تبیین کارکرد اجتماعی ـ بهداشتی سلفدان: اثر تاریخی در موزه جواهرات ملی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 15 شماره 48 (1402),
4 تیر 2023
,
صفحه 1-21
https://doi.org/10.22037/mhj.v15i48.39133
چکیده
زمینه و هدف: سِلفدان ظرفی است که برای انداختن آب دهان، دماغ و اخلاط سینه در طول تاریخ توسط اشخاص مختلف مورد استفاده قرار میگرفته است. در حال حاضر، به دلیل عدم آگاهی عموم جامعه نسبت به پیشینه تاریخی، کارکرد اجتماعی و بهداشتی سلفدان، نگاه منفی نسبت به این اثر شکل گرفته و از آن به مثابه یک شئ غیر بهداشتی یاد میشود که اشخاص کاهل و تنبل در جامعه از آن استفاده میکنند. به دلیل همین نگاه منفی و کلیشهای نسبت به سلفدان، تا مدتها در موزه جواهرات ملی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، متصدیان خزانه جواهرات از توضیح این اثر به بازدیدکنندگان اجتناب میورزیدند و حتی نام این اثر را به اشتباه تلفظ میکردند.
روش: جستار حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و روش کتابخانهای و اسنادی و با تکیه بر «نظریه مرکزی» نوربرت الیاس نگاشته شده است.
ملاحظات اخلاقی: در مطالعه پیش رو، جنبههای اخلاقی مطالعه کتابخانهای، اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافتهها: این مقاله درصدد است نگاه کلیشهای نسبت به سلفدان مبنی بر اینکه شئایی غیر بهداشتی و تنها مختص به شاهان و طبقات ممتاز بوده است را به چالش بکشد و این فرضیه را مطرح سازد که در گذشته ابتدا به خاطر حفظ شؤونات اجتماعی و نزاکت شخصی و سپس به منظور پرهیز از شیوع بیماریهای واگیردار از سلفدان استفاده میشده است. سؤال اصلی تحقیق این است که چرا در عصر کنونی نسبت به سلفدان، علیرغم کارکرد اجتماعی و بهداشتی آن در طول تاریخ، نگاه منفی شکل گرفته است؟ همچنین با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و اسناد منتشرنشده موجود در موزه جواهرات ملی به تصحیح صورت آوایی و الفبایی این اثر تاریخی ـ موزهای میپردازد.
نتیجهگیری: برخلاف نگاه کلیشهای نسبت به کارکرد منفی سلفدان، این شئ در گذشته بیشتر کارکردی اجتماعی ـ بهداشتی داشته و با توجه به شیوع بیماریهای واگیردار نظیر سل و به منظور رعایت هنجارهای اجتماعی برای جلوگیری از انداختن آب دهان ابتدا در دربار و سپس در جامعه استفاده میشده است.
- موزه جواهرات ملی
- سلفدان
- کارکرد
- اجتماعی
- بهداشتی
ارجاع به مقاله
مراجع
Dunning E, Hughes J. Norbert Elias and Modern Sociology: Knowledge, Interdependence, Power, Process. London: Bloomsbury; 2013. p.76, 78, 91.
McCarthy ED. Review of the Civilizing Process. Vol.1: The History of Manners Norbert Elias. Symbolic Interaction. 1985; 8(2): 320-325.
Pinell P. Modern medicine and the civilising process. Sociology of Health and Illness. 1996; 18(1): 1-16.
Fontaine S. The Civilizing Process Revisited: Interview with Norbert Elias. Theory and Society. 1978; 5(2): 243-253.
Elias N. The History of Manners. New York: Pantheon Books; 1978. p.158-159.
Xenophon. Anabasis. Translated by Mashayekhi R. Tehran: Elmi Farhangi Publications; 2013. p.11. [Persian]
Herodotus. Histories. Translated by Hedayati H. Tehran: Tehran University; No Date. Vol.1 p.170, 220. [Persian]
Olearius A. Iran under the Safavids from the perspective of a German. Translated by Behpoor A. Tehran: Ebtekare No Publications; 2006. p.59-60, 270-271. [Persian]
Tavernier JB. The six voyages of John Baptista Tavernier. Translated by Nouri A. 2nd ed. Tehran: Sanai Publications; 1987. p.477-478. [Persian]
Ahmadi M. Dictionary of Tehranian guys. Tehran: Hila Publications; 2007. p.18. [Persian]
Najafi A. Dictionary of Persian Slangs. 2nd ed. Tehran: Niloofar Publications; 2008. p.919. [Persian]
Dehkhoda AA. Dictionary of Dehkhoda. Tehran: Tehran University; 1966. Spittoon. [Persian]
Moin M. Dictionary of Moin. Tehran: Adena Publications; 2002. Spittoon. [Persian]
Jamalzadeh MA. Slang Dictionary. Edited by Mahjoob J. Tehran: Farhange Iran Zamin Publications; 1962. p.221. [Persian]
Homayoun Farokh. Persian Language Grammars. Tehran: Elmi Publications; 1985. p.183. [Persian]
Chardin J. Travel letters. Translated by Abbasi M. Tehran: Encyclopedia of Iranian Civilization; 1956. p.289-290. [Persian]
Chardin J. Travel in Persian. Translated by Yaghmaei E. Tehran: Toos Publications; 1995. Vol.2 p.663, 709. [Persian]
Gode PK. History of the Spittoon in India-between c. B. C. 300 and A. D. 1900. Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute. 1995; 36(3/4): 204-214.
Haffner MR. Visual and Material Cultures of Science. Available at: https://www.epidemic-histori es.com/thespittoon.
Schimmel A. In the empire of the Great Mughals. Tehran: Amir Kabir Publications; 2007. p.70-71, 223, 232. [Persian]
Polo M. Travels of Marco Polo. Translated by Sahihi H. Tehran: Book Translation and Publishing Company; 1971. p.161-162. [Persian]
Anderson M, Kerwin Kofi C, Olivares C, Rees DI. Was the First Public Health Campaign Successful? American Economic Journal: Applied Economics. 2019; 11(2): 146-150.
O'Connor PJ. Spitting Positively Forbidden: The Anti-Spitting Campaign, 1896-1910. Graduate Student Theses, Dissertations, & Professional Papers.4449. Missoula: University of Montana; 2015.
Martini M, Gazzaniga V, Bragazzi N, Barberis I. The Spanish Influenza Pandemic: A lesson from history 100 years after 1918. Journal of Preventive Medicine and Hygiene. 2019; 60(1): E64-E67.
Christensen A. Sassanid Empire. Translated by Yasemi R. Tehran: Donya-ye Ketab Publications; 1989. p.662. [Persian]
Ernst J. Grube CERAMICS xiv. The Islamic Period, 11th-15th centuries. Encyclopædia Iranica. Available at: https://iranicaonline.org/articles/ceramics -xiv.
Matthee R, Zandieh H, Abbasi F. Tobacco in Iran. History of Foreign Relations Quarterly. 2010; 11(42): 171-190. [Persian]
Golombek L, Mason RB, Proctor P, Reilly E. Persian Pottery in the First Global Age the Sixteenth & Seventeenth Centurie. Leiden: Boston Brill; 2014. p.51.
Fryer J. A New Account of East India and Persia Being Nine Years Travels (1672-1681). New Delhi: AES Reprint; 1992. Vol.2 p.163.
Navaei A. Relations between Iran and the World from Mongol to Qajar. Tehran: Homa Publications; 1986. Vol.1 p.182-200. [Persian]
Kiparsky P. New Perspectives in Historical Linguistics. Milton Park, UK: Routledge; 2014. p.68.
Kaempfer A. Travel in Iran. Translated by Jahandari K. 3rd ed. Tehran: Kharazmi Publications; 1984. p.253. [Persian]
Raby J. Qajar portraits. Translated by Baharloo AR, Motaghedi K. Tehran: Daniar Publications; 2020. p.55-67. [Persian]
Meen VB, Tushingham AD. Crown Jewels of Iran. Translated by Nabili M. Tehran: Central Bank of Iran; 1976. p.120-121 [Persian]
Karimzadeh Tabrizi M. History of Old Iranian Painters. London: Mosto; 1991. Vol.1 p.483. [Persian]
Shahri J. Social History of Tehran in the 13th Century. 2nd ed. Tehran: Rasa Publications; 1990. p.452. [Persian]
Kelavikho R. Narrative of the Embassy of Guy Gonzalez de Clavijo to the court of Timour. Translated by Rajabnia M. Tehran: Book Translation and Publishing Company; 1965. p.79. [Persian]
Shahri J. Old Tehran. 4th ed. Tehran: Moin Publications; 2004. Vol.4 p.229. [Persian]
Astan Qods Central Library. No.37818; 37735. [Persian]
Astan Qods Central Library. No.67198. [Persian]
Astan Qods Central Library. No.101104; 10513; 128988. [Persian]
Notice. Eṭṭelāʿāt Newspaper. 1928. p.3. [Persian]
Notice. Eṭṭelāʿāt Newspaper. 1932. p.1. [Persian]
Notice. Harms of Polluted Water. Eṭṭelāʿāt Newspaper. 1932. p.1. [Persian]
National Library and Archives Organization of Iran. No.240/32511; 240/94031.
Conditions of Factory Establishment. Eṭṭelāʿāt Newspaper. 1936. p.8. [Persian]
Yahyā ḵān Pooyā. Tuberculosis.in Tehran. Eṭṭelāʿāt Newspaper. 1932. p.1. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 282 بار
- PDF دانلود شده: 104 بار