بهداشت و درمان در تبریز عهد ایلخانان
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 15 شماره 48 (1402),
4 تیر 2023
https://doi.org/10.22037/mhj.v15i48.41696
چکیده
زمینه و هدف: با تشکیل سلسله ایلخانی، تبریز به علت ویژگیهای اقلیمی و موقعیت جغرافیایی مورد توجه قرار گرفت و با رشد شهرنشینی تدابیری جهت تأمین بهداشت و درمان ساکنان آن اندیشیده شد. حضور اطبایی از سراسر قلمرو مغول در دربار و نیز مرکز علمی ربع رشیدی و عدم وقوع عوامل طبیعی مخرب تا حدودی در بهبود نسبی بهداشت و درمان این شهر مؤثر بوده است. پژوهش حاضر در پی بازشناسی وضعیت بهداشت و درمان تبریز عصر ایلخانان است.
روش: این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری دادههای کتابخانهای با استفاده از منابع دست اول، به ویژه آثار خواجه رشیدالدین فضلالله، تحولات بهداشت و درمان تبریز از تشکیل سلسله ایلخانان تا زوال آن را مورد بررسی قرار داده است.
ملاحظات اخلاقی: در این مطالعه اصل صداقت و امانتداری کاملاً رعایت شده است.
یافتهها: انتخاب تبریز به پایتخت سلسله ایلخانی موجب توسعه شهر و شهرنشینی شد و توجه به اقدامات حمایتی و بهداشت شهری را در حوزههای مختلف به دنبال داشت. با وجود برخی اثرات منفی حضور مغولان به ویژه رواج خرافات، ایلخانانی مانند غازان و برخی دیوانسالاران در قالب ابوابالبر به ایجاد بیمارستان و تأسیسات جانبی اقدام کردند و حضور اطبای ملل مختلف و آموزش پزشکی باعث بهبود وضعیت بهداشتی شد.
نتیجهگیری: یافتهها حاکی از توجه نسبی به بهداشت به دنبال رشد شهرنشینی است، اگرچه عدم بروز بلایای طبیعی و بیماریهای مسری، تأسیس شفاخانه و حضور اطبای مختلف همراه با آموزش طب بر این فرایند اثر مثبت داشته، ولی تحت تأثیر مسائل سیاسی و اجتماعی فاقد توان تأثیرگذاری درازمدت بوده است
ارجاع به مقاله
مراجع
Sajjadi S. History of Medicine and its Developments in the Iranian World. The Comprehensive History of Iran. Tehran: Islamic Encyclopedia Center; 2016. Vol.14 p.33-193. [Persian]
Dehghannejad A, Fooladi F, Hosseini A. The Consequences of the rule on the Ilkhanate on the course of medical science in Iran (654-736 AH, 1335-1256 A.D). Medical History Journal. 2021; 13(46): e17. [Persian].
Abbasnejad F, Batani G, Khalili M, Sidshouri A, Esmaili Prapari S. Belief in the Influence of Celestial Bodies on Human Health in Ancient Chinies Medicine and Khta (A Review of the Book "Tansookh Nameh"). Journal of Medical History. 2014; 6(20): p 83-107. [Persian]
Kafiieh R. Rabe Rashidi; The largest scientific university complex in Iran (8th century Hijri/13th AD). Journal of Medical History. 2010; 1(1): 131-145. [Persian]
Jabbari Beirami H, Bakhshian F, Bateni GHR, Mohjal Shojaee MA, Abbasnejad F, Khalili M. The successful model of Sheikh Fazlullah Hamadani in the health system management. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2012; 5(2): 1-9. [Persian]
Beheshti Seresht M, Parvish M. Rashidi’s the House of Healing vanguard of Medical Education in Modern Period. JIITM. 2014; 5(2): 180-190. [Persian]
Kasiri M, Dehghannejad M. Prevention of declining Islamic Medicine: Hamedani's effors. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2010; 3 (Special Issue): 1-11. [Persian]
Mostofi H. Nazheh al-Qulob. Corrected by Dabirsiaghi M. Qazvin: Hadith Emrooz; 1957. p.82-83, 87-89. [Persian]
Hamdani R. Jame al-Tavarikh. Revised by Karimi B. Tehran: Iqbal Publications; 1988. Vol.2. [Persian]
Hamdani R-DF. Tarikh Mubarak Ghazani. Edited by Yan C. Hertford: Stephen Austin Publications; 1940. p.21, 209, 214-215, 280, 290. [Persian]
Hamdani R-DF. Ruba Rashidi's Waqf Name. Montreal: McGill University Institute of Islamic Studies; 1977. [Persian]
Ibn Battuta M. Ibn Battuta's travel book. Translated by Movahed MA. Tehran: Agah Publications; 1997. Vol.1 p.284. [Persian]
Tabrizi H. Diwan Humam Tabrizi. Corrected by Aiwazi R. Tabriz: Iranian History and Culture Institute; 1972. p.35, 50. [Persian]
Mulavi Balkhi JM. Masnavi Ma’navi. Corrected by Sobhani T. Tehran: Printing and Publishing Organization of the Ministry of Islamic Guidance; 1994. p.929. [Persian]
Hamdani RF. Savaneh al-Afkar Rashidi. Edited by Daneshpajooh MT. Tehran: University of Tehran Press; 1979. p.65-68, 290. [Persian]
Hamdani RF. Mokatebat Rashidi. Edited by Shafi M. Lahore: Punjab Publications Inju National Press Lahore; 1945. p.53, 56, 92, 96, 158, 236. [Persian]
Ajorloo B. A Historical Approach to the Urban-planning and Architectural Complexes in the Ilkhānid Tabriz. Journal of Iranian Islamic Period History. 2003; 4(7): 1-23. [Persian]
Aun Allahi SA. Tabriz's five-hundred-year history - from the beginning of the Mongol period to the end of the Safavid period. Translated by Zāre Shahmarsi P. Tehran: Amirkabir Publications; 2008. p.68. [Persian]
Juwaynī Attamalek M. Tārīkh-i Jahāngushāy-i Juwaynī. Corrected by Qazvini M. Tehran: The world of Books; 2006. Vol.1 p.118-119. [Persian]
Shirazi SH-A. History of Wassaf al-Hazarah. Translated by Arbab Esfahani MM. Tehran: Ibn Sina Publications; 1959. p.275, 520-521. [Persian]
Polo M. The Travels of Marco Polo. Translated by Golbang R. Tehran: Sooreh Publications; 1984. p.55. [Persian]
Nakhjavani MH Dastur al-Kātib fi Ta'yin al-Marātib. Edited by Alizadi AKA. Moscow: Academy of Sciences of the Azerbaijan Socialist Republic; 1976. p.216. [Persian]
Benakti FD. Tārīkh-i Benakati. Edited by Shaar J. Tehran: National Works Association; 1969. p.338. [Persian]
Sarten G. Introduction to the History of Science. Translated by Sadri Afshār GH. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 2004. Vol.2 p.1881. [Persian]
Monshi Kerkmani N. Nasa'em al-Ashar man Lata'em al-Akhbar in the History of Ministers. Edited by Hosseini Armavi MJ. Tehran: University of Tehran Press; 1985. p.108. [Persian]
Qutb al-Din Shirazi M. Kitāb fi Bayān wa-l-Ḥājat aly al-Ṭab wa-l-Aṭibā va Vaṣāyāhim. Tehran: Iran University of Medical Sciences; 2008. p.74. [Arabic]
Elgood C. Medical History of Iran. Tehran: Iqbal Publications; 1973. p.33, 353. [Persian]
Kashani A. Araes al-Jawahar and Nafaes al-Ataib. Tehran: Al-Ma'I; 2007. p.44. [Persian]
Ibn Fazlullah Umari AY. Masalik al-Absaar fi Mamalik al-Amsaar. Abu Zabi: Al-Majma al-Saghafi; 2002. Vol.9 p.548. [Arabic]
Yousefy Heravi YM. Riyad al-Adwieh. Tehran: Al-Ma'i; 2012. p.11. [Persian]
Ibn Kasir Dameshghi EE. Al-Bidaya wa'l-Nihaya. Beirut: Maktaba al-Maarif; 1977. Vol.13 p.215. [Arabic]
Abu Jamal N. Survival after the Mongols: Qahestani Nizari and the continuation of the Ismaili tradition in Persia. Translated by Badraei F. Tehran: Farzan Rooz; 2013. p.143-144. [Persian]
Hamdani RF. Tanksouqnameh or Khitan people Medicine. Edited by Minavi M. Tehran: Institute of Natural Medicine Revival; 1971. p.23-24. [Persian]
Hafiz Abro A. l. Zubadah al-Tawareikh. Corrected by Haj Javadi K. Tehran: Association of National Artifacts; 1970. p.128-129. [Persian]
Minavi M, Afshar I. Minoreski Irani Memoir. Tehran: Tehran University Press; 1962. p.172-173. [Persian]
Qutbuddin Shirazi M. Tohfa Saadiyeh (description of the generalities of Ibn Sina's law). Tehran: Institute for the Study of Medical History, Islamic and Complementary Medicine, Iran University of Medical Sciences; 2008. Vol.1 p.11. [Arabic]
Tabrizi M. Safina Tabriz. Tehran: University Publishing Center; 2002. p.395-656. [Persian]
Heidari S, Bayati S. The Outcomes of Slang Beliefs in medicine of Qajar Era. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2019; 12(1): 161-170. [Persian]
Kasiri M. The impact of Mongols on Qajar folk medicine in Iran. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2016; 9(4): 30-42. [Persian]
Karpen PJ. Travelogue of Plan Karpen, the first ambassador of the Vatican to the Mughal court. Translated by Shadan V. Tehran: Yassavoli Publications; 1984. p.40-41. [Persian]
Ashpoler B. History of the Mongols in Iran. Translated by Mir Aftab M. Tehran: Scientific and Cultural; 1995. p.180-182. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 50 بار
- pdf دانلود شده: 34 بار