تأملی بر رویکرد عقل گرایانه و شریعت مدارانه، در متون شاخص دورۀ تمدن اسلامی در زمینه مبانی اخلاق و حقوق پزشکی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 15 شماره 48 (1402),
4 تیر 2023
,
صفحه 1-15
https://doi.org/10.22037/mhj.v15i48.38939
چکیده
زمینه و هدف: مبانی اخلاق و حقوق پزشکی ، همواره در کتب اخلاق پزشکی و یا آثار متضمن آن، در تمدن اسلامی با رویکردهای مختلف محل توجه و بحث بوده است. تبیین داده های این آثار و رویکرد پزشکان و باید و نبایدهای اخلاق و حقوق پزشکی، برای ایجاد تمدن نوین اسلامی اهمیت دارد. هدف از این مقاله بررسی رویکرد عقل گرایانه و شریعت مدارانه در آثار برخی از پزشکان در زمینه مبانی اخلاق و حقوق پزشکی است.
مواد و روشها: این یک پژوهش اصیل بنیادی، با روش توصیفی- تحلیلی، متمرکز بر متون شاخص اخلاق و حقوق پزشکی در دورۀ تمدن اسلامی، بویژه" کتاب الماء" نوشته ابومحمد ازدی، است. با جستجوی مستقیم کلیدواژه های ادب الطبیب، آداب الاطباء، حقوق بیمار، ابومحمد ازدی و مطالعه مکرر "کتاب الماء"، مفاهیم مرتبط با هدف پژوهش استخراج، دسته بندی، تحلیل و سپس مکتوب گردید. برای ارایه پیشینه پژوهش نیز کلیدواژه ها در پایگاههای اطلاعاتی Magiran ، Noormags ، SID ، Scopus ، PubMed جستجو شدند.
ملاحظات اخلاقی: در این پژوهش تمامی اصول اخلاقی و امانتداری در ارجاع دهی به مستندات بطور کامل رعایت شده است.
یافتهها: دو رویکرد عقل گرایانه و شریعتمدارانه، ناظر به اخلاق و حقوق و آداب پزشکی در بین پزشکان ادوار تمدن اسلامی که از شهرت فوق العاده ای در تاریخ و اخلاق پزشکی نیز برخوردارند، قابل مشاهده است. هریک از این دو رویکرد نمایندگانی دارد. رازی با تکیه بر عقل و محمد ازدی و قطب الدین شیرازی با توجهای ویژه به شریعت، نمایندگان دو رویکرد عقل گرایانه و شریعتمدارانه هستند.
نتیجه گیری: این دو رویکرد از دید پژوهشگران معاصر یا مغفول مانده و یا با یکسان انگاری، از آن عبور کرده اند. اندیشه ایجاد تمدن نوین اسلامی توجه به دو رویکرد یادشده را اجتنابناپذیر می سازد.
- ادب الطبیب
- آداب الاطباء
- حقوق بیمار
- ابومحمد عبدالله ازدی
- کتاب الماء
ارجاع به مقاله
مراجع
McCullough LB. Historical dictionary of medical ethics. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers; 2018.
Majumdar SK. History of evolution of the concept of medical ethics. Bull Indian Inst Hist Med Hyderabad. 2003; 33(1): 17-31.
Jonsen A. A Short History of Medical Ethics. 1st ed. Oxford: Oxford University Press; 2000.
Moallemi M. The Village of Yathrib/ Medina in the Prophet Era; Based on the First Centuries A.H. Evidences: A Critical Appraisal. The Journal of Islamic History and Civilisation. 2020; 15(30): 177-185. [Persian]
Mustafa Y. Islam and the four principles of medical ethics. Journal of Medical Ethics. 2014; 40(7): 479-483. [Persian]
Aqayani Chavoshi A. An Analytical Look on History of Islamic Medical Ethics: A Case Study of Ibn al-Ja'zar, Ahwazi, Ibn Sina and Jorjani Books. Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 1997; 11(1): 126-138. [Persian]
Bayat R and others. dictionary of words. Qom: Institute of Religious Culture and Thought; 2007; p. 379-380. [Persian]
Piterson M, Hasker W, Reichenbach B, Bazinger D. Reason and Religious Belief (Introduction to the philosophy of religion). Translated by Naraghi A, Soltani E. Tehran: New Design; 2019. p.72. [Persian]
Khodareza K. The relationship between reason and faith. Tehran: Iran Jam, 2012. p.141. [Persian]
Moʿīn M. Persian culture. Tehran: Amir Kabir Publications; 1992. Vol.2 p.2024. [Persian]
Raghib Isfahan H. Al-Mufardat fi Gharib al-Qur'an. Qom: Al-Kitab Publishing House; 1983. p.258. [Arabic]
Koleyni M. Uṣ ul-e Kafi (Sufficient Principles). Translated by Mostafavi SJ. Tehran: Islamic Islamic Studies; 1990. p.156. [Persian]
Nouralizadeh M. Maximum and Moderate Rationalism in the Study of Religion. Maʾrifat Journal System. 2004; 11(3): 33-42. [Persian]
Moallemi M, Darabinia M. Study and Recognition of Muslim Sage Abdullah Azdi and His Medical Dictionary Called "Kitāb Al-ma". Iranian Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2020; 13(1): 462-469. [Persian]
Al-Tazi A. Kitāb ul māʾ: The first medical-linguistic dictionary of Abdullah Al-Sahari. Journal of the Arabic Language Academy in Damascus. 2000. 75(4): 823-826. [Arabic]
Khaghanizade M, Maleki H, Abbasi M, Abbaspur A, Piruzmand AR. A study of medical ethics with an Islamic approach. Journal of Medical Ethics. 2010; 3(10): 35-56. [Persian]
Ghaffari F. A Perspective of Medical Ethics and Patients Rights According To Iranian and Islamic Traditional Medicine Texts. Journal of Medical History. 2010; 2(4): 11-45. [Persian]
Zunic L, Karcic E, Masic I. Medical ethics in the medieval Islamic sciences. J Res Pharm Pract. 2014; 3(3): 75-76.
Aghayani A, Olyanasab SZ. Muslim Physicians’ Approach towards Medical Ethics in Islamic Civilization Era Case study of Ishaq bin Ali al-Rahawi and Mohammad Hossein Aqili Khorasani. Medical History. 2016; 8(28): 7-17. [Persian]
Esmaeili A. Medical Ethics in Some Classical Persian Literary Texts. Ethics in Science and Technology. 2017; 12(3): 20-24. [Persian]
Hamedi Z. The Foundation of Medical Ethics and Its Importance in Ancient Iran and Contemporary Islam. Iran J Cult Health Promot. 2020; 3(4): 437-445. [Persian]
Al-Ruhawi I. Adab al-Tabib. Baghdad: House of General Cultural Affairs; 1992. [Arabic]
Al-Rāzī AM. Akhlagh al-Tabib. Research by Mohammed al-Abd AT. Cairo: Dār al-Thrash School; 1977. p.16-336. [Arabic]
Al-Rāzī AM. Collection of Medical Treatises. Compiled by Nasiri Amini Tehrani F. Introducted by Esfahani MM. Tehran: Tehran University of Medical Sciences; 2004. [Arabic]
Moallemi M, Shakeri T, Jokar A. Investigating some Ambiguities about "Alī ibn Abbās Maǧūsī (Haly Abbas)". MHJ. 2022; 14(47): 1-18.
Maǧusi A. Kamil al-Ṣinaʿa al-Ṭibbiya (Royal Medicine). 1st ed. Qom: Ğalal al-Din; 2008. [Arabic]
Zahrāwī A. Al-Taṣrīf li Man ʿAğaza ʿan al-Ta'lif. Kuwait: Muʾassasat al-Kuwait li al-Taqqadum al-ʿIlmī; 2004. [Arabic]
Razavi Burqe’ie SH. The Pole of Medicine in the History of Science of Islam and Iran. The Quarterly Journal Ayeneh-ye Pazhoohesh. 2016; 27(160): 17-32. [Persian]
Quṭb ad-Dīn ash-Shīrāzī M. Risāla fi bayān al-Ḥājat ila’l-ṭibb wa ādāb al-Aṭibbāʾ wa waṣāyā-hum. Tehran: Tehran University of Medical Sciences; 2007. [Persian]
The Holy Quran. Maeedeh: 4; Fuṣṣilat: 21; Baghareh: 182.
Azdi Sahari AM. Kitāb ul māʾ. Research by Hamoudi HH. Masqaṭ: Ministry of Heritage and Culture; 1996. Vol.3. [Arabic]
Qaramaleki AF. Professional ethics. Qom: Majnoon Publishing; 2006. p.102. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 232 بار
- pdf دانلود شده: 148 بار