نگاهی به تاریخ چشمپزشکی در دورۀ اسلامی؛ به انضمام معرفی مجموعۀ نفیس چشم پزشکی از کتابخانۀ تیمور پاشای قاهره مکتوب سنۀ 592 هـ.ق.
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 1 شماره 1 (1388),
30 April 2016
,
صفحه 91-130
https://doi.org/10.22037/mhj.v1i1.12299
چکیده
در این مقاله سعی شده است تا با پرداختن اجمالی به تاریخچۀ چشم پزشکی، به معرفی مختصر دانشمندان بزرگ دورۀ اسلامی و آثار برجستۀ ایشان در این فنّ، پرداخته شود تا برتری اطبای دورۀ اسلامی نسبت به طبّ یونانی و نوآوریهای آنان در این زمینه آشکار شود. در همین راستا از پزشکان بزرگی چون ابنماسویه، حنین بن اسحاق، علیبن عیسی، ابو روح جرجانی و دیگران یاد شده و اجمالاً آثار ایشان معرفی، و در صورت لزوم، مورد بررسی قرار گرفته است. در ضمن، به دانشمندان و آثار طراز دوم چشم پزشکی نیز اشاره شده تا دورنمایی از سیر تطوّر و تحول این حرفه، بالاخص در دورۀ صفویه و بعد آن، به دست آید؛ همچنین، تصاویری که در نسخههای خطی از تشریح چشم و نظریۀ فرایند بینایی در دست است، در این مقاله نمایانده شده و به برخی ابزار و آلات درمانی و جراحی چشم نیز اشاره شده است. در آخر، با توجه به اهمیّت آثار هشتگانهای که در یک مجموعۀ نفیس خطی در قاهره موجود است، به معرفی مختصر این نسخه و آثار مندرج در آن پرداختهایم؛ چرا که این آثار تأثیر بسیار عمیقی در پیشرفت چشم پزشکی در دورۀ اسلامی داشتند و تصاویری که در این مجموعه ترسیم شده، در نوع خود بینظیر و بسیار نفیس هستند.
- چشم پزشکی؛ آثار برجسته و نوآوری پزشکان دورة اسلامی؛ نسخههای خطی
ارجاع به مقاله
مراجع
آملی حسن زاده. (1381). طبّ و طبيب و تشريح. چاپ 1. قم: نشر الف. لام. ميم.
ا. رنان، گالين. (1382). تاريخ علم كمبريج. (ترجمة حسن افشار). ج 3. نشر مركز.
ابن نديم. (1381). الفهرست. (ترجمة محمدرضا تجدّد). ج 1. تهران: اساطير و مركز بينالمللي گفتگوي تمدنها.
ابن أبی اصيبعه. (1964م). عيونالأنباء فی طبقات الأطباء. ج 1 و 2. بيروت: منشورات دار المكتبة الحياه.
ابن جُلجُل، سليمان بن حسان الاندلسی. (1349). طبقات الأطباء و الحكماء. (ترجمۀ سيد محمد كاظم امام). تهران: انتشارات دانشگاه.
الگود، سيريل. (1371). تاريخ پزشكی ايران و سرزمينهای خلافت شرقی. (ترجمۀ دكتر باهر فرقانی). چاپ 2. تهران: امير كبير.
الگود، سيريل. (1357). طبّ در دورۀ صفويّه. (ترجمۀ محسن جاويدان). چاپ 1. تهران: دانشگاه تهران.
جوادی، محمدعلی و احمدی، کامران. (1380). مبانی چشم پزشكی. تهران: نشر طبیب.
حکیم میسری. (1373). دانشنامه در علم پزشکی. (به اهتمام برات زنجانی). تهران: دانشگاه تهران.
دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. (1383). (زیر نظر موسوی کاظم بجنوردی). ج 1. چاپ 5. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
دانشپژوه، منوچهر. (1360). فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. ج 10. تهران: دانشگاه تهران.
دانشنامۀ ایران و اسلام. (1356). (زیر نظر احسان یارشاطر). ج 7. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
دفاع، علی عبدالله. (1382). پزشکان برجسته در عصر تمدن اسلامی. (ترجمۀ علی احمدی بهنام). چ 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
دهخدا، علی اكبر. (1375). لغتنامه. (دورۀ جديد 15 جلدی). چاپ 2. تهران: دانشگاه تهران.
رازی، ابوبکر محمد بن زکریا. (1374 تا 1390ق). الحاوی في الطبّ. (22 جلدی). (صحّح محمد عبدالمعیدخان). الهند: بحیدرآباد الدکن الهند: مطبعة مجلس دائرةالمعارف العثمانیة. الطبعة الاولی.
ربن طبری، ابو الحسن علی بن سهل. (1928 م). فردوس الحكمة في الطبّ. (تصحيح زبير الصديقی). اوقاف ئي. جي. غب. برلن: مطبع آفتاب.
رسالة حنین بن اسحق الی علی بن یحیی فی ذکر ماترجم من کتب جالینوس. (1379). (به اهتمام مهدی محقّق). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
زهراوی، ابوالقاسم خلف بن عباس. (1374). التّصريف لمن عجز عن التأليف ـ بخش جراحی و ابزارهای آن ـ. (ترجمۀ احمد آرام و مهدی محقّق). چ 1. دانشگاه تهران و مك گيل. سازمان مطالعات اسلامی.
سزگین، فؤاد. (1380). تاریخ نگارشهای عربی. (ترجمه و تدوین مؤسسۀ نشر فهرستگان). ج 3. (به اهتمام خانۀ کتاب). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شیرازی، منصور بن محمد بن احمد. (1386). تشریحالأبدان. (تصحیح و تعلیق یوسف بیگ باباپور). چاپ 1. قم: مجمع ذخائر اسلامی.
علی بن عيسی. (1383ق). تذكرةالكحّالين. طبع حيدرآباد دكن. چاپ سنگي.
كحاله، عمر رضا. (1989 تا 1991 م.). معجمالمؤلفين و تراجم مصنفی الكتب العربية. (اثنی عشر الجزوات). بيروت: دار احياء العربی.
گنجینۀ بهارستان (علوم و فنون ـ پزشکی 1). (1386). (به کوشش مرکز پژوهشی مجلس شورای اسلامی). تهران: چاپ اوّل.
گنجینۀ بهارستان (علوم و فنون ـ پزشکی 2)، (به کوشش مرکز پژوهشی مجلس شورای اسلامی). چاپ اوّل، 1386.
مجموعۀ خطّی پزشكی (شامل پنج رساله)، مكتوب سنوات 1042 تا 1110 هـ .ق، (اهدايی نگارنده به كتابخانۀ مجلس شورای اسلامی).
نجمآبادی، محمود. (1375). تاريخ طب در ايران پس از اسلام. چاپ 3. تهران: دانشگاه تهران.
هونکه، زیگرید. (بدون تاریخ). فرهنگ اسلام در اروپا. (ترجمۀ مرتضی رهبانی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- چکیده مشاهده شده: 335 بار
- PDF دانلود شده: 1457 بار