آیا ابن نفیس (ابن نفیس) است ؟ پژوهشی در نام، لقب و کنیه علاء الدین قرشی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 12 شماره 44 (1399),
10 نوامبر 2020
,
صفحه 1-26
https://doi.org/10.22037/mhj.v12i44.31221
چکیده
زمینه و هدف: ملاحظات تاریخی همواره با اما و اگرهایی همراه است که تردیدهایی را فراروی پژوهشگران قرار میدهد. چندی است پارهای اشکالات بر یادکرد معاصران از نام و لقب دانشمند ـ پزشک پرآوازه سده هفتم قمری علاءالدین ابوالحسن علی بن ابیالحزم/ الحرم قرشی مشهور به ابن نفیس وارد شده است. در این مقاله، ضمن نقل و بررسی این تردیدها کوشش نمودیم تا بر اساس دادههای نسخهشناختی، متون طب دوره اسلامی و دیگر سنتهای علمی که این دانشمند برجسته آثاری در آنها پدید آورده، به نام و لقب دقیق او دست یابیم.
مواد و روشها: در این مسیر، با رجوع به نسخههای متعدد آثار او، مانند «الموجز» و «شرح قانون» و یادکرد معاصران و پسینیان از او تردیدهای زیادی در انتساب لقب ابن نفیس به وی را عرضه نمودیم.
یافتهها: بهترین حالت یادکردن از نام دانشمند مورد پژوهش «علاءالدین قرشی» به شکل کوتاه و یا «علاءالدین ابوالحسن علی بن ابیالحَرَم/ الحزم قرشی» به شکل کاملتر است.
ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، رعایت اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیلها رعایت شده است.
نتیجهگیری: هرچند این مطالعه به نفی انتساب لقب منجر نمیشود، اما احتیاط در کاربرد این لقب برای این پزشک برجسته را معقول جلوه میدهد. از این رو شایسته است در مداخل دانشنامهها از ضبط قرشی برای نام او بهره گرفته شود. از طرفی در نسب وی چهار احتمال را برشمردیم و نشان دادیم که از میان خوانشهای قَرْشی، قُرَشی و قَرَشی وجه اخیر را شواهد بیشتری پشتیبانی میکند. از این رو با وجود عدم نفی کلی دیدگاههای دیگر یادکرد قَرَشی در پژوهشها منطقیتر مینماید. در باب آنچه در ادامه نام او به شکل ابن ابیالحَرَم یا ابن ابیالحزم یاد شده نیز نشان دادیم برخلاف نظر برخی پژوهشگران معاصر، هیچ یک از دو احتمال یادشده منتفی نیست و مناسب است در یادکرد این بخش این واژه به صورت الحزم/ الحَرَم نگاشته شود.
- ابن نفیس؛ علاءالدین قرشی؛ پزشکی دوره اسلامی؛ شرح قانون؛ تاریخ پزشکی
ارجاع به مقاله
مراجع
References
Fayyad S. Ibn Nafis. Cairo: Ahram Center for Publishing; 1990.
Velayati A. Ibn Nafis. Tehran: International Institute for publishing; 2018.
Fancy N. Science and Religion in Mamluk Egypt: Ibn al-Nafis, Pulmonary Transit and Bodily Resurrection. London: Routledge; 2013. p.202.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Al-Mūjaz fī al-Tibb (A Summary of Medicine), ʿabdultawwāb Ramaḍān, editor. Cairo -Egypt: Arab Republic of Egypt. The Ministry of Awqaf. The Supreme Council for Islamic Affairs, Society of the Revival of Islamic Heritage; 2008.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Al-Ṣaydaliyyat al-mujribat al-Maʿrūf bi; al-Mūjiz fi-l-ṭib mā jirbah ibninafīs maʿah qānūn al-Raʾīs ibn sīnā. Beirut: Dāru-l-Maḥajjati -l-Bayḍā; 2002.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharh tashrīḥ al-Qānūn li’ Ibn Sina (Commentary on Anatomy in Avicenna's Canon). Tehran: Iran University of Medical Sciences, Research Institute for Islamic & Complementary Medicine; 2004.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharḥ fuṣūl ‘abqurāṭ (Commentary on the Hippocratic Aphorisms). Cairo: Nahḍah Miṣr; 2008.
Alḥamāranah N. Al-Muhaḏḏab fī al-Kuhl (Polished Book on ophthalmology) li-ibn al-Nafīs: Dirāsat histūrīyūghirāfīh. Arabic Heritage 1985; 20(5): 144-171.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Risālt al-ʾaʿḍāʾ. Cairo: Nahḍah Miṣr; 2008.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi a. Al-Risālah al-Kāmiliyyah fī al-Ssīrah al-Nabawiyyah; (Theologus Autodidactus). Cairo: Arab Republic of Egypt, The Ministry of Awqaf. The Supreme Council for Islamic Affairs, Society of the Revival of Islamic Heritage; 1988.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Al-Shāmil fī al-Ṣināʿt al-Ṭibbīyyah (The Comprehensive Book on Medicine). Tehran: Iran University of Medical Sciences, Research Institute for Islamic & Complementary Medicine; 2008.
Imami A, Javadi B. The Basics of Islamic Tradition Pharmacy based on Ibn al-Nafīs Qarashi Views. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences; 2016.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Al-Shāmil fī al-Ṣināʿt al-Ṭibbīyyah; al-Juzʾ al-Awwal min al-Fann al-Thālith, al-Juzʾ al-Mafqūd. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences; 2017.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharḥ al-Warīqāt fī al-Manṭiq. Beirut: Dār al-kutub al-ʿIlmīyyah, Manshūrāt Muḥammad ʿlī bīḍūn. 2015.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharḥ al-Warīqāt fī al-Manṭiq. Tunisia: Dār al-Gharb al-Islāmī; 2009.
Muhammad A. File number: Ibn al-Nafīs; The philosophy of prophethood according to Ibn al-Nafīs. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 185-200.
Mustafa Kuhlih N. Ibn al-Nafīs Failasūfā. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 12-201.
Khazar al-Shaʿrani Z. Ibn al-Nafīs (al-Qarashi); Nafīs zamānih, wa ṭabīb ʿaṣrih (The Exquisite of his time, and the doctor of his era). Al-maʿrafah 2018; 655(57): 5-220.
Tarbih M. Ibn al-Nafīs (1213-1288 AD). Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 33-226.
Maʿraf: Ṣāliḥ L. The position of Ibn al-Nafis in the history of medicine. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 9-234.
Sallum A. Ibn al-Nafīs: The first doctor to discover a small blood cycle. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 4-240.
Mahmud al-Saghir A. Ibn al-Nafīs and The genius of the observation and the discovery. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 58-245.
Hamlitun Murghan M. Is Ibn al-Nafīs, the forgotten Arab genius?. Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 66-259.
Hunkih Z. A German viewpoint by "Ibn al-Nafīs". Al-Maʿrafah 2018; 655(57): 72-267.
Aqayani Chavushi J. Ibn al-Nafīs and the Pulmonary Circulation of Blood. Amuzesh va Parvarish taʿlīm va Tarbīyat 1979; 483(48): 5-41.
Gutas D. Ibn al-Nafis’s Scientific Method. Istanbul: Nazariyat J Hist Islam Philos Sci; 2019.
Loukas M, Lam R, Tubbs RS, Shoja MM, Apaydin N. Ibn al-Nafis (1210–1288): The First Description of the Pulmonary Circulation. Am Surg 2008; 74(5): 2-440.
Numan MT. Ibn Al-Nafis: His Seminal Contributions to Cardiology. Pediatr Cardiol 2014; 35(7): 90-1088.
West JB. Ibn al-Nafis, the Pulmonary Circulation and the Islamic Golden Age. J Appl Physiol 2008.
Ghalioungui P. Was Ibn al-Nafis unknown to the Scholars of the European Renaissance? Clio Medica Acta Acad Int Hist Med 1983; 18(1): 37-42.
Fancy N. Womb Heat versus Sperm Heat: Hippocrates against Galen and Ibn Sīnā in Ibn al-Nafīs’s Commentaries. Oriens 2017; 1(1): 75-150.
Sanjabi P. Ibn al-Nafīs. In: Medical Encyclopedia of Islam and Iran. Tehran: Amīrkabīr; 2011. p.8-425.
Derayati M. Lists of Manuscripts of Iran. Tehran: National Library of Iran; 2015.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Al-Mūjaz fī al-Ṭib. Tehran: Iranian National Library; No Date. p.1157.
Zil al-Rahman. Ibn sinā's Qānūn, Its commentators and translators. Tehran: Society for the appreciation of cultural and dignitaries; 2004. Vol.1.
Ziydan Y. Rediscovering Ibn al-Nafīs. Cairo: Nahḍah Miṣr; 2008.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi ‘Alī ibn Abī al-Ḥaram/ al-Ḥazm. Al-Mukhtaṣar fi ʿlm uṣūl al-Ḥadīth al-Nabawi, mʿ dirāsat shāmilat limuʾlifāt Ibn al-Nafīs. Cairo: Nihḍat Misr for CD Replication; 2008. p.2.
ʿImāduddīn Kātib M. Kharīdat al-Qaṣr wa jarīdat al-ʿAṣr. Baghdad: Iraqi Academy of Sciences; 1996.
Al-Dhahabī SH. Tarikh al-Islam wa wafayāt al-Mashāhīr wa al-Aʾalām. Beirut: Arab Book House; No Date.
Salah al-Dīn al-Ṣafadī A. Kitab al-Wafi bi'l-Wafayat. Beirut: Dār Aḥyāʾ al-Turāth al-ʿarabī; 1999.
Ibn Abī Uṣaybiʿa M, Al-Qāsim B, Khalīfa B, Al-Khazrajī Y. ʿUyūn al-Anbāʾ fī ṭabaqāt al-Aṭibbāʾ. Cairo: General Egyptian Book Organization; 2001.
Razavi burqiʿi SH. The Pole of Medicine in the History of Science of Islam and Iran. Ayineie Pazhuhish 2016; 160(27): 17-32.
Quṭb al-Din Shīrāzī M. Al-Tuḥfa al-Sa‘dīya. Tehran: Iran University of Medical Sciences, Research Institute for Islamic & Complementary Medicine; 2008.
Aqsarāyī J. Sharḥ Aqsarāʾī. Tehran: Iran University of Medical Sciences, Research Institute for Islamic & Complementary Medicine; 2008.
Salihiyih MI. Ibn al-Nafīs conference discussions. In: Ibn al-Nafīs conference. Kuwait: Kuwait University; 1982.
Ibn ʿImād AA. Shaḏarāt al-Ḏhahab fī akhbār min ḏhahab. Beirut: Dār ibn Kathīr; 1985.
Al-Subkī AT. Ṭabaqāt al-Šāfiʻiyyaẗ al-Kubrā. Cairo: Dār Aḥyāʾ al-Kutub al-ʿArabīyyah; No Date.
Ibn Kathīr al-Qurashī Al-Damishqī AI. Al-Bidāya wa-n-Nihāya (The Beginning and the End). Beirut: Dār Aḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī; No Date.
Ibn Faḍl Allāh al-'Umarī SH. Masālik al-Abṣār fī Mamālik al-Amṣār. Edited by Jaburi Kamil S, Najm M. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿilmīyyah; 2010.
Ghalioungui P. Ibn al-Nafīs - ṭalīʿah al-ʿAhd al-ʿIlmī fī al-Ṭib. Kuwait: Government of Kuwait Press; No Date.
Al-Qarashi A, Ḥakīm Mulawī MA. Al-Mūjiz al-Maḥshī biltaḥshīyyah al-Jadīdah. Delhi: Al-Mujtabaʿi Printing Press; No Date.
Summary of the Islamic Encyclopedia. Al-shāriqah. United Arab Emirates: Al-Shāriqah Center for Intellectual Creativity; 1999.
Ḥumiyrī N. Shams al-ʿUlūm wa dawāʾ Kalām al-ʿArab min al-Kulūm. Damascus: Dār al-Fikr; 1420.
Gillispie CC. The Dictionary of Scientific Biography. New York: Charles Scribner's Sons; 1981.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharḥ al-Qarashi ʿalā al-Qānūn. Tehran: Iran University for Medical Sciences; 2005.
Hamarenah S. Index of Daralkutub al-Ẓahiriyah manuscripts in Damascus, Medicine and Pharmacy. Damascus: Arabic Language Academy; 1964.
[Ibn al-Nafīs] al-Qarashi A. Sharḥ al-Qānūn fī al-Ṭib. No Place: The Parliamentary Library of Iran; No Date. p.7064.
Sajjadi S. Ibn al-Nafīs. In: The Great Islamic Encyclopedia. Tehran: Iranian Islamic Research Center; 1999.
Rāmpūrī M. Ghīyāth al-Lughāt. Tehran: Amir Kabir; 1996.
- چکیده مشاهده شده: 549 بار
- pdf دانلود شده: 211 بار