ناخنک چشم و درمانهای آن در طب سنتی ایران
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 17 (1404),
6 اردیبهشت 2025
,
صفحه 1-12
https://doi.org/10.22037/mhj.v17i1.42810
چکیده
زمینه و هدف: ناخنک یکی از ضایعات چشمی نسبتاً شایع است که بر روی ملتحمه رشد میکند و ممکن است به سمت قرنیه و محور بینایی پیشروی کرده و باعث کاهش دید شود. این عارضه همچنین میتواند عوارضی مانند خشکی چشم، التهاب و به ویژه مشکلات زیبایی ایجاد کند. در مواردی که ناخنک پیشرونده باشد یا احتمال کاهش دید وجود داشته باشد، جراحی توصیه میشود، هرچند احتمال عود آن زیاد است. این بیماری در متون طب سنتی ایرانی نیز مورد اشاره قرار گرفته و درمانهای مختلفی برای آن توصیف شده است. هدف از این مطالعه، توصیف بیماری و روشهای درمانی آن در طب ایرانی پس از اسلام است.
روش: در این مطالعه مروری کتابخانهای، ابتدا کلمات «ظفره» و «ناخنک» در کتب مرجع طبی منتخب از قرن سوم تا چهاردهم قمری با استفاده از نرمافزار نور جستجو شد، سپس تعریف، اسباب، علائم بیماری و همچنین روشهای درمانی استخراج، یادداشتبرداری و دستهبندی گردید. مفردات و مرکبات توصیهشده در جدولی ارائه و پرکاربردترین موارد نیز استخراج شد.
ملاحظات اخلاقی: در این پژوهش صداقت و امانتداری در ارجاع متون به منابع مورد استفاده رعایت گردیده است.
یافتهها: حکمای طب ایرانی مانند اطبای یونانی این بیماری را میشناخته و در قدیمیترین کتب طبی و چشمپزشکی بعد از اسلام آن را توصیف کردهاند. آنها علت این بیماری را تجمع خلط غلیظ و شیوع آن را بیشتر در مزاجهای خشک، سنین پیری، فصل پاییز و اقلیمهای خشک میدانستند. برای درمان این بیماری، روشهای مختلفی توصیه شده است. در مراحل اولیه، بیشتر به پاکسازی بدن و درمانهای موضعی توجه میشد و از داروهای گیاهی، معدنی و حیوانی به صورت تکی یا ترکیبی استفاده میکردند. زیره، شیرینبیان، روغن گل، مُرّ مکی، اشق و هلیله زرد از رایجترین گیاهان دارویی بودند که به صورت مفرده به کار میرفتند، اما در موارد پیشرفتهتر، جراحی و برداشتن ضایعه انجام میشد که مراحل آن به طور مشابه در اکثر کتب طبی توصیف شده است.
نتیجهگیری: توصیفهای موجود از پزشکان ایرانی و روشهای جراحی به کاررفته، شباهت قابل توجهی به دانستههای حکمای یونان دارد. از سوی دیگر، توصیف بیماری و نکات مرتبط با اپیدمیولوژی آن نیز با یافتههای امروزی همخوانی دارد، هرچند در حال حاضر از جراحی و داروهای اختصاصی برای درمان این بیماری استفاده میشود، اما ممکن است پس از جراحی و با توجه به عود مکرر بیماری یا حتی در مراحل ابتدایی آن، بتوان از داروهای توصیهشده، به ویژه گیاهان دارویی، برای کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران بهره برد.
- ظفره
- طب ایرانی
- طب سنتی
- بیماریهای ملتحمه
- چشمپزشکی
ارجاع به مقاله
مراجع
Sharifi A, Shams M, Sharifi H, Kianfar S. Pathologic and demographic evaluation of pterygium in Shafa Hospital, Kerman. Bina Journal of Ophthalmology. 2019; 23(4): 268-272. [Persian]
Sarkar P, Tripathy K. Pterygium. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023.
Kelishadi M, Moradi A, Bazouri M, Tabarraei A. Is Epstein-Barr virus associated with pterygium? Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2014; 16(3): 117-121. [Persian]
Shahraki T, Arabi A, Feizi S. Pterygium: an update on pathophysiology, clinical features and management. Therapeutic Advances in Ophthalmology. 2021; 13: 2515841420152.
Van Acker SI, Van den Bogerd B, Haagdorens M, Siozopoulou V, Ní Dhubhghaill S, Pintelon I, et al. Pterygium-the good, the bad and the ugly. Cells. 2021; 10(7): 1567.
Malekifar P, Esfandiari H, Behnaz N, Javadi F, Azish S, Javadi MA, et al. Risk factors for pterygium in Ilam Province, Iran. Journal of Ophthalmic & Vision Research. 2017; 12(3): 270-274.
Malozhen S, Trufanov S, Krakhmaleva D. Pterygium: Etiology, pathogenesis, treatment. Vestnik Oftalmologii. 2017; 133(5): 76-83.
Carlock BH, Bienstock CA, Rogosnitzky M. Pterygium: Nonsurgical treatment using topical dipyridamole-a case report. Case Reports in Ophthalmology. 2014; 5(1): 98-103.
Nuzzi R, Tridico F. How to minimize pterygium recurrence rates: Clinical perspectives. Clinical Ophthalmology. 2018; 12: 2347-2362.
Hirst LW. The treatment of pterygium. Survey of Ophthalmology. 2003; 48(2): 145-180.
Mersalim SM. Encyclopedia of Islamic World. Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation; 1996. [Persian]
Gorgani (al-Jurjani) Z. Zakhireye Khwarazmshahi (Treasure of Khwarazmshahi). Qom: Institute for the Revival of Traditional Medicine; 2012. [Persian]
Shah Arzani MA. Teb al-Akbar (Akbari Medicine). Qom: Jalal al-Din Publications, Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine; 2008. [Persian]
Al-‘Aqili al-‘Alavi al-Khurasani al-Shirazi (Alavi Shirazi) MH. Qarabadin-e Kabir (Great Dispensatory). Tehran: Iran University of Medical Sciences, Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine; 2008. [Persian]
Azam Khan Rampuri HM. Elixir-e Azam (The Great Elixir). Tehran: Iran University of Medical Sciences, Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine; 2008. [Persian]
Jorjani M. Noor al'eyn (Light of the Eyes). Tehran: Miras Maktoob Publications; 2012. [Persian]
Kahhal AI. Tadhkirat al-Kahhalin (Memoirs of Ophthalmologists). Tehran: Iran University of Medical Sciences, Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine; 2008. [Persian]
Al-Majusi A. Al-Kahalah (Tibb al-A'yun) fi Kitab Kamil al-Sina'at al-Tibiyyah al-Ma'ruf bi al-Maliki (The Treasury of Ophthalmology in the Comprehensive Medical Art). Damascus: Ministry of Culture Publications; 1997. [Arabic]
al-Majusi A. Kamil al-Sina'at al-Tibiyyah (Comprehensive Medical Art). Qom: Jalal al-Din Publications; 2008. [Persian]
Ibn Sina H (Avicenna). Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine). Edited by Abu Khalil K. Beirut: Maktabat al-Ma'arif; 2005. [Arabic]
Tankaboni SMM. Tuhfat al-Mu'minin (The Gift of the Faithful) or Tuhfat Hakim Momen (The Gift of Hakim Momen). Qom: Institute of Noor-e Wahi; 2011. [Persian]
Agarwal T, Gupta S, Sharma N. Textbook of Pterygium Management. New Delhi: JP Medical Ltd; 2017.
Hirschberg J. The History of Ophthalmology. Antiquity. Translated by Blodi FC. Bonn: JP Wayenborgh; 1982. Vol.1.
Hirschberg J, Blodi F. The History of Ophthalmology. The Middle Ages, The Sixteenth and Seventeenth Centuries. Translated by Blodi FC. Bonn: JP Wayenborgh; 1985. Vol.2.
Al-Ghadeer H, Al-Amry M. Corneal thinning induced by self-administered alum substance: A case report and analysis of the active components. Middle East African Journal of Ophthalmology. 2020; 27(1): 59-61.
Baheran SS, Alany RG, Schwikkard S, Muen W, Salman LN, Freestone N, et al. Pharmacological treatment strategies of pterygium: Drugs, biologics and novel natural products. Drug Discovery Today. 2023; 28(1): 103416.
Chen JJ, Cheng MJ, Shu CW, Sung PJ, Lim YP, Cheng LY, et al. A new chalcone and antioxidant constituents of Glycyrrhiza glabra. Chemistry of Natural Compounds. 2017; 53(4): 632-636.
Hamza RZ, Al-Malki NA, Alharthi S, Alharthy SA, Albogami B, El-Megharbel SM. Chemical characterization of Taif Rose (Rosa damascena) methanolic extract and its physiological effect on liver functions, blood indices, antioxidant capacity and heart vitality against cadmium chloride toxicity. Antioxidants. 2022; 11(7): 1229.
Burillon C, Chiambaretta F, Pisella PJ. Efficacy and safety of glycyrrhizin 2.5% eye drops in the treatment of moderate dry eye disease: Results from a prospective, open-label pilot study. Clinical Ophthalmology. 2018; 12: 2629-2636.
Le Q, Xiang J, Cui X, Zhou X, Xu J. Prevalence and associated factors of pinguecula in a rural population in Shanghai, Eastern China. Ophthalmic Epidemiology. 2015; 22(2): 130-138.
- چکیده مشاهده شده: 119 بار
- pdf (English) دانلود شده: 68 بار