تاریخچه مریضخانه ملی تبریز (1333-1326 ق.)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 8 شماره 26 (1395),
23 December 2017
,
صفحه 193-224
https://doi.org/10.22037/mhj.v8i26.15467
چکیده
پس از امضای سند مشروطیت موضوعاتی نظیر تأسیس مدارس جدید، انتشار مطبوعات، تأسیس بیمارستان و... مورد توجه مشروطهخواهان و عده زیادی از مردم قرار گرفت. با تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی بر اساس اصل قانون اساسی و تصویب قانون شهرداری در اولین دوره مجلس شورای ملی مقدمات برخی از خواستههای مردم از جمله تأسیس بیمارستان در شهر تبریز نیز، مهیا شد و با شدتگرفتن نبرد بین آزادیخواهان و ارتجاعیون در این شهر، نیاز به تأسیس و راهاندازی بیمارستان در شهر ضرورت و اهمیت فوقالعادهای یافت.
این پژوهش با انجام مطالعات كتابخانهای و جمعآوری تصاویر قدیمی باقیمانده از آن مریضخانه، به ارائه و جمعآوری اطلاعات بیشتری در خصوص جزئیاتی نظیر چگونگی تأسیس، ساختمان و محل قرارگیری، تشکیلات اداری و نحوه اداره، تأمین هزینه بیمارستان، دوره فعالیت و... میپردازد.
مریضخانه ملی تبریز (25 تختخوابی) با تلاشهای انجمن ایالتی آذربایجان و همت خیرین در ذیقعده سال 1326 ق. فعالیت خود را آغاز و به مداوا و نگهداری رایگان مجروحین با توجه به دریافت مقرری ماهیانه میپردازد. این روند تا حمله روسها به شهر تبریز در سال 1330 ق. ادامه داشته است، از آن تاریخ با انتصاب مدیر روسی جهت بیمارستان از سوی آنها تا سال 1333 ق. علیرغم دریافت بودجه مقرر، از ارائه خدمات رایگان به بیماران اجتناب میکند. به همین دلیل با تلاشهای رییس معارف و حفظالصحه ایالتی تبریز بیمارستان منحل و مقدمه تأسیس بیمارستان عمومی جدیدی به نام احمدیه در این شهر میشود.
- مریضخانه؛ بیمارستان؛ تبریز؛ مشروطه
ارجاع به مقاله
مراجع
دهخدا، علیاکبر. لغتنامه دهخدا. وبسایت واژهیاب، بیمارستان، (1395ش.).
لاله، هایده. وافری، راحله. تاریخچه تحول طب سنتی به طب نوین در دوره قاجار. فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س). (1385 ش.)، سال شانزدهم، شماره شصتم، صص 60، 148.
تاجبخش، حسن. تاریخ بیمارستانهای ایران (از آغاز تا عصر حاضر). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (1379 ش.)، صص 134-133، 140.
طاهری، ابوالقاسم. جغرافیای تاریخی گیلان، مازندران، آذربایجان از نظر جهانگردان.تهران: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران، (1347 ش.)، صص 85، 98.
واسطی، نیر. تاریخ روابط پزشکی ایران و پاکستان. تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، (1382 ش.)، ص 138.
كافیه، ولی. ربع رشیدی؛ بزرگترین مجتمع علمی دانشگاهی ایران (قرن هشتم هجری/ سیزدهم میلادی). فصلنامه تاریخ پزشكی. (1388 ش.)، سال اول، شماره اول، صص 145-131.
شاردن، ژان. سفرنامه شاردن (متن کامل). پنج جلدی، جلد دوم، ترجمه اقبال یغمایی. تهران: انتشارات توس، (1374 ش.)، ص 478.
فلور، ویلم. بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار. ترجمه ایرج نبیپور، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی بوشهر، (1393ش.)، صص 5، 105-104.
پاولوویچ، میخائیل. تریا، ایرانسکی. انقلاب مشروطیت ایران و ریشههای اجتماعی و اقتصادی آن. تهران: [بینا]، (1330 ش.)، ص 131.
مجتهدی، علیاصغر. تاریخ جمعیت شیر و خورشید سرخ تبریز. تبریز: بینا، (1341 ش.)، صص 6-5.
دركتانیان، غلامرضا. دارالعجزه و دارالتربیه تبریز (پرورشگاه و تیمارستان تبریز ـ مؤسسه خیریه تبریز). پیام بهارستان. (1385 ش.)، سال هفتم، شماره شصت و دوم، صص 71-68.
صفری، رضا. معرفی نسخه خطی «فواید مریضخانه دولتی». پایگاه اینترنتی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تاریخ ثبت 15/11/1392، تاریخ مشاهده 15/8/1395، قابل دسترسی در آدرس: http://www.ical.ir/.
تبریزی، میرزایوسفخان (مستشارالدوله). رساله موسوم به: یک کلمه. تهران: انتشارات بال، (1386ش.)، صص 22-21.
مراغهای، زینالعابدین. سیاحتنامه ابراهیمبیگ. تحقیق محمدعلی سپانلو. سه جلدی، جلد اول، تهران: آگاه، (1385 ش.)، صص 165، 214.
نظامالسلطنه مافی، حسینقلی. خاطرات و اسناد حسینقلی نظامالسلطنه مافی. به كوشش معصومه مافی، منصوره اتحادیه و حمید رامپیشه. سه جلدی، جلد دوم، تهران: نشر تاریخ، (1362 ش.)، ص 492.
قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی. مصوب ربیعالثانی سال 1325 ق.، پایگاه اینترنتی مجلس شورای اسلامی. تاریخ مشاهده 15/8/1395، قابل دسترسی در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/90097.
عزیزی، محمد. انجمن ایالتی آذربایجان در دوره مشروطیت. تبریز: اختر و هاشمی سودمند، (1385 ش.)، صص 95، 175، 185، 217، 221.
نامجوی نیك، خسرو. تاریخچه طب نظامی از دوران ایران باستان تا پایان هشت سال دفاع مقدس. تهران: انتشارات ایران سبز، (1389 ش.)، ص 90.
اصفهانی [(نجفی اصفهانی)]، نورالله. مکالمات حاجی مقیم و مسافر در بیان حقیقت معنای مشروطه و مطلقه. بیجا: بینا، (1327 ق.)، صص 79-78.
فلاح توتکار، حجت. بیطرفان، محمد. شکلگیری و عملکرد انجمن بلدیه تبریز در دوره اول مجلس شورای ملی. گنجینه اسناد. (1391 ش.)، سال بیست و دوم، شماره هشتاد و هفتم، صص 55-53.
فلاح توتکار، حجت. بیطرفان، محمد. روزنامه انجمن تبریز. دو جلدی، جلد اول، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری استانداری آذربایجان شرقی، (1376 ش.)، ص 912.
امیرخیزی، اسماعیل. قیام آذربایجان و ستارخان. تهران: انتشارات نگاه، (1379 ش.)، صص 226-225.
کسروی، احمد. تاریخ مشروطه ایران. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر، (1383 ش.)، صص 360، 735، 836.
هدایت، مهدیقلی. خاطرات و خطرات: توشهای از تاریخ شش پادشاه و گوشهای از دوره زندگی من. ویراست دوم، تهران: زوار، (1388 ش)، صص 195، 303.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، روزنامه مساوات، شماره 30، مورخ پنجشنبه 25 صفرالمظفر، (سال 1327 ق.)، ص 7.
صفامنش، کامران. شرح و تفسیر نقشه خریطه شهر تبریز در حال انقلاب به تاریخ رمضان 1326 ق. سپتامبر 1908 م. اثر. (1379 ش.)، سال یازدهم، شماره سی و یک و سی و دوم، ص 177.
پورحسین خونیق، ابراهیم. مشروطه به بیان تصویر. تبریز: نشر اختر، (1394 ش.)، ص 123.
مهرابی، مسعود. صد سال اعلان و پوستر فیلم در ایران. تهران: چاپ و نشر نظر، (1390 ش.)، ص 26.
جورابچی، محمدتقی. حرفی از هزاران که اندر عبارت آمد (وقایع تبریز و رشت، 30-1324 ق.). به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران، (1363 ش.)، ص 35.
دینپرست، ولی. فعالیت محلات تبریز در انقلاب مشروطیت. پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی. (1391 ش.)، سال اول، شماره دوم، صص 65-43.
خاماچی، بهروز. محلات قدیمی و تاریخی شهر تبریز در شهرداری منطقه 3. تبریز: روابط عمومی شهرداری منطقه 3 تبریز، (1381 ش.)، صص 48، 70، 75.
تقیزاده، حسن. زندگی طوفانی (خاطرات سیدحسن تقیزاده). به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات علمی، (1372 ش.)، ص 944.
پدرام، محمدحسن. بانیان و حامیان مرکز غیبی تبریز. تبریز: انتشارات آیدین و یاتار، (1394 ش.)، ص 267.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. تصویر رحیم بادکوبهچی عکسهای تاریخی از مجموعه عکسهای اسمعیل امیرخیزی تبریزی. ، شماره بازیابی مجموعه: 9869، (بیتا).
موزه دانشگاه علوم پزشکی تبریز. تصویر کارت پستال مریضخانه تبریز. پایگاه اینترنتی موزه دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تاریخ مشاهده 15/8/1395، قابل دسترسی در آدرس:
http://museum.tbzmed.ac.ir/Picture/201022010516.jpg.
یوسفینیا، راضیه. یادداشتها و مکاتبات انجمن ایالتی آذربایجان در سالهای 1328 و 1329 ق. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، (1394 ش.)، صص 841-840.
جلالی، نادره. یار محمدخان کرمانشاهی. در «دبیر ادب» یادنامه دبیر سیاقی. به کوشش کمال حاج سیدجوادی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، (1376 ش.)، صص 48-34.
کسروی، احمد. تاریخ هیجده ساله آذربایجان. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر، (1384 ش.)، ص 272.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی. عدم پرداخت بودجه به بیمارستان نظامی احمدیه و تقاضای رسیدگی به این امر. سند به شماره بازیابی، 18624/1/13، (1298 ش.).
- چکیده مشاهده شده: 1189 بار
- PDF دانلود شده: 327 بار