طب روحانی، جدال عقل و هوی از دیدگاه رازی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 12 شماره 42 (1399),
15 اسفند 2020
,
صفحه 89-97
https://doi.org/10.22037/mhj.v12i42.28781
چکیده
زمینه و هدف: یکی از موضوعهای مهم در طب دوره اسلامی، اصلاح اخلاق نفس است. طبیبان دوره اسلامی علاوه بر سلامت بدن به عنوان بُعد جسمانی، به جنبه نفسانی و روحانی انسان نیز توجه داشتهاند. محمد بن زکریای رازی به عنوان پزشک، فیلسوف و دانشمند قرون ۳ و ۴ قمری در کتاب خود با عنوان «الطب الروحانی» به موضوع سلامت نفس و اخلاق اهتمام ویژهای داشته است. در این پژوهش به نقش عقل و هوی به عنوان دو عامل اساسی در طب روحانی از دیدگاه رازی پرداخته شده است.
مواد و روشها: این پژوهش به روش کتابخانهای صورت گرفته و با استفاده از منابع کهن دسته اول و پژوهشهای معاصر، تلاش گردیده در ابتدا به معرفی رازی و آثارش پرداخته و سپس با محور قراردادن کتاب طب روحانی، دیدگاههای وی در موضوع اخلاق نفس بررسی شود.
یافتهها: رازی در طب روحانی غایت کتاب خود را اصلاح اخلاق نفس بیان نموده و راه رسیدن به آن را پیروی از خرد و گرامیداشتن عقل به عنوان بزرگترین نعمت الهی و نیز دوری از هوی بیان میدارد. وی با طرح اصول و معیارهایی برای تشخیص عوامل تهدید کننده سلامت نفس و دفع رذایل اخلاقی در تمام فصول بیستگانه کتاب، عقل را ستوده و فیلسوفان را به عنوان خردمندان واقعی عنوان مینماید. وی در این کتاب سعی نموده با بیان اصولی ساده به شناسایی رذایل اخلاقی پرداخته و سپس با روش کاملاً عملی چگونگی دفع صفتهای ناپسند اخلاقی را بیان نماید.
نتیجهگیری: زکریای رازی به عنوان یک پزشکِ فیلسوف، در اثر طب روحانی خود، اگرچه دنباله رو نظرات فلسفی و اخلاقی افلاطون و جالینوس بوده، اما در نهایت با نوعی سادهگویی و روایتهای داستانگونه در فصول مختلف کتاب با محوریت قراردادن عقل سبب گردیده این اثر وی، منبع مهم و قابل توجهای در زمینه چگونگی اصلاح اخلاق نفس و توجه به بعد روحانی انسان برای عموم جامعه گردد.
- طب روحانی؛ زکریای رازی؛ عقل و هوی
ارجاع به مقاله
مراجع
Ebn Joljol S. Ṭabaqāt al-aṭebbāʾ wa’l-ḥokamāʾ. Edited by Foʾād Sayyed as Les générations des médecins et des sages, L’Institut français d’archéologie orientale du Caire, Textes et traductions d’auteurs orientaux 10. Foʾād Sayyed, editor. Cairo: French Scientific Institute of Oriental Archeology Press; 1955. p.19, 77.
Ebn al-Nadim M. Ketāb al-Fehrest. 3rd ed. Edited by Tajaddod MR. Tehran: Amirkabir; 1987. p.532. [Persian]
Biruni A. Resala Lelbiruni fi Fehrest kutub Moḥammad ibn Zakariyyāʾ al-Rāzi. Edited by Kraus P. As Epître de Bêrûnî contenant le répertoire des ouvrages de Muḥammad b. Zakariyyâ al-Râzî. Edited by Kraus P. Paris: Jacob; 1936. p.5-6, 19.
Maḥmud Najmābādi. Moʾallafāt wa moṣannafāt-e Rāzi. Tehran: Tehran University; 1992. p.4. [Persian]
Moḥaghegh M. Fīlsūf-i-Rayy, Muḥammad ibn-i-Zakarīyā-i-Rāzī. Tehran: Institute of Islamic Studies McGILL University, in Collaboration with Tehran University; 1974. p.162-165, 235. [Persian]
Richter-Bernburg L. Abubakr Muhammad al-Razi’s (Rhazes) Medical Works. Medicina nei Secoli 1994; 6(2): 377-392.
Lenn E. Goodman. Al-Rāzī, Abū Bakr Muḥammad. 2nd ed. Leiden: Brill; 1995. p.474-477.
Al-Hamawi Y. Mu’jam ul-Buldān. Edited by Wüstenfeld F. Leipzig: F.A. Brockhaus; 1886. Vol.2 p.901.
Al-Razi ABM ibn Z. The spiritual physick of Rhazes. Edited by Arberry AJ. London: Murray; 1950. p.9.
Kraus P. Raziana I. Orientalia 1935; 4(1): 300-334.
Moḥaghegh M. Al-Dirasat al-Tahliliyya, Analytical Studies on The Spiritual Physic of Razl with the arabic edition of P. Kraus and a new manuscript. Tehran: Institute of Islamic Studies McGILL University, In Collaboration with Tehran University; 1999. p.15, 67-164, 236. [Persian]
Zakariyāʾ al-Rāzi M. Al-Tibbʾ al-Rohanī. Edited by Mohaghegh M. Al-Dirasat al-Tahliltyya Analytical Studies on The Spiritual Physic of Razl in Persian, Arabic and English together with the Arabic edition of P Kraus and a new manuscript. Tehran: Institute of Islamic Studies McGILL University in Collaboration with Tehran University; 1999. p.1-2, 14, 20-21, 32-33, 35, 38-39, 42, 51, 56, 60-62, 70, 73-75, 78, 83-86, 88, 92-94, 96. [Persian]
Ibn Abī Uṣaybiʿa A. Uyūn ul-Anba‘fī Ṭabaqāt ul-Aṭibba. Edited by Müller A. Cairo: Al-Wahbi Printing Press; 1882. p.315.
Zakariya al-Razi M. Mansuri fi Tebb. Edited by Bakr Sedighi H. Kuwait: Almunazamat Alearabiat Liltarbiat Walthaqafat Walulum; 1987. p.17, 220.
- چکیده مشاهده شده: 2021 بار
- PDF دانلود شده: 395 بار