مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی

زمینه و هدف: بدون تردید مسأله مبارزه با مواد مخدر، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشورهای مختلف محسوب می‌شود. هر یک از کشورها با توجه به رویکرد ذهنی و تجربیات خود به آن واکنش نشان می‌دهند. عمده رویکرد شایع سیاست جنایی بسیاری از کشورها به مسأله مواد مخدر، تعیین مجازات و اعمال کیفر است. با این وجود برخی از کشورها رویکردی جدید را به تجربه گذارده‌اند که قانونمندنمودن و جرم‌زدایی از مصرف برخی از انواع کم‌خطر مواد مخدر موسوم به آرام است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه تطبیقی، منابع و گزارشات مربوط به تحولات قانونی هلند و ایالات متحده در خصوص جرم‌انگاری و جرم‌زدایی از مصرف مواد مخدر آرام به صورت هدفمند جستجو و تطبیق گردید.

نتیجه‌گیری: هلند به عنوان کشوری که سیاست‌های اجتماعی خود را بر محور تساهل و تسامح بنیان می‌نهد، توانست با اجرای صحیح قانونمندی مصرف حشیش خود را به عنوان نمونه‌ای برای سایر کشورها معرفی نماید. هم‌اکنون ایالت‌های مختلف آمریکا یکی پس از دیگری به قوانین خود در خصوص مصرف مواد مخدر آرام نظیر ماریجوآنا لطافت بیشتری بخشیده و حتی مصرف درمانی آن را جرم‌زدایی نموده‌اند.

زمینه و هدف: موضوع پیوند اعضا با روش‏های جدید و به صورت مرسوم امروزی، از مباحث بسیار حساسی است که به دقت و احتیاط بیشتری نیاز دارد. در قرن دوم پیش از میلاد یک طبیب هندی سعی کرد تا پوست بینی بیماری را به صورت اتوگراف ترمیم کند که موفقیت آن مشخص نیست. قرن‌ها بعد یک طبیب ایتالیایی موفق شد پیوند اتوگراف را به شکل موفقیت‌آمیز به انجام رساند. در سال 1905 در جمهوری چک نخستین پیوند قرنیه را بر روی انسان با موفقیت به انجام رساند. در دهه 30 میلادی جراح اوکراینی نخستین پیوند از جسد به انسان را انجام داد که با شکست مواجه شد. در سال 1950 نیز نخستین پیوند کلیه با موفقیت انجام شد. در سال 1963 جیمز هاری عمل پیوند ریه را از یک جسد به یک بیمار مبتلابه سرطان را به خوبی انجام داد. مقاله بر این هدف است که نشان دهد با پیشرفت علم در این زمینه‌ها تعداد بیشتری از افراد مبتلابه نارسایی اعضا پیوند شوند و نتایج پیوند از این‌که هست، نیز بهتر شود.

مواد و روش‌ها: این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد بررسی روند تاریخی پیوند اعضای بدن در نظام بین‌الملل هست. ترویج این اقدام انسانی و حیات‌بخش نیازمند فرهنگ‌سازی در باب مقوله ایثار و آگاهی بخشی در جامعه ملی و بین‌المللی است تا بتوان با عزمی پایدار اشخاص نیازمند پیوند اعضا را نجات داد.

یافته‌ها: پیشرفت‌های عظیم در علم پزشکی و فنون جراحی، باعث نجات زندگی افراد بی‌شماری شده و به طور گسترده، کیفیت زندگی را برای بیماران و آسیب‌دیدگان ارتقا بخشیده است، علم پیوند با موفقیت‌های چشم‌گیری همراه بوده است، به طوری ‌که به عنوان یکی از معجزات علم جدید یاد می‌کنند. بسیاری از بیماران که قبلاً به علت نارسایی عضو با مرگ دست‌ و پنجه نرم می‌کردند، امروزه با موفقیت بالایی با پیوند قابل ‌درمان هستند، ولی پیوند اعضا مشکلات خاص خود را دارد.

زمینه و هدف: پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک (ITP) یک اختلال اتوایمون است که با کاهش تعداد پلاکت‌ها، ولی نتایج طبیعی مغز استخوان و فقدان علل خاصی از ترومبوسیتوپنی مشخص می‌شود. کورتیکوستروئیدها خط اول درمان بوده و روش‌های پرهزینه و دارای عوارض مانند اسپلنکتومی یا عوامل سرکوب‌کننده ایمنی به عنوان خط دوم درمان استفاده می‌شود. یونجه گیاهی با طبیعت گرم است که حکمای طب ایرانی از هزاران سال پیش از آن به عنوان یک خوراکی خون‌ساز استفاده می‌کردند و مصرف توأم این گیاه با داروهای ضد انعقاد باعث کاهش اثربخشی آن‌ها می‌گردد. هدف از این مطالعه بررسی اثربخشی شربت یونجه بر تعداد پلاکت بیماران مبتلا به ITP ‌بود.

مواد و روش‌ها: این کارآزمایی بالینی تصادفی، دوسوکور در کلینیک هماتولوژی بیمارستان امام رضا مشهد انجام شد. تعداد 40 بیمار به صورت تصادفی و مساوی در دو گروه دارو و دارونما قرار گرفته و به مدت 15 روز، شربت یونجه یا دارونما پنج سی‌سی هر هشت ساعت دریافت کردند. آزمایشات مورد سنجش شامل شمارش پلاکت سطح لام، CBC و BT بود. روش آماری مورد استفاده، آنالیز تی جفت شده و آنالیز تی مستقل بود.

یافته‌ها: نتایج نشان داد ابتدا دو گروه در بررسی‌های آزمایشگاهی اختلاف معناداری نداشتند، ولی پس از مداخله از نظر میانگین تعداد پلاکت و BT اختلاف دو گروه معنادار شد (به ترتیب p=0.013 و p=0.018).

نتیجه‌گیری: استفاده از گیاه ارزان و در دسترس یونجه می‌تواند در بهبود پلاکت بیماران مبتلا به ITP مؤثر باشد.

رعایت موازین و اصول اخلاقی در حرفه پزشکی تحت عنوان اخلاق پزشکی، اگرچه از جمله مباحث جدید محسوب می‌شود، لیکن این اصول از سده‌های پیش در کتب مختلف مذهبی به پزشکان توصیه و التزام به رعایت آن ‌شده است. در ایران عصر باستان تحت تأثیر آرای مزدایی، رویه‌هایی به عنوان مبانی اخلاق پزشکی وجود داشته است. پس از پذیرش دین اسلام در ایران، آموزه‌های دین در مورد اخلاق به عنوان رویه و مبانی فکری اخلاقی قرار گرفت. شناسایی و تبیین اخلاق پزشکی و اشتراکات آن در بین ایرانیان پیش و پس از اسلام در قرون نخست قمری مرکز ثقل این پژوهش را شامل می‌شود. سؤالات تحقیق چنین هستند: آیا بین آرای مزدایی و اسلامی در اخلاق پزشکی چهار قرن اول قمری مطابقت وجود دارد؟ و چگونه اخلاق پزشکی مزدایی بر اخلاق پزشکی دوره اسلامی تأثیر گذارده است؟ برای پاسخگویی به سؤالات مزبور، این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی و تاریخی انجام گردید و این نتیجه حاصل شد که بسیاری از اصول اخلاقی ارائه‌شده مانند آگاهی پزشکان از اصول فقهی، یادداری خداوند در همه مراحل درمان، مسؤول و ضامن بودن پزشک، ثواب اخروی، عیادت و تفقد از بیمار، توجه به فقرا، سیار‌بودن پزشک و منع سقط جنین، در هر دو آیین مشترک است که این موارد در سوگندنامه‌ها و پندنامه‌های منتشرشده پزشکان مسلمان در چهار قرن اول اسلامی بازتاب یافته است. از سوی دیگر این تشابهات نشان‌دهنده اثرگذاری اصول اخلاق ایرانی بر اخلاق اسلامی به واسطه ترجمه و تألیف اصول و قواعد اخلاقی توسط پزشکان و اندیشمندان ایرانی در چهار قرن نخست اسلامی است.

زمینه و هدف: بر اساس نظریات طب سنتی، مزاج فرد می‌تواند تعیین‌كننده خصوصیات جسمانی، روانی و عاطفی او باشد، لذا به نظر می‌رسد تمایل به انجام فعالیت بدنی با مزاج فرد ارتباط داشته باشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی مزاج ورزشکاران برخی رشته‌های ورزشی است.

مواد و روش‌ها: تحقیق به روش مطالعه میدانی بوده و جامعه مورد مطالعه ورزشکاران مرد حرفه‌ای رشته‌های ژیمناستیک، کوراش، فوتسال، کشتی، والیبال و رزمی بوده‌اند، نمونه‌ها به صورت تصادفی از سطح استان یزد انتخاب شدند و با استفاده از یک پرسشنامه استاندارد، مزاج آن‌ها تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش آماری توصیفی استفاده شد.

یافته‌ها: مزاج ورزشکاران هر رشته به تفکیک، ژیمناست‌ها 57‌% دمی و 43% صفراوی، کشتی‌گیران و رزمی‌کاران 73% دمی و 27% صفراوی، فوتسالی‌ها 55% دمی، 40% صفراوی و 5% بلغمی، کوراشی‌ها 54% دمی، 31% صفراوی و 15% بلغمی، والیبالیست 68‌% دمی، 22% صفراوی، 5% سودایی و 5% بلغمی بودند.

نتیجه‌گیری: در مجموع فراوانی مزاج دم در تمامی ورزش‌های مورد بررسی در این تحقیق بیشتر از سایر مزاج‌ها بود، چراکه این مزاج به واسطه گرمی و تری علاوه بر پرتحرک‌بودن توان تحمل شرایط تنش طولانی‌تر را نیز داراست. به نظر می‌رسد استفاده از علم مزاج‌شناسی در کنار سایر علوم مانند، ژنتیک، پیکرسنجی و روان‌شناسی بتواند در بحث استعدادیابی برای رشته‌های ورزشی مختلف در سطح حرفه‌ای مؤثر واقع شود.

زمینه و هدف: یکی از موضوع‌های مهم در طب دوره اسلامی، اصلاح اخلاق نفس است. طبیبان دوره اسلامی علاوه بر سلامت بدن به عنوان بُعد جسمانی، به جنبه نفسانی و روحانی انسان نیز توجه داشته‌اند. محمد بن زکریای رازی به عنوان پزشک، فیلسوف و دانشمند قرون ۳ و ۴ قمری در کتاب خود با عنوان «الطب الروحانی» به موضوع سلامت نفس و اخلاق اهتمام ویژه‌ای داشته است. در این پژوهش به نقش عقل و هوی به عنوان دو عامل اساسی در طب روحانی از دیدگاه رازی پرداخته شده است.

مواد و روش‌ها: این پژوهش به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته و با استفاده از منابع کهن دسته اول و پژوهش‌های معاصر، تلاش گردیده در ابتدا به معرفی رازی و آثارش پرداخته و سپس با محور قراردادن کتاب طب روحانی، دیدگاه‌های وی در موضوع اخلاق نفس بررسی شود.

یافته‌ها: رازی در طب روحانی غایت کتاب خود را اصلاح اخلاق نفس بیان نموده و راه رسیدن به آن را پیروی از خرد و گرامی‌داشتن عقل به عنوان بزرگ‌ترین نعمت الهی و نیز دوری از هوی بیان می‌دارد. وی با طرح اصول و معیارهایی برای تشخیص عوامل تهدید کننده سلامت نفس و دفع رذایل اخلاقی در تمام فصول بیست‌گانه کتاب، عقل را ستوده و فیلسوفان را به عنوان خردمندان واقعی عنوان می‌نماید. وی در این کتاب سعی نموده با بیان اصولی ساده به شناسایی رذایل اخلاقی پرداخته و سپس با روش کاملاً عملی چگونگی دفع صفت‌های ناپسند اخلاقی را بیان نماید.

نتیجه‌گیری: زکریای رازی به عنوان یک پزشکِ فیلسوف، در اثر طب روحانی خود، اگرچه دنباله رو نظرات فلسفی و اخلاقی افلاطون و جالینوس بوده، اما در نهایت با نوعی ساده‌گویی و روایت‌های داستان‌گونه در فصول مختلف کتاب با محوریت قراردادن عقل سبب گردیده این اثر وی، منبع مهم و قابل توجه‌ای در زمینه چگونگی اصلاح اخلاق نفس و توجه به بعد روحانی انسان برای عموم جامعه گردد.

زمینه و هدف: بیماری مننژیت یا التهاب پرده‌های مغز که در طب سنتی ایران، قرانیطس یا سرسام گرم نیز گفته می‌شود در تاریخ پزشکی از دیرباز شناخته‌شده بوده و برای آن درمان‌هایی نیز ذکر شده است. پژوهش یادشده درصدد بیان یکی از نوآوری‌های علمی در تاریخ پزشکی تمدن اسلامی یعنی بیماری مننژیت است و نیز یافتن پاسخ چگونگی سیر تاریخی شناخت این بیماری در دوران تمدن اسلامی به ویژه در آثار ابن سینا است.

مواد و روش‌ها: این پژوهش بر آن بود یکی از نوآوری‌های دانش پزشکی و عمق علمی آن را در تمدن اسلامی نشان دهد که به روش بررسی کتابخانه‌ای با تکیه بر منابع اصیل تاریخ پزشکی انجام گرفته است. همچنین بررسی پایگاه‌های اطلاعات داده چون PubMed، Scopus، Iran.doc، SID، Noor Mags و بررسی نرم‌افزار نور ادامه می‌یابد.

ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارائه گزارش و انتشار مطالب رعایت گردید و نقل قول‌ها با ذکر منبع مورد استفاده صورت گرفت.

یافته‌ها: به نظر می‌رسد شرح و توصیف مننژیت اولین‌بار توسط شیخ‌الرییس حکیم حسین بن عبدالله بن سینا (416-315 ق.) در کتاب قانون آمده است.

نتیجه‌گیری: طبق شواهد کتابخانه‌ای، ابن سینا پیش از «سر رابرت ویت» به شناسایی و شرح بیماری مننژیت پرداخته است. او در جلد سوم کتاب قانون، وجوه افتراق آن با سایر بیماری‌ها و تفاوت نوع حاد و مزمن این بیماری و درمان‌های آن را از منظر طب اخلاطی ارائه داده است.

زمینه و هدف: کرونا، ویروس نوظهور جهانی (2019-nCoV) با علائم عفونت شدید که از طریق تماس انسانی گسترش پیدا می‌کند، از ووهان چین گزارش شده و به سرعت سایر کشورها را دربر گرفته است. به دلیل سرعت بالای انتشار و مرگ و میر زیاد ناشی از این پاندمی، راه‌های تکمیلی برای کاستن از سرعت ابتلا و عوارض بیماری ضروری است. کشور چین روش‌های طب سنتی کشور خود را توسط متخصصین مربوطه به کار گرفته است. طب سنتی ایرانی نیز با توجه به مبانی جامع و کل‌نگر آن می‌تواند در بهبود روند کنترل بیماری مؤثر باشد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه تحلیلی مروری کتابخانه‌ای، واژگان کلیدی مختلفی که شامل «Covid 19»، «2019-nCoV»، «Covid 19+Persian Medicine»، «Covid 19+Chinese Medicine» و «Covid 19+Herbal Medicine» بود، در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی گوگل ((Google، گوگل اسکولار (Google Scholar) و پابمد (PubMed) جستجو شد، سپس واژگان کلیدی تب، عفونت اخلاط، رطوبت غریبه، حرارت غریبه، امراض ریه، امراض کبد، نزله، اسباب مبرده، اسباب مرطبه، اسباب مسخنه از منابع متقن طب سنتی ایران مانند کتاب الحاوی رازی (925-865 م.)، قانون در طب بوعلی سینا (1037-980 م.)، الشامل ابن نفیس (1288-1213 م.)، مخزن الادویه عقیلی (1747-1670 م.)، اکسیر اعظم محمد اعظم (1902-1829 م.) بررسی شد. بعد از آنالیز کیفی اطلاعات و مقایسه نتایج، پیشنهادات مناسب برای کمک به روند کنترل و درمان بیماری تدوین شد.

یافته‌ها: عفونت ناشی از کووید 19 با سرعت زیاد و از طریق ترشحات و قطرات تنفسی با تماس نزدیک انسانی با علائم تب، سرفه، کوفتگی بدن یا خستگی، پنومونی و تنگی نفس و با شیوع کم‌تر سردرد، اسهال، خلط خونی، آبریزش بینی و سرفه خلطی بروز می‌کند. از علائم خفیف تا شدیدِ منجر به مرگ، گستره دارد. در سنین بالاتر و وجود بیماری‌های زمینه‌ای، احتمال ابتلا عارضه‌دارشدن و فوت بیشتر است. در طب سنتی ایران ویروس‌ها از جمله اجسام غریبه‌ای هستند که می‌توانند در بدن، حرارت غریبه‌ای که تب نام دارد، تولید کنند. این تب، در بدن هر فرد بر اساس میزان تلنباری فضولات و نوع اندام‌های درگیر تلنباری و نیز بر اساس قوت یا ضعف طبیعت مدبره بدنی (مثل ضعف سیستم ایمنی و بیماری‌ها)، بروز علائم و شدت و ضعف بیماری حاصل از خود را مدیریت می‌کند.

نتیجه‌گیری: در این مقاله بر اساس نتایج و دیدگاه‌های ذکرشده  در بخش نتایج، به بررسی بیماری و ارائه راه‌کارهای پیشگیری و درمانی پرداخته شده تا در کنار سایر تدابیری که در کنترل و درمان آن در جریان است، سرعت بیشتری به کنترل بیماری بدهد.