برخی از داروهای ضروری که امتیاز آن در اختیار تعداد معدودی از شرکت‌های بزرگ دارویی می‌باشد برای مدد جویان در کشورهای در حال توسعه یا کم‌تر توسعه‌یافته مشکل ایجاد می‌نماید و موجب از دست رفتن جان انسان‌ها می‌شود. توازن بین این پارادوکس، یعنی استمرار حق مالکیت دارایی از یک طرف و حفاظت از جان انسان‌های نیازمند به داروهای ضروری از جمله داروهای ضد ایدز از سوی دیگر در این مقاله بررسی می‌شود.