بازخوانی درمانهای عسر ولادت در متون علوم غریبه عصر صفوی (مطالعه موردی؛ رسالههای اسرار قاسمی و حرزالامان من فتنالزمان)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 17 (1404),
6 مهٔ 2025
,
صفحه 1-16
https://doi.org/10.22037/mhj.v17i1.45772
چکیده
زمینه و هدف: نسخ خطی به عنوان یکی از معتنابهترین اسناد پژوهشی و اصالت اثر از مهمترین منابع کسب آگاهی تاریخی محسوب میشوند و نزد محققان مورد وثوقاند. بر همین اساس رجوع به منابع متنی کهن و استخراج زمینههای مرتبط با طب، محققان را در فرآیند پدیدارشناسی اجتماعی یاری میرساند. یکی از مسائل اساسی در تاریخ اجتماعی پزشکی توالد میباشد که به دلیل اهمیت آن در متون چندوجهی مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش به تبیین درمانهای فراطبیعی در مسأله عسر ولادت در دو نسخه از مشهورترین و موثقترین منابع علوم غریبه عصر صفوی، رسالههای «اسرار قاسمی» و «حرزالامان من فتنالزمان»، پرداخته و با رویکردی نو آن را مورد بررسی قرار میدهد.
روش: تحقیق پیش رو به شیوه تحلیلی با استناد به دادههای تاریخی و مداقه بر منابع دست اول عصر صفوی سامان یافته است. برای دستیابی به این هدف، نسخ خطی علوم غریبه بازخوانی و مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیلها، رعایت شده است.
یافتهها: طب فراطبیعی در دوران صفوی به دلیل نگرشهای اجتماعی مورد استقبال قرار داشت. از این رو مکتوبات این دوران حامل دادههایی از طب فراهنجار میباشند. دو رساله مهم عصر صفوی، «اسرار قاسمی» و «حرزالامان من فتنالزمان» در دو عرصه متفاوت از باورها و اعتقادات توصیههایی فراطبیعی در مورد عسر ولادت در اختیار قرار نهادهاند.
نتیجهگیری: رساله «اسرار قاسمی» با محتوایی نامتعارف از کاربرد دستورالعملهای کیمیاوی و رساله «حرزالامان من فتنالزمان» با تکیه بر کلام مقدس، ادعیه و تأثیر نهضتهای صوفیانه، راهکارهایی فراهنجار در عسر ولادت ارائه دادهاند. مفرداتی جهت تسهیل ولادت در متون علوم غریبه عصر صفوی توصیه شدهاند که همراه با قدرت حروف و الفاظ مقدس در قالب کتابت، خوراندن و نوشاندن به حامل تصریح گشتهاند.
- عسر ولادت
- علوم غریبه
- طب فراهنجار
- طب عصر صفوی
ارجاع به مقاله
مراجع
Lambert H. Medical Anthropology, Encyclopedia of social and culture Anthropology. Edited by Barnard A, Spencer J. London: Routledge; 2002. p.358.
Bloukbashi A. Anthropology of medical knowledge in Iranian culture. Tehran: Sokhan & Dr.Mahmood Afshar; 2020. p.39-40, 70. [Persian]
Eslami Fard Z. Analysis of Medical and pharmaceutical knowledge in the Safavid era. Thesis. Qom: University of Islamic Science; 2018. [Persian]
Chardin J. The Travels of Chardin. Translated by Yaghmaei I. Tehran: Toos Publications; 1993. Vol.3 p.1037. [Persian]
Tavernier JB. The Travels of Tavernier. Translated by Noori A. Edited by Shiran H. Tehran: Ketabkhaneh Sanayi; 1957. p.615. [Persian]
Amouzgar J, Tafazzoli A. The myth of Zoroaster's life. Tehran: Cheshmeh Publications; 1993. p.108-109. [Persian]
Doustkhah J. Avesta. Tehran: Morvarid Publications; 2000. p.44. [Persian]
Eliade M. Patterns in Comparative Religion. Translated by Sheed R. London: Sheed and Ward; 1971. p.296.
Bloukbashi A. The Great Islamic Encyclopedia. Tehran: The Centre for the Great Islamic Encyclopedia; 2006. Vol.8 p.175. [Persian]
Gheytarani V. The Intellectual Foundations of the Hurufiyya (In a Hurufi Manuscript Collection). Mithaq-e Amin. 2007; 5: 73-84. [Persian]
Kashefi A. Herz al-Amān men Fetan al-Zamān. Tehran: Library, Museum and Document Center of Iran Parliament. No.86419, Folio.9 r, 1 r & v, 34 r, 41 r, 43 r, 63 v, 129 r & v, 150 r & v, 22, 68 v. [Persian]
Kashefi H. Asrār Ghāsemi. The version written by Mohammad Hasan Elmi bookstore and printing house, Tehran: Library, Museum and Document Center of Iran Parliament. No.8126. 1902. Folio.30, 31,134, 123,136, 137, 138. [Persian]
Ibn Qayyim al-Jawziyyah M. Zad al-Ma'ad fi Hady Khayr al-'Ibad. Beirut: Shu'ayb Arna'ut and 'Abd al-Qadir Arna'ut; 1991. Vol.4 p.18-170. [Arabic]
Za'faranizadeh S. The Properties of the Quran, Encyclopaedia of the World of Islam. Tehran: Foundation for Islamic Encyclopaedia; 1996. Vol.16 p.345. [Persian]
Al-Howaymel TSF. Khawas al-Quran al-Karim. Dammam: Dar Ibn al-Jwzi; 2008. p.152-161. [Arabic]
Gerami B. Flowers and plants in a thousand years of Persian poetry. Tehran: Sokhan Publications; 2010. p.154. Available at: https://www.viewer.cbl.ie/viewer/ image/Per_277_3/2/, Access October 18, 2024; https://www.digital.staatsbibliothekberlin.de/werkansic ht?PPN=PPN731525744&PHYSID=PHYS_0365&DMDID=DMDLOG_0022, Aaccess October 18, 2024; https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/objects/3007, Access October 18, 2024. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 112 بار
- pdf (English) دانلود شده: 72 بار