پیامد حاکمیت ایلخانان بر سیر دانش پزشکی در ایران (654-736 هـ.ق؛ 1335-1256 م)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 13 شماره 46 (1400),
7 بهمن 2021
,
صفحه 1-18
https://doi.org/10.22037/mhj.v13i46.34576
چکیده
زمینه و هدف: دانش پزشکی از جمله علومی بود که در دوران شکوفایی تمدن اسلامی مورد توجه قرار گرفت و دانشمندان فعال در این حوزه به نتایج و دستاوردهای قابل توجهی دست پیدا کردند. این پژوهش بر آن است که سیر دانش پزشکی در ایران عصر ایلخانی را از زوایای گوناگون مورد مطالعه و بررسی قرار دهد تا به این پرسش پاسخ دهد که دانش پزشکی در ایران عصر ایلخانی چه جایگاهی داشته و آیا استیلای مغول و تشکیل حکومت ایلخانان موجبات افول این علم را در ایران فراهم آورده است یا نه؟
مواد و روشها: پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و بر اساس جمعآوری فیشهای تحقیقاتی از مطالعات کتابخانهای صورت گرفته است.
یافتهها: بررسی اسناد، مدارک و منابع تاریخی و علمی ایران در عصر ایلخانان نشان میدهد شیوه زندگی ناسالم اقوام مغول و بیبهرگی ایشان از دانش پزشکی سبب شده است علم پزشکی و مهارت پزشکان مناطق مفتوحه از جمله ایران مورد توجه سرکردگان مغول قرار گیرد. با تشکیل حکومت ایلخانی و روی کار آمدن دولتمردان دانش پیشه ایرانی و غلبه آنان بر جادوگران و کیمیاگران، جایگاه پزشکان در نزد ایلخانان بیش از پیش ارتقاء یافت که پیامد آن احیای دوبارهی فعالیتهای علمی در حوزههای مختلف پزشکی بود.
ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون و تحلیلها، رعایت شده است.
نتیجهگیری: بر خلاف باور معمول دانش پزشکی و فعالیتهای وابسته بدان در عصر ایلخانی به دلایلی که ذکر آن خواهد آمد نه تنها با افول مواجه نشده، بلکه از برخی جهات نسبت به ادوار پیش رو به جلو حرکت نموده است. ساخت مراکز درمانی و آموزش پزشکی، راهیابی دانش پزشکی به دیگر مراکز آموزشی نظیر رصدخانهها و مدارس، روابط علمی گسترده در حوزه پزشکی با دیگر ملل به ویژه چین، بومیسازی پرورش گیاهان دارویی، تشریح و تألیف آثار پزشکی از جمله مصادیق این حرکت رو به جلو در عرصه دانش پزشکی در این دوره بوده است.
- ایران؛ ایلخانان؛ دانش پزشکی؛ آموزش پزشکی؛ روابط علمی-پزشکی
ارجاع به مقاله
مراجع
Algood C. History of Medicine in Iran. Tehran: Iqbal Publications; 1973. (Persian).
Eshpoler B. History of the Mongols in Iran. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 2007. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Jame ol-tvarikh (in the history of the Mongol kings from Oktay Qaan to Timur Qaan). Bloushe E, editor: Leiden; 1911. (Persian).
Ibn Abi Usayabia AIQ. Uyun Al Anba Fi Tabaqat al Atibba. Cairo: The Egyptian Egyptian Public Library; 2001. (Arabic).
Rashidov PN. The Fall of Baghdad and the Mongol Rule in Iraq. Mashhad: Astan Quds Razavi Publishing House; 1989. (Persian).
Banakati A. Tārīkh-i Banakati. Shaar J, editor. Tehran: National Works Association; 1969. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Jami' al-tawarikh, from the beginning of the Mongol tribes to the end of the Timurid Qaan period. Bahman K, editor. Tehran: Haj Mohammad Hossein Iqbal and Partners Co; 1959. (Persian).
Joa M. Comprehensive History of Chemistry. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 2005. (Persian).
Chardin J. Chardin's travelogue. Tehran: Toos Publishing; 1993. (Persian).
Tusi KNa-DMiM. Akhlagh-e Naseri. Tehran: Iqbal Publications; 2012. (Persian).
Tusi KNa-DMiM. Tansukh nameh, with introduction and comments by Modares Razavi. Tehran: Information Publications; 1983. (Persian).
Amuli S-u-DM. Nafais al funun fi arais al uyun. Sha'rani MA, editor. Tehran: Islamic Bookstore; 2000. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Tarikh Mubarak Ghazani. Yan C, editor. Hertford: Stephen Austin Publications; 1940. (Persian).
Umari AiY. Masālik al-abṣār fī mamālik al-amṣār. Abu Dhabi: Cultural Complex; 2004. (Arabic).
Gharib Kermani HiZ. Collection of Essays (Mighlad al-konuz, Muntakhab (a selection of Miftah al-romuz). Library of the Islamic Consultative Assembly. p. 181-3. (Persian).
Ibn al-Ṭiqṭaqā M. Al- Fakhri fi al adab al Sultaniyya wa al Duwal al Islamiyya. Griffinswald: Royal College School; 1858. (Arabic).
Monshi Kermani Na-D. (Nisaim al-Ashar min Lataim al-Akhbar) In the history of ministers. Hosseini Armavi MJ, editor. Tehran: University of Tehran Press; 1947. (Persian).
Ibn al-Fouti Ka-DAa-FAa-Ra-B. Majma ' al-adab fi mu 'jam al-alqab. Tehran: Institute of Printing and Publishing, Ministry of Culture and Islamic Guidance; 1996. (Arabic).
Ibn al-Akhwa. Maʻālim al-qurbah fī aḥkām al-ḥisbah. Tehran: Iranian Culture Foundation; 1968. (Persian).
Ibn Shaker katbi M. Fawat al-Wafiyat. Beirut: Dar Sadr Beirut; 1973. (Arabic).
Mir Khwand MiKSiM. Tarikhe rozatul-safa fi seirat-alnbia va al-moluk va al-khulafa. Kianfar J, editor. Tehran: Asatir Publications; 2001. (Persian).
Ibn Kathir H. Al-Bidaya wa al-Nihaya. Beirut: Beirut School of Encyclopedia; 1977. (Arabic).
Nime A. Shiite philosophers (their lives and their ways). Qom: Islamic Books; 1987. (Arabic).
Hamedani KRa-DF. Savane Al-Afkar Rashidi. Daneshpajooh MT, editor. Tehran: University of Tehran Press; 1979. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Vaghfname Rab’-i- Rashidi. Tehran: McGill University Institute of Islamic Studies, Tehran Branch; 1977. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Mokatebat Rashidi. Shafi M, editor. Lahore: Punjab Publications Inju National Press Lahore; 1945. (Persian).
Safa Z. History of Iranian Literature. Tehran: Ferdows Publications; 1999. (Persian).
Junaid Shirazi MA-G. Shad-alazar. Tehran: Majles Printing House; 1949. (Arabic).
Kateb Yazdi AIH. The New History of Yazd. Afshar I, editor. Tehran: Amir Kabir Publications; 2007. (Persian).
Hosseini Yazdi Ra-D. Jame al-Khairat (endowment letter of Seyyed Rukn al-Din Hosseini Yazdi). Daneshpajooh MT, Afshar I, editors. Tehran: Farhang Iran Zamin Publications; 1962. (Arabic).
Unknown Author. Tārīkh-i shahi. Bastani Parizi ME, editor. Tehran: Iranian Culture Foundation; 1976. (Persian).
Jafari JIM. Tārīkh-i Yazd. Afshar I, editor. Tehran: Scientific and cultural publications; 2005. (Persian).
Mostofia Bafghi MM. Jame Mofidi. Afshar I, editor. Tehran: Asatir Publications; 2006. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Aasar val-ehya. Sotoudeh-Iraj Afshar M, editor. Tehran: McGill University Institute of Islamic Studies, Tehran Branch; 1989. (Persian).
Khoei al-Shafi'i YbI. Ma La Yasa'u al-Tabib Jahluh. Hamdan AH, editor. Cairo: Publisher of the world of books; 2002. (Arabic).
Hamedani KRa-DF. Tanksugh nameh or Khitan people Medicine. Minavi M, editor. Tehran: University of Tehran Press; 1971. (Persian).
Hamedani K. Jami' al-tawarikh (History of the Khatai Kings). Tehran: Heritage; 2006. (Persian).
O Dan W. Khajeh Rashid al-Din Hamedani's services in the development of Chinese studies. Tehran: A collection of articles about Khajeh Rashid al-Din Fazlullah and Rashidi quarter of Tabriz; 2009. (Persian).
Nasr HRa-D. Fazlullah's position in the history of philosophy and Islamic sciences, a collection of research speeches about Rashid al-Din Fazlullah Hamedani. Tehran: University of Tehran Press; 1971. (Persian).
Sarten G. Introduction to the History of Science. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 2004. (Persian).
Jin Yuan F. Iranian and Islamic culture in China. Tehran: Al-Huda Publications. (Persian).
Bakhtyar M. China, in world Survey of Islamic Manuscript. Al-Furqan Islamic Heritage Foundation. 1994;4:85.
Shirazi QA-DMIMu. Tuhfe- Şadiye (description of the generalities of Ibn Sina's law). Tehran: Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine, Iran University of Medical Sciences; 2008. (Arabic).
Ibn 'Abri AG. Tarikh mukhtasar al-dowal. Cairo: Dar al-Afaq Al-Arabiya Publishing; 2001. (Arabic).
Modarres Razavi MT. Biography of Khajeh Nasir al-Din Tusi. Tehran: Asatir Publications; 2004. (Persian).
Najmabadi M. A Review of Khajeh's Beliefs and Medical Works, Memoirs of Khajeh Nasir al-Din Tusi. Tehran: University of Tehran Press; 1957. (Persian).
Meyerhof M, Sobhy GP. Introd, The Abridged Version of the Book of Simple Drugs of Ahmad ibn Muhamad Al-Ghafiqi. Cairo: Berhebraeus; 1932.
Hamedani KRa-DF. Bayan al-Haqaiq. Rajabzadeh H, editor. Tehran: Written Heritage; 2007. (Persian).
Hamedani KRa-DF. Latif al-Haqaiq. Taher G, editor. Tehran: Central Library Publications and Documentation Center of Tehran University; 1976. (Persian).
Mimura T. Quṭb al-Dīn Shīrāzī’s Medical Work, al-Tuḥfa al-Saʿdīya (Commentary on volume 1 of Ibn Sīnā’s al-Qānūn fī al-Ṭibb) and its Sources. Journal for the History of Science. 2012;10(2):1-13.
Amuli S-u-DM. Sharhe ghanoon. Tehran: Islamic and Complementary Medicine, Tehran University of Medical Sciences; 2012. (Persian).
Kasani JABiA. Persian translation of Sidaneh by Abu Reyhan Biruni. Sotoudeh-Iraj Afshar M, editor. Tehran: Offset Company Printing House; 1979. (Persian).
Qazvini ZbM. Ajā'ib al-makhlūqāt wa gharā'ib al-mawjūdāt. Nasoji N, editor. Tehran: Attar Publications; 1942. (Persian).
Dafaa AA. Botanical celebrities in Islamic civilization. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies; 2007. (Persian).
Stephenson J. The zoological Section of The Nuzhatu-L-Qulub of Hamdulla AL-Mustaufi AL-Qazwini. London: Royal Asiatic Society; 1928.
Kashani Aa-QAbM. Arais al-Jawhar wa Nafais al-Tayyib. Afshar I, editor. Tehran: National Works Association Publications; 1996.
- چکیده مشاهده شده: 249 بار
- pdf دانلود شده: 177 بار