«درخت مسواك» در آموزههاي طب اسلامي، طب سنتي و دانش نوين بشري
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 3 شماره 9 (1390),
28 مرداد 2012
,
صفحه 119-132
https://doi.org/10.22037/mhj.v3i9.3429
چکیده
طب اسلامی داراي آموزه ها و دستورات خاصي است كه تدبر و عمل به هریک از آنها ميتواند زمينههاي پیشرفت و ترقی مسلمانان را فراهم نماید. يكي از اين آموزه ها، در ارتباط با مسایل مختلف بهداشتی است. «درخت مسواک» یا «اراك» با نام علمي «Salvadora persica L.» از خانواده «Salvadoraceae» یکی از گیاهانی است که در زمینه بهداشت دهان و دندان در متون اسلامی بر روی آن تأکید شده است. آموزههاي طب اسلامي در مورد درخت مسواک یکی از علل مهم استفاده گسترده از اين گياه در بين كشورهاي اسلامي است.
در اين مقاله که از نوع کتابخانهای بوده است و به شیوه مروری با بهرهگیری از منابع قرآن کریم، منابع حدیث، کتب طب سنتی و برخی رفرانسهای جدید انجام گردیده است مستندات مربوط به آثار درخت اراك ارائه شده است. در بخشی از مقاله، به برخي از تفاسير قرآن و روايات در قالب آموزه هاي طب اسلامي اشاره شده است. قرآن با ذكر واژه «خمط» به درخت اراك اشاره نموده است که تفاسير مختلفي براي آن ذكر شده است. در روايات، شفا از برخي بيماريها و افزايش رزق و روزي برای چوب مسواک بيان گردیده است. در بخشی دیگر، به بررسي اهميت درخت مسواک در منابع طب و داروسازي سنتي و تجارب دانشمندان گذشته در مورد آن پرداخته شده است. در بخش آخر به برخي از يافتههاي جديد دانشمندان درباره خواص دارويي گیاه مسواک و مواد مؤثر اصلی آن پرداخته شده است كه درجلوگيري از پوسيدگي دندانها مؤثرند. در طي مطالعاتي که در افراد استفاده كننده از چوب مسواك انجام شده است ثابت گردیده که نياز این بیماران به درمانهای ضد پلاك و التهابات اطراف لثهاي با مصرف این گیاه، كاهش مییابد.
با توجه به این دستورات ارزشمند كه قاعدتاً عمل به آنها باعث سلامت فرد و جامعه اسلامي خواهد شد و با عنایت به این که درخت اراك شامل خواص آنتي اكسيدانت، ضد میکروب، سايتوتوكسيك، سايندگي و قابض بودن است، توصيه ميشود كه مراکز تحقیقاتی با بهکارگیری تکنولوژی های روز، به مصرف پیوسته از اين گياه با توجه به صرفه هاي اقتصادي ـ اجتماعي آن تشويق شوند.
- درخت مسواک؛ درخت اراك؛ طب اسلامي؛ طب سنتي؛ بهداشت دهان و دندان
ارجاع به مقاله
مراجع
- قرآن كريم
- Poureslami H, Makarem A, Mojab F. Paraclinical effects of Miswak Extract on Dental Plaque. Dental Research Journal, 2007;4(2):106-110
- فاروقي، م، (1384ﻫ.ش.)، گياهان در قرآن، ترجمه: نمایي، ا. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوي، ص65
- قنادي، ع، (1382ﻫ.ش.)، بهداشت دهان و دندان در اسلام، مجموعه مقالات كنگره بينالمللي تاريخ پزشكي، تهران: انتشارات دانش و پژوهش ايران، مجلّد اول، صص498-493
- Akhtar MS, Ajmal M. Significance of chewing sticks (miswaks) in oral hygiene from a pharmacological view-point, Journal of the Pakistan Medical Association, 1981;31:89-95.
- Almas K. Miswak (chewing stick): a cultural and scientific heritage. The Saudi Dental Journal, 1999;11:87-98.
- Almas K, Skaug N. An in-vitro antimicrobial comparison of miswak extract with commercially available non-alcohol mouthrinses. International Journal of Dental Hygiene, 2005;3:18-24.
- عزالديني اردکانی، ف، (1385ﻫ.ش.)، مقايسه كارآيي مسواك طبيعي(Salvadora Persica) با مسواكهاي معمول در پيشگيري از پوسيدگي دندان، یزد: مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، 14: 31-24
- Bone K. Phytotherapy for Periodontal Disease and Improved oral Hygiene (Phytotherapy Review & Commentary). Townsend Letter, 2005:38-40.
- قرشى، ع، (1371ﻫ.ش.)، قاموس قرآن، تهران: انتشارات دارالكتب الإسلاميه، مجلّد دوم، ص307
- مكارم شيرازى، ن، (1374ﻫ.ش.)، تفسير نمونه، تهران: انتشارات دارالكتب الإسلاميه، مجلّد هجدهم، ص60
- موسوى همدانى، م، (1374ﻫ.ش.)، ترجمه تفسير الميزان، قم: انتشارات جامعهى مدرسين حوزه علميه، مجلّد شانزدهم، ص549
- خسروى حسينى، غ، (1375ﻫ.ش.)، ترجمه وتحقيق مفردات الفاظ قرآن، تهران: انتشارات مرتضوي، مجلّد اول، ص640
- طوسى، م، التبيان في تفسير القرآن، انتشارات دار احياء التراث العربى، مجلّد هشتم، ص387
- محمدي ري شهري، م، (1384ﻫ.ش.)، دانشنامه احاديث پزشكي، ترجمه: صابري، ح، قم: دارالحديث، مجلّد اول، ص20ـ17
- امام رضا (ع)، طب و بهداشت، (1352ﻫ.ش.)، ترجمه: امير صادقي، ن، تهران: انتشارات معراج، ص203
- ابن سينا، (1370ﻫ.ش.)، قانون در طب، ترجمه: شرفكندي، ع، تهران: انتشارات سروش، مجلّد دوم
- رازي، م، (1384ﻫ.ش.)، الحاوي، ترجمه: افشاريپور، س، تهران: انتشارات فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ايران، مجلّد بیستم
- بیرونی، ا، (1370ﻫ.ش.)، کتاب الصیدنه في الطب، تصحیح و تحشیه: زریاب، ع، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ص 37
- تنکابنی، س م م، (1386ﻫ.ش.)، تحفه المومنین، تصحیح و تحقیق: رحیمی ر، شمس اردکانی م ر، فرجادمند ف، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات طب سنتی و مفردات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ص36ـ35
- عقیلی علوی خراسانی شیرازی، م ح، (1388ﻫ.ش.)، مخزن الأدویه، تحقیق، تصحیح و تحشیه: شمس اردکانی م ر، رحیمی ر، فرجادمند ف، تهران: انتشارات صهبای دانش با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران
- Marwat S, Khan M, Aslam M, Mushtaq A, Sultana MS. Salvadora persica, Tamarix aphylla and Zizyphus mauritiana- three woody plant species mentioned in Holy Quran and Ahadith and their ethnobotanical uses in north western part (D.I. Khan) of Pakistan. Pakistan Journal of Nutrition, 2009;8(5):542-547.
- Soliman O, Hatem E, Mohammed B. Oral hygiene and periodontal status associated with the use of miswak or toothbrush among Saudi adult population. Cairo Dental Journal, 2007;23(2):159-166.
- Abdalbasit AM, Bertrand ME, Hussein IH. Chemical characterization of the seed and antioxidant activity of various parts of Salvadora Persica. Journal of the American Oil Chemists' Society, 2009;86:857–865.
- Darout IA, Albandar JM, Skaug N. Periodontal status of adult Sudanese habitual users of miswak chewing sticks or toothbrushes, ADA Odontology Scandinavian, 2000;58(1):25-30.
- Al-Otaibi M, Al-Harthy M, Soder B, et al. Comparative effect of chewing sticks and toothbrushing on plaque removal and gingival health. Oral Health and Preventive Dentistry, 2003;1(4):301-307.
- Araya Y. Contribution of trees for oral hygiene in east Africa. Ethnobotanical Leaflets, 2007;11:38-44.
- Hoenderdos NL, Slot DE, Paraskevas S, VanderWeijden GA. The efficacy of wood sticks on plaque and gingival inflammation: a systematic review. International Journal of Dental Hygiene, 2008;6,280–289.
- Rajesh V, Suresh P, Anil Bh, Brijesh K, Priyanka P. Salvadora Persica L (tooth brush tree): a review. Journal of Pharmacy Research, 2009;2(12):1809-1812.
- Al-lafi T, Ababne H. The effect of the extract of the meswak (chewing sticks) used in Jordan and the middle East on oral bacteria. International Dental Journal, 1995;45(3);218-221.
- Homer KA, Manji F, Beighton D. Inhibition of peptidase and glycosidas activities of Porphyromonas gingivalis, Bacteroides intermedius and Treponema denticola by plant extracts. Journal of Clinical Periodontology, 1992;19,395-405.
- Abdelrahman HF, Skaug N, Francis GW. In vitro antimicrobial effects of crude miswak extract on oral pathogens. Saudi Dental Journal, 2002;14:26-32.
- Rajabalian S, Mohammadi M, Mozaffari B. Cytotoxic evalution of Persica mouthwash on cultured human mouse cell lines in the presence and absence of fetal calf serum. Indian Journal of Dental Research, 2009;20(2);169-173.
- Khalessi AM, Pack AR, Thomson WM, Tompkins GR. An in-vivo study of the plaque control efficacy of Persica: a commercially available herbal mouthwash containing extracts of Salvadora persica, International Dental Journal, 2004;54(5):279-283.
- چکیده مشاهده شده: 915 بار
- PDF (English) دانلود شده: 737 بار