بررسی کتاب طبقاتالاطبا و الحکما ابن جلجل (332 ق.) و تأثیر آن در تاریخنگاری پزشکی دوره اسلامی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 16 شماره 1 (1403),
7 May 2024
,
صفحه 1-14
https://doi.org/10.22037/mhj.v16i.47078
چکیده
زمینه و هدف: قرن چهارم قمری را میتوان اوج اعتلای علوم به ویژه علم پزشکی و از درخشانترین ادوار اسلامی دانست. در تاریخ علوم، بررسی توانمندیها و جایگاه دانشمندان مسلمان از مباحث ضروری در عرصه نوآوریهای علوم است، زیرا که اهتمام به این مسأله باعث رشد و شکوفایی اندیشهها و به دنبال آن پیشرفتهای علمی خواهد شد. در این قرن، ابن جلجل با نگارش کتاب طبقات الاطبا و الحکما در نهضت عظیم فرهنگی سدههای آغازین اسلام سهم قابل توجهی داشته و در مورد طب، منابع و مآخذ خوبی را ترجمه و تشریح نموده است. این مقاله به چرایی و تبیین اثرگذاری کتاب ابن جلجل بر تاریخنگاری پزشکی در دوره اسلامی پرداخته است.
روش: در این پژوهش سعی شده است به گونهای متفاوت با روش اسنادی ـ کتابخانهای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی علاوه بر زندگانی نویسنده و معرفی کتاب، به شرایط سیاسی، فرهنگی آن زمان نیز توجه شود.
ملاحظات اخلاقی: در این تحقیق کلیه اصول اخلاقی و امانتداری در مراجعه به اسناد به طور کامل رعایت شده است.
یافتهها: این کتاب میتواند برای ما صورت درستی از حرکت طبی در اندلس ترسیم کند، به خصوص زمانی که سخن از زندگی مهمترین اطبای مشهور آن زمان میگوید؛ از خلال اخبار و نوشتههایشان و داروهای مختلفی که برای امراض مختلف کمککننده بوده است، ابن جلجل از جمله کسانی است که به موضوع اخلاق پزشکان پرداخته است. نویسنده از گروههای مختلفی سخن میراند و از اخلاق پزشکان با حاکمان و مردم به صورتهای گوناگونی یاد میکند. صاحب کتاب طبقات الاطبا و الحکما در مشکلات و معالجات طبی صاحب نظر و ابتکار بود. وی نگاهبان بسیاری از اطلاعات باارزش علمی در موضوع تاریخنگاری پزشکی است.
نتیجهگیری: کتاب طبقات الاطبا و الحکما میراثی ارزشمند و سرچشمهای جوشان در تاریخنگاری پزشکی و پزشکان دوره اسلامی است. ابن جلجل در این کتاب پارهای از مطالب را یاد کرده است که در تاریخ علوم اهمیت بسیار دارد. در این کتاب مطالب بسیاری وجود دارد که برای اولینبار مطرح شدهاند. با توجه به اینکه وی نخستین نویسندهای است که به آثار گرانبهای لاتین دسترسی داشته است و در تألیف این کتب بسیار بهره برده است، بنابراین میتواند کمک شایانی به ما در برطرفکردن نقاط تاریک تاریخنگاری پزشکی دوره اسلامی کند. همچنین مؤلف از ذكر آثار و احوال گروهى از حكيمان نامور و اعلام پزشكان كه در خاورزمين تا زمان مؤلف ظهور و بروز كرده و از نژاد ايرانى بودهاند، غفلت یا خوددارى كرده است.
- تاریخنگاری پزشکی
- طبقات الاطباء و الحکماء
- ابن جلجل
- اخلاق پزشکی
- دوره اسلامی
ارجاع به مقاله
مراجع
Ansaripour M, Naseri M, Esfehani M, Nabipour I, Rakhshani F. Modernity and Tradition in Medicine. Tārīkh-i pizishkī, i.e., Medical History. 2014; 5(15): 53-73. [Persian]
Mohseni Seifabadi M. Introducing Book of Mifṭāh al-Aṭṭārīnby Sa’dal-Din Marghīnānī and Investigating the Causes of Its Anonymity. Tārīkh-i pizishkī, i.e., Medical History. 2022; 14(47): e23. [Persian]
Ibn al-Abār M. Al-Halla al-Sira. Cairo: Dār al-Maārif; 1985. Vol.2 p.101. [Arabic]
Moqri A. Nafh al-Tayib on Ghosn al-Andalus al-Ratiyb. Beyrouth: Dār al-Fikr; 1998. Vol.1 p.182-186. [Arabic]
Ibn al-Adharī A. Al-Bayān al-Maghreb fi Akhbār al-Andalus va al-Maghrib. Beyrouth: Dār al-Thaqāfat; 1980. Vol.1 p.163; Vol.2 p.215. [Arabic]
Al-Maqqari A. Nafh at-Tib. Beirut: Dar al-Fikr for Printing, Publishing and Distribution; 1968. Vol.1 p.366-367. [Arabic]
Ibn Juljul S. Țabaqāt al-Atibbā wal-Hukamā. Efforted by Fuad Sayyid A. Cairo: Maṭbaʻat al-Maʻhad al-ʻIlmī al-Faransī lil-Āthār al-Sharqīyah; 1955. p.12, 17-18, 26, 36, 41-43, 65, 69, 105, 116. [Arabic]
Ibn Juljul S. Țabaqāt al-Atibbā wal-Hakmā. Translated by Imām MK. Tehran: Unīversīty of Tehran; 1970. Chap.1. [Persian]
Atiye Sharqi A. The Importance of Medicine and Physicians in the Land of Andres in the Book of Tabaqat al-Tibbān wa al-Hukama’ by Ibn Juljul Abu Dawood Suleiman bin Hassan al-Andalusi. Buhus al-Sharq al-Ausat. 2020; 53(8): 1-20. [Arabic]
Tajbakhsh GH. The position of Ibn Djuldjul's Tabaghāt al atebbā wal hukamā in Islamic historiography adrieh. Tehran: The First National Conference of Humanities and Islamic Wisdom. Available at: https://civilica.com/doc/1381380/. [Persian]
Hussein M. The summary of the history of medicine and pharmacy among the Arabs. Tehran: Museum of Pazshki History Studies; 2008. Vol.1 p.16-25. [Arabic]
Ibn Sa'id Sa'. Țabaqāt al-Ummm. Efforted by Sheikho's L. Cairo: Dar al-Ma'arif; 1912. p.83. [Arabic]
Qaftī A. Akhbār al-Ulamā. Efforted by al-Khānji MA. Cāiro: Maktaba al-Mutanabbi; 1908. p.130. [Arabic]
Ibn Abī Usaybia A. Uyun al-Anbā fi Țabaqāt al-Atibbā. Beirut: Dar al-Hayat Library; 1957. Vol.2 p.35-36, 48-49; Vol.3 p.75, 77. [Arabic]
Ibn Abār M. Al-Takmallah. Mādrīd: Dictionary; 1915. p.297-298. [Arabic]
Vernet. Khāwan Ibn Juljul. Scientific Bīogrāphy of Scientists. Tehran: No Name; 1986. Vol.1 p.26. [Persian]
Hāji Khalifa M. Kashf al-Zanun. Beyrouth: Hayeh al-Muthani School; No Date. Vol.2 p.1096. [Arabic]
Safadī KH. Al-Wāfi Balofīāt. Beyrouth: Frānz Steiner Publīshīng House; 1980. Vol.12 p.87. [Arabic]
Al-Zubaydī M. Ṭabaqāt al-Naḥwīyīn wa-al-Lughawīyīn. Cairo: Dar ul-Ma’aref; 1984. [Arabic]
Zaryāb Khoeī A. Hīstorīans of Irān in the Islāmīc Erā. Tehran: Bazm Avard: 1989, pp. 50-53. [Persian]
Rosenthāl F. Science of History among the Muslims. Translated by Ahmad Alī S. Baghdād: Al-Mothanna Library; 1963. p.66-68. [Arabic]
Baghdādī MU. Al-Afāda and al-Aʿtbār īn al-Matters of al-Observation and al-Īnspection of al-Events īn Bard Egypt, by De Sassi. Pārīs: No Name; 1810. p.13. [Arabic]
Yāfī Yemenī A. Nozhat al-Ayoun. Nicosia: Emāduddīn; No Date. [Arabic]
Ibn Nadīm M. Al-Fahrst. Beirut: Dār al-Marafat; No Date. [Arabic]
Ibn Fazlullāh Omrī A. Masalik al-absar fi mamalic al-amsar. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlamʿī-yi; 2010. Vol.5 p.577. [Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 75 بار
- pdf دانلود شده: 50 بار