کاربرد درمانی گنهگنه در تاریخ ایران
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 10 شماره 36 (1397),
27 آذر 2019
,
صفحه 73-87
https://doi.org/10.22037/mhj.v10i36.23712
چکیده
زمینه و هدف: با توجه به اهمیت یکی از بیماریهای بسیار مهم مانند تب که در طول هزاران سال در ایران و غیر ایران از امراض اصلی و در زمره بیماریهای همهگیر و طاقتفرسا به شمار میرفت. پژوهش پیش رو درصدد است تأثیر یکی از داروهای مهم وارداتی و غیر بومی را در رفع این بیماری بررسی کرده و با ذکر تاریخچه این دارو (گنهگنه)، میزان شیوع و شیوههای استفاده از آن را در ایران دریابد.
مواد و روشها: با مطالعه کتب تاریخی عصر قاجار و سفرنامههای داخلی که توسط صاحبمنصبان ایرانی نگاشته شده و اوضاع اجتماعی ایران و شرح حال خویشتن را بیان کردهاند و همینطور با رجوع به سفرنامههای خارجی در ایران دوران قاجار که شاهد عینی نوع درمانگری ایرانیان و شیوع و کاربرد داروها برای انواع امراض رایج بودهاند، این پژوهش سعی دارد با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی اطلاعات موجود در خصوص داروی گنهگنه را استخراج و ارائه کند.
یافتهها: نتایج حاصله در پی کاوش در منابع و مأخذ بدین قرار است که گرچه ایرانیان برای رفع انواع تب از داروهای خاصی بهره میبردند، اما با ورود داروی گنهگنه در اواخر سده دوازدهم هجری و کارآمدی آن در رفع تبهای مزمن (نوبه) این دارو با استقبال ویژهای از سوی مردم مواجه شده و در بین پزشکان ایرانی و خارجی و عموم مردم به صورت خوراکی، مالیدنی و تزریقی به کار گرفته شد و به سبب اهمیت آن، گنهگنه در منازل و سفرها به گونه پودرشده و محلول و گاه در کنار دیگر داروها و ادویهها مورد استفاده قرار میگرفت.
نتیجهگیری: در اواخر سده دوازدهم به دلیل بروز و شیوع فراگیر بیماری تب که تحت تأثیر شرایط اقلیمی در ایران بروز میکرد، داروی گنهگنه (کینین) که از داروهای بومی آمریکای جنوبی بود، در ایران به طور قابل ملاحظهای مورد توجه و بهرهبری قرار گرفت. بدینسان نهتنها داروی مذکور به صورتهای مختلف برای رفع تبهای مزمن مورد استفاده قرار میگرفت، بلکه رغبت به استفاده از این دارو سبب شده بود که حتی در مواردی برای امراض و کسالتهای دیگر مانند زدودن ضعف مزاج، ناتوانی جنسی و درمان آماسهای طحال و کبد نیز استفاده از گنهگنه به صورت شربت (جوهر گنهگنه)، پودر و یا به صورت تزریقی صورت پذیرد.
- گنهگنه؛ کینین؛ تب؛ ایران
ارجاع به مقاله
مراجع
Connor C. History of people's science. Translated by Afshar A. 1st ed. Tehran: Press Mahi; 2011. p.103-105. [Persian]
Ravandi M. Tarikh ejtemaei iran. 2nd ed. Tehran: Negah; 2003. Vol.3 p.216. [Persian]
Ganeh ganeh. Magazine Armaghan 1939; 20(7-8): 476-477. [Persian]
Khavari Shirazi M. Tarikh zolgharnein. Translated by Afshar N. 1st ed. Tehran: Vezarat Erashad va Farhang Eslami; 2001. Vol.3 p.872. [Persian]
Farahani H. History of contemporary Iran. 1st ed. Tehran: Institute for Political Studies and Studies; 1427. Vol.1 p.312. [Persian]
Salimy Moayed S. The role of plants in the treatment of human diseases among the Kermanshah Khorasan. Medical History 2011; 3(6): 161-192. [Persian]
Alijani M, Bashiri A. Malaria in Iran in Qajar era; from the perspective of European tourists. Medical History 2013; 5(15): 32-52. [Persian]
Abdul Hussein Khan S. Merat alvaghaye mozafari. Translated by Nawai AH. 1st ed. Tehran: Miras Maktob; 2007. Vol.1 p.535, 552. [Persian]
Avesta. Prepared by Dostkhah jalil. Tehran: Press Morvarid; 2008. Vol.2 p.875-877. [Persian]
Darmsters J. Collection of Zoroastrian or Vindhad rules. Translated by Javan M. Tehran: Doniaye Ketab; 2003. p.269-271. [Persian]
Brown E. Islamic History History. Translation of Rajabnia M. Tehran: Translation and Publishing Company; 1958. p.25. [Persian]
Isfahani MM. A collection of some rare works of medicine, a look at the works and scientific status of Mohammad bin Zakaria Razi and Baha al-Dawlah Razi. Tehran: University of Medical Sciences; 1997. p.36. ]Persian]
Erfanian GH-A. Manuscripts of Central Library and Astan Quds Razavi Documentation Center. Mashahad: Astan Quds Razavi; 2001. Vol.19 p.404-9. [Persian]
Newman. Religion, Philosophy and Science. Translated and Compilated by Azhand Y. Tehran: Press Mola; 2001. p.137-140. [Persian]
Sharden. Shardin's Travelogue. Translated by Yaghmai I. Tehran: Toos; 1993. Vol.3 p.1121. [Persian]
Figueroa den Garcia da Silva. Dan Garcia Dsilva Figueroa Travelogue. Translated by Samii GH-R. 1st ed. Tehran: Press No; 1984. Vol.1 p.140. [Persian]
Floor W. Public health in Qajar Iran. Translated by Nabi Pour I. Bushehr: Gulf Health Research Center; 2007. p.13-14. [Persian]
Elgod. History of Medicine in Iran and the lands of the Eastern Caliphate. Translated by Forghani B. Tehran: Amir Kabir; 1992. p.407. [Persian]
Nasr SH. Science and Civilization in Islam. Translated by Aram A. Tehran: Press Kharazmi; 1980. p.205. [Persian]
Winter JJ. History of Iran (Safavid era) "Iranian sciences during the Safavid era" Cambridge University Research. Translated by Azhand Y. Tehran: Jami; 1380. p.305. [Persian]
Vazir Tayef AN. Travelogue Mirza Davood vazi tayef. Translated by Qazi Askar A. 2nd ed. Tehran: Moshaar; 2007. p.240. [Persian]
Afzal al-Mulk GH-H. Afzal al-Tawarikh. Mansoureh etehadieh and Sirous Sadoundiyan. 1st ed. Tehran: Press Tarikh Iran; 1982. p.256. [Persian]
Ghahreman Mirza Salur E. Roznameh khaterat eynosaltaneh. Translated by Salor M, Afshar I. 1st ed. Tehran: Asatir; 1995. Vol.1 p.162, 247, 252, 313-314, 365; Vol.2 p.1048, 1227; Vol.3 p.2496; Vol.4 p.3196; Vol.5 p.3795; Vol.7 p.5235, 5443. [Persian]
Mirza Khanararkhan E. Travelogue Mirza Khanararkhan Etesam al-Mulk. Tehran: Manochehr Mahmodi; 1972. p.22. [Persian]
Pollack YE. Pollack's Travelogue"Iran and Iranians". Translated by Jahandari K. Tehran: Kharazmi; 1989. p.70, 207, 424, 444, 466, 486, 495-496, 498-499. [Persian]
Orsolle E. Caucasus and Iran Travel Logbook. Translated by Saeedi AA. 1st ed. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies; 2003. p.181-183. [Persian]
Bojnourdi SA. Travel Logs Saham-adoleh Bojnourdi. 1st ed. Tehran: Press Elmi va Farhangi; 1995. p.59, 92. [Persian]
Lashkar Gahraman AY. Roznameh khaterat Amin lashkar. 1st ed. Tehran: Asatir; 1999. p.86-87, 198, 255. [Persian]
Layard Austen H. Layard History or Primary Adventures in Iran. 1st ed. Translated by Amiri M. Tehran: Vahid; 1988. p.21011. [Persian]
Bishob I. Az biseton ta Zard koh Bakhtiari. Translated by Amiri M. 1st ed. Tehran: Mohana; 1996. p.151-152. [Persian]
Pirzadeh MA. Travelogue Haji Pirzadeh. Translated by Faramanfarmayian H. 1st ed. Tehran: University of Tehran; 1963. p.40. [Persian]
Hulsters E. Iran one hundred thirteen years ago. Preparated and Translated by Asemi M. Tehran: Ministry of Culture and Arts, Center of Iranian Anthropology; 1976. p.12. [Persian]
Gholi Khan HR. Fahars al-Tawarikh. Translated by Nawai AH, Mohades MH. 1st ed. Tehran Institute of Humanities and Cultural Studies; 1994. p.436. [Persian]
Saeedi Sirjani AA. Events happen. 4th ed. Tehran: Press Asim; 1994. p.489. [Persian]
Zarabi AR. History of Kashan. 4th ed. Tehran: Amir Kabir; 1999. p.218. [Persian]
Amedee JP. Traveling in Armenia and Iran. Translated by Gholami Etemad Moghaddam A. Tehran: Iranian Culture Foundation; 1968. p.323-324, 257. [Persian]
Drouville G. Voyage en Perse. Translated by Etemat Moghaddam M. Tehran. Press Shabaviz; 1986. p.37, 84. [Persian]
Brugch HK. A trip to the court of the king of sahebgaran. Translated by Kurdbacheh H. Tehran: Press Etelaat; 1988. p.217, 466-467.
Curzon GN. Iran and the case of Iran. Translated by Vahid Mazandarani GH-A. 5th ed. Tehran: Elmi va Farhangi; 2001. Vol.1 p.98. [Persian]
Rostaei M. History of medicine and medicine in Iran (from Qajar until the end of Reza Shah) Commented documents. 1st ed. Theran: Islamic Republic of Iran Documents and Library; 2003. Vol.1 p.520. [Persian]
Majd al-Islam Kermani A. Decline of parliament. Translated by Khalilpour M. 2nd ed. Esfahan: University of Isfahan; 1977. p.228, 266. [Persian]
Mohammad Hassan Khan E. History Montazam Naseri. Trying to Esmael Rezvani M. Tehran: Donyae Ketab; 1988. Vol.3 p.1615. [Persian]
Wales CH-J. Iran a century ago. Translated by Gharoghosloo GH-H. 2nd ed. Tehran: Eghbal; 2009. p.110. [Persian]
Kamarehei SM. The memoir of Seyyed Mohammad kamarehei. 1st ed. Tehran: Asatir; 2005. Vol.2 p.1402-1403, 1044. [Persian]
Kermani A. Hajj pilgrimage of the high priests and the court of Nasseri. 1st ed. Translated by Jafarian R. Qom: Historian; 1987. p.142-143. [Persian]
Nasir al-Din Shah Qajar. Diary of Naser-al-Din Shah on the third trip of Far-Anzaneh. Translated by Ghazi F, Rezvani MI. 2nd ed. Tehran: Rasa Cultural Services Institute; 1992. p.323.]Persian]
- چکیده مشاهده شده: 266 بار
- PDF دانلود شده: 114 بار