مجله اخلاق زیستی- علمی پژوهشی

زمینه و هدف: قلدری یک معضل گسترده در طول سال‌های مدرسه است که تقریباً یک‌سوم دانش‌آموزان با آن مواجه می‌شوند. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش مؤلفه‌های هوش اخلاقی و اجتماعی در قلدری دانش‌آموزان انجام شد.

مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان مشغول به تحصیل مدارس دولتی و غیر دولتی شهر اهر در سال تحصیلی 1397-1396 بودند که بر اساس جدول کرجسی و مورگان 359 نفر از آن‌ها به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه هوش اخلاقی Lennick and Kiel (2011 م.)، مقیاس هوش اجتماعی Tromso (2001 م.) و مقیاس قلدری Illinois (2001 م.) استفاده گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 22 و آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه (گام به گام) تجزیه‌ و تحلیل شد.

یافته‌ها: میانگین هوش اخلاقی و هوش اجتماعی دانش‌آموزان مورد مطالعه در حد بالا و میزان قلدری آنان در سطح پایینی قرار داشت. ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که تمامی مؤلفه‌های هوش اخلاقی و اجتماعی با مؤلفه‌های قلدری ارتباط منفی معنی‌دار داشتند (P<0/01). همچنین نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که مؤلفه‌های هوش اخلاقی و اجتماعی توانستند به ‌طور معنی‌داری مؤلفه‌های قلدری دانش‌آموزان را پیش‌بینی کنند.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد که هوش اخلاقی و اجتماعی نقش مهمی در کاهش قلدری دانش‌آموزان دارند. بنابراین توصیه می‌گردد در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای کاهش قلدری دانش‌آموزان و ترک تحصیل آنان، ارتقای هوش اخلاقی و اجتماعی مورد توجه ویژه قرار گیرد.

زمینه و هدف: مسأله محیط زیست سالم و حفاظت از آن یکی از مهم‌ترین مسائل روز می‌باشد. بحران‌های حاصل از آسیب‌های زیست‌محیطی گسترده و غیر قابل برگشت می‌باشند و رعایت اصول اخلاق زیست‌محیطی و تأثیرپذیری آن از حساسیت مذهبی شهروندان می‌تواند به حفظ و کنترل آن کمک کند. از این رو پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر حساسیت مذهبی بر اخلاق زیست‌محیطی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مطالعه کمی از نوع توصیفی ـ تحلیلی است. جامعه آماری آن را شهروندان شهرهای تبریز و مشهد تشکیل می‌دادند. حجم نمونه آماری به تعداد 431 نفر برآورد و نمونه‌گیری به شیوه در دسترس در دی ماه سال 1396 انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد حساسیت مذهبی Allport (1961 م.) و پرسشنامه اخلاق زیست‌محیطی مقیمی و رمضان (1390 ش.) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از روش تحلیل مسیر و معادلات ساختاری و نرم‌افزارهای SPSS و AMOS استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج حاصل از تحلیل عاملی و معادلات ساختاری نشان داد که حساسیت مذهبی (درونی و بیرونی) بر اخلاق زیست‌محیطی تأثیر معنی‌دار دارد (p=0.001). ضریب تأثیر این رابطه بین حساسیت مذهبی بیرونی و اخلاق زیست‌محیطی 0/34 و بین حساسیت مذهبی درونی و اخلاق زیست‌محیطی 0/27 به دست آمد.

نتیجه‌گیری: با توجه به تأثیر حساسیت مذهبی بر اخلاق زیست‌محیطی، پیشنهاد می‌گردد برای افزایش گرایش شهروندان به رعایت هنجارهای اخلاق زیست‌محیطی ، از آیات و روایات مذهبی استفاده شود.

زمینه و هدف: رهبری و مدیریت مؤثر یکی از عوامل دخیل در موفقیت سازمانی است. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه رهبری قابل اعتماد و رفتار شهروندی سازمانی با نقش واسطه‌ای اخلاق حرفه‌ای در بین کارکنان دانشگاه ارومیه بود.

مواد و روش‌ها: این پژوهش توصیفی ـ همبستگی، مبتنی بر مدل‌سازی معادلات ساختاری روی 190 نفر از کارکنان دانشگاه دولتی ارومیه در سال 1396 انجام شد. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان برآورد و نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده انجام شد. برای گردآوری داده‌ها، از پرسشنامه‌های اخلاق حرفه‌ای Cadozier و همکاران (2011 م.)، رهبری قابل اعتماد Walumbwa و همکاران (2008 م.)، رفتار شهروندی سازمانی Podsakoff و همکاران (1990 م.) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS 18 و lisrel در سطح معنی‌داری 0/05 تحلیل گردید.

یافته‌ها: اثر مستقیم رهبری اعتمادگرا بر اخلاق حرفه‌ای (β=./39 , t=3/84) و همچنین اثر مستقیم متغیر اخلاق حرفه‌ای بر رفتار شهروندی سازمانی (β=./21 , t=1/96) و اثر مستقیم رهبری قابل اعتماد بر رفتار شهروندی سازمانی (β=./29 , t=2/41) معنی‌دار بود (p<0.05). اثر غیر مستقیم رهبری قابل اعتماد بر رفتار شهروندی سازمانی با نقش میانجی اخلاق حرفه‌ای (β=./81 , t=7/52) نیز معنی‌دار بود. برازش مدل پیش‌بینی‌ متغیرهای تحقیق در سطح نسبتاً خوب (X2/DF=2/133) و حاکی از همسویی مدل برازش شده با جامعه نظری پژوهش است.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش رهبری قابل اعتماد بر رفتار شهروندی سازمانی با نقش میانجی اخلاق حرفه‌ای تأثیرگذار است. بنابراین پیشنهاد می‌گردد، مدیران دانشگاهی با پرورش حس اعتماد و خودآگاهی و اهمیت‌دادن به رعایت اخلاق حرفه‌ای، رفتار شهروندی سازمانی را در میان کارکنان ارتقا بخشند.

زمینه و هدف: سلامت معنوی ابعاد مختلف زندگی را با یکدیگر هماهنگ کرده و کارکرد روانی و سازگاری را تقویت می‌کند. مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر سلامت معنوی بر فرسودگی تحصیلی با نقش میانجی امید به زندگی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: پژوهش توصیفی ـ همبستگی حاضر روی دانشجویان دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد انجام گرفت. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 313 نفر برآورد گردید. نمونه‌گیری به روش دسترس انجام شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه‌های فرسودگی تحصیلی Maslach، سلامت معنوی Ellison & Paloutzian و امید به زندگی اشنایدر استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS 23 و جهت ارزیابی فرضیه‌ها و نیز تأیید مدل مفهومی پیشنهادی از نرم‌افزار لیزرل استفاده گردید.

یافته‌ها: سلامت معنوی تأثیر معنی‌داری بر امید به زندگی داشت (P<0/05). همچنین امید به زندگی تأثیر معنی‌داری بر فرسودگی تحصیلی داشت (P<0/05). تأثیر مستقیم سلامت معنوی بر فرسودگی شغلی مشاهده نشد، اما تأثیر سلامت معنوی بر فرسودگی شغلی با میانجی‌گری امید به زندگی معنی‌دار بود (P<0/05).

نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد که با افزایش سلامت معنوی دانشجویان، امید به زندگی بیشتر و در پی آن فرسودگی تحصیلی کاهش می‌یابد. توصیه می‌گردد برای افزایش امید به زندگی و کاهش فرسودگی تحصیلی دانشجویان، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در جهت ارتقای سطح سلامت معنوی دانشجویان برنامه‌ریزی نموده و نیز با بهبود محیط دانشگاه، زمینه‌ها و عوامل مؤثر در ایجاد فرسودگی تحصیلی را به حداقل برسانند.

زمینه و هدف: ادراک فرد از خدا می‌تواند نشان‌دهنده تحول‌شناختی و میزان رشد اخلاقی وی باشد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط بین ادراک خدا با بنیان‌های اخلاقی در بین والدین کودکان استثنایی انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه همبستگی روی والدین دارای فرزند دانش‌آموز استثناییِ عقب‌مانده ذهنی مدارس دخترانه استثنایی منطقه 4 شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 انجام شد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 120 زوج (120 پدر و 120 مادر) برآورد گردید و نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه ادراک خدای Lawrence و پرسشنامه بنیان‌های اخلاقی Haidt & Graham استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS 20 تجزیه و تحلیل شد.

یافته‌ها: 62 نفر (51/7 درصد) در مقطع ابتدایی، 35 نفر (29/2 درصد) در مقطع راهنمایی و 23 نفر (19/2 درصد) در مقطع متوسطه مشغول به تحصیل بودند. بین ادراک خدا و مؤلفه‌های بنیان‌های اخلاقی والدین این دانش‌آموزان همبستگی معنی‌داری مشاهده نشد (P<0/05).

نتیجه‌گیری: یافته‌های تحقیق حاضر بر عدم ارتباط بین مؤلفه‌های ادراک خدا با مؤلفه‌های بنیان‌های‌های اخلاقی در بین والدین دانش‌آموزان کودکان استثنایی دلالت دارد، لذا توصیه می‌گردد سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با تأمین زیرساخت‌ها و تسهیلات لازم و سایر حمایت‌های مادی، معنوی و اجتماعی، فرصت‌های برابر برای فرزندان این خانواده‌ها را فراهم سازند.

زمینه و هدف: ارتقای اخلاق حرفه‌ای معلمان از اهمیت ویژه‌ای برای افزایش کارایی نظام آموزشی برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش امیدواری بر اخلاق حرفه‌ای با میانجی‌گری روحیه در معلمان مقطع ابتدایی انجام شد.

مواد و روش‌ها: پژوهش توصیفی ـ همبستگی حاضر روی 197 نفر از معلمان مقطع ابتدایی شهر قاین در سال تحصیلی 97-1396 انجام گرفت. نمونه‌گیری به روش تصادفی انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از سه پرسشنامه استاندارد: امیدواری Snyder، اخلاق حرفه‌ای C-Petty و روحیه ساعتچی و همکاران استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 18 تجزیه و تحلیل شد.

یافته‌ها: سطح امیدواری شرکت‌گنندگان با میانگین 0/04±5/39، اخلاق حرفه‌ای با میانگین 0/02±4/46 و روحیه با میانگین 0/032±3/71 بالاتر از حد متوسط قرار داشت. بین مؤلفه‌های امیدواری و روحیه با اخلاق حرفه‌ای معلمان ارتباط معنی‌داری مشاهده شد (P<0/01). امیدواری ‌25‌% از واریانس اخلاق حرفه‌ای و 31‌% از تغییرات واریانس روحیه معلمان را تبیین نمود. همچنین روحیه 38‌% از تغییرات واریانس اخلاق حرفه‌ای معلمان را تبیین نمود. روحیه نقش متغیر میانجی در رابطه بین اخلاق حرفه‌ای و امیدواری داشت.

نتیجه‌گیری: امیدواری و روحیه سبب بهبود اخلاق حرفه‌ای در معلمان می‌شود. از طرفی امیدواری زمینه ارتقای روحیه را فراهم می‌آورد. بنابراین می‌توان با افزایش امیدواری و روحیه در سازمان‌های آموزشی موجبات ارتقای اخلاق حرفه‌ای معلمان و افزایش کارایی نظام آموزشی را فراهم آورد.

زمینه و هدف: کیفیت زندگی کاری یکی از متغیرهایی است که مورد توجه بسیاری از مدیران‌ که درصدد ارتقای کیفیت منابع انسانی هستند، قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر رهبری معنوی و اخلاق کار بر کیفیت زندگی کاری پرستاران انجام شده است.

مواد و روش‌ها: جامعه آماری این پژوهش توصیفی ـ همبستگی را پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی شهر اردبیل در سال 1396 تشکیل می‌دادند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 260 نفر برآورد گردید. نمونه‌گیری به صورت تصادفی طبقه‌ای انجام شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد رهبری معنویFry  و همکاران، اخلاق کار Gregory و کیفیت زندگی کاری پرستاری Anderson و Brooks استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 23 و آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون تحلیل گردید.

یافته‌ها: بین رهبری معنوی با کیفیت زندگی کاری (0/43=p<0/01 r) و اخلاق کاری پرستاران (0/33=p<0/01 r) همبستگی مثبت و معنی‌داری مشاهده شد. همچنین بین اخلاق کاری با کیفیت زندگی کاری (0/39=p<0/01 r) رابطه مثبت معنی‌داری وجود داشت. تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای رهبری معنوی و اخلاق کار توانستند 29% از واریانس کیفیت زندگی کاری پرستاران را تبیین نمایند.

نتیجه‌گیری: یافته‌ها بر وجود رابطه بین رهبری معنوی، اخلاق کار با کیفیت زندگی کاری پرستاران دلالت دارد. با توجه به نتایج پیشنهاد می‌شود مدیران بیمارستان‌ها به منظور بهبود کیفیت زندگی کاری پرستاران نسبت به اعمال سبک رهبری معنوی و همچنین پرورش اخلاق کاری پرستاران توجه لازم را مبذول فرمایند.

زمینه و هدف: گستره اخلاق زیستی علاوه بر گیاهان و حیوانات، موضوعاتی همچون سقط جنین، پیوند اعضا، مراقبت تسکینی، قتل ترحم‌آمیز و شبیه‌سازی انسان و پژوهش‌های زیست‌پزشکی را دربر می‌گیرد. این مطالعه با هدف بررسی مبانی اخلاق زیستی در ادیان توحیدی و غیر توحیدی و نیز وجوه افتراق و اشتراک در این زمینه انجام شده است.

مواد و روش‌ها: این مطالعه تطبیقی به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است. پس از جستجوی هدفمند منابع به دو روش دستی و الکترونیک، وجوه اشتراک و افتراق ادیان توحیدی و غیر توحیدی در حوزه مسائل اخلاق زیستی مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفت.

یافته‌ها: ادیان توحیدی و غیر توحیدی، هر دو عقل را به عنوان یک منبع معتبر تشخیص پذیرفته‌اند، با این تفاوت که ادیان توحیدی عقل مبتنی بر وحی را ملاک تشخیص قرار می‌دهند و ادیان غیر توحیدی، عقل را به عنوان یک منبع مستقل در تشخیص روایی یا ناروایی اخلاق معتبر می‌دانند. از دیگر اشتراکات اخلاقی این ادیان، ارزشمندبودن راستگویی و وفاداری، مذموم‌بودن سقط جنین و قتل ترحم‌آمیز است که ریشه در فطرت انسانی دارد. توجه به کرامت ذاتی انسان و حقوق مبنای بشر نیز این دو را به هم نزدیک می‌کند، اگرچه در برخی مبانی، مانند نگرش به خلقت انسان و فلسفه و ابعاد وجودی وی، و زندگی پس از مرگ تفاوت‌های اساسی وجود دارد.

نتیجه‌گیری: تصمیم‌گیری اخلاقی در مورد موضوعاتی نظیر سقط جنین، قتل ترحم‌آمیز و رحم ‌جایگزین به اعتقادات مذهبی بیماران و فرهنگ جامعه پیوند خورده است. نظر به وجود تفاوت‌های اساسی در مبانی پیش‌گفت، تعیین معیارهای تصمیم‌گیری اخلاقی در جوامع مذهبی توصیه می‌گردد.