بررسی نظرات دانشمندان و طبیبان مسلمان در زمینه طبانگاری اخلاق
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 17 (1404),
6 مهٔ 2025
,
صفحه 1-15
https://doi.org/10.22037/mhj.v17i.46806
چکیده
زمینه و هدف: نگرش طبانگارانه به اخلاق و بحث از سلامت نفس یکی از مهمترین مؤلفههایی است که در نظريات اخلاقي و آثار اندیشمندان، فیلسوفان و طبیبان ایرانی در سدههای اولیه تمدن اسلامی، مطرح بوده است. هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل نظرات دانشمندان و طبیبان تمدن اسلامی در مورد طبانگاری اخلاق یا سلامت نفس است.
روش: روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای است. در این مطالعه منابع و متون تاریخی، فلسفی و طبی مورد استفاده قرار گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در این پژوهش، جنبههای اخلاقی مطالعه کتابخانهای شامل اصالت متن، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: نظریه طبانگاری اخلاق که سلامت و بیماری نفس را مشابه سلامت و بیماری جسم میداند، ریشه در سنت یونانی دارد، اما در تمدن اسلامی با اتکا به جهانبینی توحیدی و فطرتمحور بازتعریف شده است. در این رویکرد، سلامت نفس به عنوان حاکمیت عقل بر نفس و رعایت اعتدال تعریف میشود. این نظریه علاوه بر ارائه راهکارهای عملی برای حفظ سلامت و درمان بیماریهای نفس، شاخصهایی مانند هماهنگی با فطرت و اعتدال در رفتار را برای تشخیص سلامت نفس معرفی میکند. همچنین عواملی چون هوی و هوس و وسوسههای نفسانی را به عنوان تهدیدات اصلی سلامت نفس شناسایی کرده و راه درمان را در بازگرداندن به تعادل، شناخت عوامل بیماریزا و استفاده از روشهای تدریجی و هدفمند میداند.
نتیجهگیری: بررسی دیدگاه اندیشمندان مسلمان نشان میدهد که طبانگاری اخلاق، صرفاً یک استعاره نیست، بلکه چهارچوبی منسجم برای تحلیل سلامت و بیماری نفس است. این رویکرد، اخلاق را علمی برای شناخت، پیشگیری و درمان انحرافات نفسانی میداند. در نهایت، این نظریه با تأکید بر مفاهیمی چون اعتدال و حاکمیت عقل، ظرفیت بالایی برای گفتگو با اخلاق کاربردی معاصر و ارائه راهحل برای بحرانهای معنوی دارد.
- طبانگاری اخلاق
- سلامت نفس
- اخلاق پزشکی
- طب روحانی
- تاریخ پزشکی
ارجاع به مقاله
مراجع
Moattar F, Moattar H. Ethics, ethical conscience and religion from the Islamic thinkers’ viewpoint. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2010; 1(3): 251-258. [Persian]
Faramarz Gharamaleki A, Hosseini SM. Medical ethics and its accessories. Quarterly of Ethics. 2012; 1(4): 73-88. [Persian]
Soleymani Chaharfarsakhi M. Farabi and health-centeredness in medical ethics. Bi-Quarterly Journal of Knowledge. 2014; 7(1): 181-194. [Persian]
Abolhasani Niyaraki F, Ghorbani H. A Model of Soul’s Health in the View of Nasir al-Din Tusi: Analyzing Soul’s Health and Virtue as the First Step toward Fulfilling Righteous Human. Religious Anthropology. 2019; 16(41): 135-159. [Persian]
Faramarz Gharamaleki A. The ethical theory of Muhammad ibn Zakariyya al-Razi. Tehran: Humanities Research Institute; 2012. [Persian]
Faramarz Gharamaleki A. The theory of the healthy person in Razi's ethical system. Religious Anthropology. 2011; 7(24): 19-37. [Persian]
Hajizadeh Valokolaei Z. Comparing the views of Avicenna and Suhrawardi regarding the model of soul health. Mazandaran: Mazandaran Univercity; 2020. [Persian]
Dehghani Mahmoudabadi M. Happiness in the school of happiness (Criticism and examination of the ethical schools of Socrates, Plato and Aristotle). Marefat Monthly. 2008; 17(5): 139-157. [Persian]
Ahmadi Tabatabaei S. The Impact of Aristotle's Treatise on Ethics on the Moral and Civil Heritage of Islamic Sages. Political Science. 2006(1): 103-127. [Persian]
Noras MR. The principles of prevention and traditional medicine from the Holy Qur'an. Journal of Islamic and Iranian Traditional Medicine. 2013; 4(3): 286-290. [Persian]
Abolghasemi M. The concept of spiritual health and its scope in religious attitudes. Medical Ethics. 2012; 6(20): 46-68. [Persian]
Toosi N. Akhlagh Naseri. Tehran: Kharazmi Publications; 2008. [Persian]
Razi M. Spiritual Medicine (Treatise on Moral Psychology). Tehran: Ahl-e Ghalam Publications; 2007. [Persian]
Seyed Qorishi M, Ahmadpour A. Spiritual health of the soul from the perspective of Zakaria Razi in the book Spiritual Medicine. Ethical Research. 2016; 7(2): 175-188. [Persian]
Sohrawardi Y. Hayakel al-Noor: Le Kashfe Zolamat Shavakel al-Ghoroor. Tehran: Center for Written Inheritance; 2003. [Arabic]
Shirazi SMI. Kasr al-Asnam al-Jahelie. Tehran: Sadra Islamic Philosophy Research Institute; 2002. [Arabic]
Khajavi M. Asrar al-Ayat (Sadr al-Motealehin). Tehran: Mola Press; 2010. [Arabic]
Latifi SAH, Haji Rahimian Tasoji MH, Rajab Nejad MR, Assadi MH. Examining the role of psychological symptoms in maintaining health or causing disease. Complementary Medicine Journal. 2022; 11(4): 304-315. [Persian]
Jorjani E. Al-Iqraz al-Tebbieh and al-Mabahis al-Alaieh (Persian). Tehran: Bonyad-e Farhang-e Iran Publications; 1966. [Arabic]
Jorjani E. Zakhireh Kharazmshahi. Tehran: Choogan Publications; 2021. [Persian]
Heydari AE, Keshavarz H, Sepehr MN. Review of medical ethics in Avicenna’s book Canon of Medicine. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2012; 5(5): 66-75. [Persian]
Avicenna. Al-Qanun fi al-Tib (The Canon of Medicine). Beirut: Dār Ihyā` al-Turāth al-Arabī; 2010. [Arabic]
Habibi M, Mohamad Emran Alinejad R, Aliyari R. Explaining health and disease in Islamic culture with emphasis on Suhrawardi's philosophy of Ishraqi. Quran and Medicine. 2021; 6(1): 87-97. [Persian]
Farabi A. Fosol Montazeh. Beirut: Fozi najjar; 1971. [Arabic]
Al-Lukri A. Sharhe Ghaside Asrar al-Hikmah. Tehran: Iran University Press; 2003. p.47. [Arabic]
Khakdoost H, Rajabnejad M. Spiritual Physic, the Struggle between Aghl (Reason) and Hawā (Passion) from Razi Perspective. Med History. 2020; 12(42): 89-97. [Persian]
Farabi A. Al-Tanbih ala sabil al-Saadah. Tehran: Hekmat Publications; 1992. [Arabic]
Aghili Khorasani Shirazi MH. Kholasah al-Hikmah. Qom: Al-Jawad Cultural Research Institute; 1846. [Persian]
Naseri M. Textbook of Persian texts of traditional Iranian medicine. Tehran: Iranian Traditional Medicine Publication; 2015. [Persian]
Rhazes M. Al-Mansoori fi al-Tib. Tehran: Tehran Medical University; 2007. [Persian]
Nasiri E, Orimi JR, Hashemimehr M, Aghabeiglooei Z, Rezghi M, Amrollahi-Sharifabadi M. Avicenna’s clinical toxicology approach and beneficial materia medica against oral poisoning. Archives of Toxicology. 2023; 97(4): 981-989.
Rezaei-Orimi J, Nasiri E, Moallemi M, Padashi S. A Review on the Diagnosis and Management of Bites in the Canon of Medicine of Avicenna. J Mazandaran Univ Med Sci. 2019; 29(176): 75-88. [Persian]
Ahvazi A. Kamel al-Sanaate-Tebbiya. London: The British Library; 2010. [Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 48 بار
- pdf (English) دانلود شده: 17 بار