تشكيلات داخلي بيمارستانهاي آل بويه (عضدی)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 2 شماره 4 (1389),
29 April 2016
,
صفحه 47-68
https://doi.org/10.22037/mhj.v2i4.12243
چکیده
بیمارستانهای ایرانی در دوران باستان در امور داخلی و تشکیلات سازمانی خود دارای سلسله مراتب و بخشهای مختلفی بودند. این امور و تأسیسات به مرور زمان و با بهرهمندی پزشکان ایرانی از دستاوردهای نوین پزشکی حاصل شده بودند. پس از افول دنیای ایران باستان در حوزهی خلافت اسلامي، بيمارستانهايی نيز در قرون نخستين اسلامي در ممالك مسلمين بنا گرديدند که ساختار و تشكيلات آنها نيز برگرفته از تشكيلات داخلي بيمارستانهاي ایرانی و الگوبرداري مستقيم از اين بيمارستانها بود. از این میان بیمارستانهایی که در دارالخلافهی مسلمین بنا شدند با شرکت و همکاری مستقیم ایرانیان و پزشکان مکاتب درمانگری ایرانی بنیان گذارده شدند و در طراحی ساختار داخلی این مراکز درمانی و مدیریت و طبابت بیماران نیز پزشکان خوزی و جندی شاپوری نقش اصلی و اساسی را ایفا مینمودند.
در این میان از بیمارستانهایی که در امور داخلی و سیستم تشکیلاتی به مرحلهی تحسینبرانگیز و قابل قبولی از درمانگری نایل آمدند، بیمارستانهایی بودند که در عهد آل بویه و و در مراکز مهمی همچون فارس و بغداد ایجاد گردیدند و با توجه به اینکه حکمرانان بویهای رویکرد خاصی به ایران باستان و علوم و دانشمندان ایرانی داشتند، در این زمان الگوبرداری دقیقتری از دستاوردهای پزشکان ایرانی در امور بیمارستانی و مدیریت و تشکیلات و تأسیسات درمانگری به عمل آمده و با توجه به فرآوردههایی که پس از اسلام پزشکان ایرانی و انیرانی در حوزة ساختارهای داخلی بیمارستانها و ساماندهی امور داخلی بیمارستانی دست یافته بودند، بیمارستانهای این دوران در امور آموزشی، درمانگری و تخصصهای گوناگون طبی نه تنها از مسببین ظهور عصر طلایی طب و طبابت در این دوران، بلکه زمینهساز پیشرفتهای مهم در امور بیمارستانی در عصر اسلامی گردیدند. در این میان گشايش بخشهاي تخصصي و استخدام متخصصان در رشتههاي مختلف پزشكي، ابداع شيوههاي درماني، تأليف و ترجمه و شرح آثار بزرگ طبي و داروسازي، تأسيس داروخانة مجهز به انواع داروها و مهيا ساختن ابزار و آلات جراحي و ايجاد كتابخانة ارزنده، رسيدگي به امر بهداشت و درمان، آزمون پزشكان و داروسازان شاغل در بلاد و... از جمله مزايا و ويژگيهاي بيمارستانهای این دوره (شيراز و بغداد) بوده است.
- تشکیلات و تأسیسات؛ بیمارستان؛ پزشکی؛ آل بویه؛ جندیشاپور
ارجاع به مقاله
مراجع
الف) منابع فارسی
ابن العبري، غريغوريوس ابوالفرج اهرون. (1364). تاريخ مختصر الدول. (ترجمه دكتر محمد علي تاجپور و دكتر حشمت ا... رياضي).
ابن جوزي، ابوالفرج عبدالرحمن. (1358). المنتظم في تاريخ الملوك و الامم. ج 8. الطبعة الأولي. حيدرآباد دكن. دائرة المعارف عثمانية.
ابن نديم، محمد بن اسحاق. (1381ـ1366). الفهرست (ترجمهي محمدرضا تجدد). ج 1. تهران: انتشارات اساطير با كمك مركز بينالمللي گفتگوي تمدنها.
ابی اصیبعه. (1349). عیون الانباء فی طبقات اطباء. (به کوشش سید جعفر غضبان و محمود نجمآبادی). ج 1 و 2. دانشگاه تهران.
الگود، سيريل. (1352). تاريخ پزشكي از دورهي باستان تا سال 1934. (ترجمهي محسن جاويدان). تهران: انتشارات اقبال.
الگود، سيريل. (1371). تاريخ پزشكي ايران و سرزمينهاي خلافت شرقي. (ترجمه دكتر باهر فرقاني). اميركبير.
براون، ادوارد. (1371). تاريخ طب اسلامي. (مترجم مسعود رجبنيا). تهران: علمي و فرهنگي.
تاجبخش، حسن. (1372). تاريخ دامپزشكي و پزشكي. ج 2. تهران: دانشگاه تهران.
جواد، مصطفي و سوسه، احمد. (1378هـ.ق/1958م). دليل خارطه بغداد. عراق: مجمع علمي عراقي.
خضري، عبدالعزيز؛ جعفري، محمود. «مروري بر بيمارستانهاي شيراز در بستر اعصار و قرون».
ذهبي، شمسالدين محمد. (1414هـ./1994م). تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الاعلام. (تحقيق عمر عبدالسلام). تومري. بيروت: دارالكتاب عربي.
زركوب شيرازي ،ابوالعباس معين الدين ابي الخير (1350)، شيرازنامه، به كوشش اسماعيل واعظ جوادي، تهران: بنياد فرهنگ ايران.
زیدان، جرجی. (1352). تاریخ تمدن. ج 3 (ترجمه علی جواهر کلام). تهران: انتشارات امیرکبیر.
سامي، علي. (1363). شيراز شهر جاويدان. شيراز: انتشارات نويد.
سرمدی، محمدتقی. (1377). تاریخ پزشکی و درمان در جهان. ج 1. تهران: انتشارات سرمدی.
عیسی بک، تاریخ بیمارستانها در اسلام. (1371). ترجمهی نورالله کسایی. تهران: مؤسسه دانش و پژوهش ایران.
فرشاد، مهدي. (1366). تاريخ علم در ايران. تهران: اميركبير.
فيضالله زاده، عبدالعلي. (1386). احوال و اوضاع سياسي. اجتماعي و ادبي در دوران آل بويه از ديدگاه مورخان و نويسندگان عرب. نشريه پژوهشنامه علوم انساني. ش54.
قفطي، جمالالدين. (1371). تاريخ الحكماء. ترجمهي فارسي از قرن يازدهم هجري. (به كوشش بهين دارايي). تهران: دانشگاه تهران.
کوردا، میشل. «نظام پرشکی در ایران باستان». نشریه پزشکی امروز. ش 288. ش. بازیابی 9002302.
كسايي، نورالله. (1383). فرهنگ نهادهاي آموزشي در ايران. (از روزگار باستان تا تاسيس دولت صفوي). تهران: دانشگاه تهران.
مجموعه مقالات كنگره بينالمللي تاريخ پزشكي در اسلام و ايران. (بیتا). (به كوشش قربان بهزاديان). چ اول. انتشارات مؤسسه توسعه دانش و پژوهش ايران.
مجوسي اهوازي، علي بن عباس. (1294هـ.ق.). كامل االصناعة الطبية الملكي. ج 2. چ بولاق. مصر.
محدثي، احمد. (1377). تاريخ طب در دوره آل بويه. تبريز: احرار.
محمدي ملايري، محمد. (1350). «دانشگاه جندي شاپور». مقالات و بررسيها، نشريهي گروه تحقيقاتي دانشكدهي الهيات و معارف اسلمي. دفتر پنجم و ششم. تهران.
نجمآبادی، محمود. (1371). تاریخ طب در ایران. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.
ويل دورانت. (1367)، تاريخ تمدن، ج4، ترجمهي ابوطالب صارمي، انتشارات آموزش انقلاب اسلامي، تهران.
ب) منابع لاتین
F.S. Haddad, Leb. Med. J , “Aspects of Muslim Civilization". Pakistan Branch of Oxford University Press, Lahore, 1979.pp: 26, 331-346.
Sajjadi.Sadeq,”BIMARESTAN,.Encyclopaedia Iranica, Encyclopaedia iranica, Vol:IV,Edited by:Ehsan yarshater ,London and new York,1990, Bottom of Form.
- چکیده مشاهده شده: 979 بار
- PDF دانلود شده: 788 بار