عُرَیب بن سعد قُرطُبی؛ حکیم مسلمان زنان و اطفال
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 13 شماره 46 (1400),
7 بهمن 2021
,
صفحه 1-12
https://doi.org/10.22037/mhj.v13i46.34465
چکیده
زمینه و هدف: در تاریخ پزشکی ایران و اسلام پزشکان نام آوری برخاسته اند که برخی چندان شناخته شده نیستند. عریب بن سعد قرطبی یکی از بزرگان و متخصصان عرصه پزشکی است که در عصر طلایی تاریخ و فرهنگ تمدن اندلس (اسپانیا) در دوران حکمرانی خلفای اموی اندلس (عبدالرحمان الناصر و الحکم المستنصر) فعالیت علمی داشت. گرچه شهرت عریب به واسطه نگارش اثر تاریخیاش «صله تاریخ طبری» است، اما مطالعه و واکاوی متون و آثار علمی این دانشمند حکایت از مهارت و تخصص وی در ادبیات، تاریخ، ستاره شناسی، پزشکی و شاخه های مرتبط با آن مانند داروشناسی دارد. مسئله اصلی این نوشته بررسی و تبیین سهم و جایگاه عریب در دانش پزشکی با تکیه بر بازکاوی شاهکار پزشکی او رساله «خلق الجنین و تدبیر الحبالی و المولودین» است.
مواد و روشها: این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی و با تکیه به روش مطالعه کتابخانه ای نوشته شده است.
یافتهها: عریب بعد از فراگیری دانش پزشکی به دربار امویان راه یافت و این اثر را به خواهش الحکم دوم به رشته تحریر در آورد. در سده های نخست هجری، پزشکی زنان و زایمان و طب کودکان به دلیل پیوستگی مطالب یک حوزه به شمار می رفته است و عریب نیز در رساله خود این مباحث را از هم تفکیک نکرده است. رساله «خلق الجنین» مشتمل بر پانزده باب یا فصل است که محور و موضوع اصلی آن جنینشناسی (مامایی) و بیماری های زنان و زایمان است که نویسنده بخش هایی را هم به موضوعات پزشکی کودکان (انواع بیماری های کودک، شیوه ابتلا و روش درمان) اختصاص داده است.
ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارائه گزارش و انتشار مطالب رعایت گردیده است.
نتیجهگیری: مطالعات حاکی از آن است که رساله «خلق الجنین» نخستین متن علمی است که به مراحل تدریجی تکامل جنین به شیوه علمی پرداخته است. موضوعاتی همچون روش های تسهیل زایمان، درمان نازایی و تأکید نویسنده بر تربیت کودک از جنبه پزشکی و روانشناسی از نکات شاخص و مهم دیگر این اثر به شمار می روند. در این پژوهش تلاش می شود نخست به حیات و زندگینامه علمی عریب و معرفی اجمالی آثار وی پرداخته شود؛ در ادامه با واکاوی رساله پزشکی او، جایگاه وی در دانش پزشکی تبیین و بازخوانی شود.
- اندلس (اسپانیا)؛ بیماری های زنان و زایمان؛ پزشکی کودکان؛ مامایی؛ خلق الجنین
ارجاع به مقاله
مراجع
Ibn Saed S. Al- Taarif BeTabaghat Al-Oumam. Cairo: Dar Al-Maare; 1993. (Arabic).
Na'na'i AM. Umayyad government in Andelous. Translated By: Sepehri M. Tehran: Samat; 2007. (Persian).
Tha'alibi A. Yatimi Al-dahr Fi Mahasen ahl Al-asr. Abd Al-hamid MM, editor. Cairo: Maktabe Al-hossein Al-nagarie; No Date. (Arabic).
Brockelmann C. Tarikh Al-adab Al-Arabi. Cairo: Dar Al-maaref; 1952. (Arabic).
Hemarne Sami K. Tarikh Touras Al-oloum Al-Tebbie End Al-Arab va Al-Moslemin. Amman: Jame Al-yarmouk; 1986. (Arabic).
Al-bashari SAS. Al-hayat Al-elmie Fi Asr Al-khalafe Al-andolous. Tehran: Tehran Medicine University; 2010. (Arabic).
Leclerc LD. Histoire Medecine Arabe. Paris: Libraire Des Societes; 1870.
Al-Sameraei K. Mokhtasar Tarikh Al-teb Al-arabi. Bghdad: Dar Al-Nezal; 1980. (Arabic).
Oray ibn Sa'ad Qortobi. Khalq al-Janin wa Tadbir al-Hablali wa Al-Moloudin. Abdul Qadir N, Henri Al-jahieh A, editors. Al-jazaer: Maktabe Fararis; No Date. (Arabic).
Ankhel G. Tarikh Al-fekr Al-andolousi. Cairo: Maktabe Alnehzat Al-mesrie; 1982. (Arabic).
Zerekli K. Al-a’elam. Beirout: Dar Lel elm Lelmalaeen; 2007. (Arabic).
Al-arabi Alkhetabi M. Al-teb va Al-teba Fi Al-andolousi Al-eslamie. Beirout: Dar Al-gharab Al-eslami; 1998. (Arabic).
Akavi Rk. Al-moujez Fi Tarikh Al-teb End Al-Arab. Beirout: Dar Al-manahel; 1998. (Arabic).
Oray ibn Sa'ad Qortobi. Seleh al-Tabari Tarikh. Leiden: Brill; 1897. (Arabic).
Sarton GAL. Introduction of history of science. Tehran: Enteshrat Elmi va Farhangi; 2005. (Persian).
Mieli A. Islamic sciences and its role in scientific developments in the world. Mashhad: Bounyad Pazhohesh Eslami; 1993. (Persian).
Sezgin F. History of Arabic Writings. Tehran: Vezarat Farhang va Ershad; 2000. (Persian).
Mousavi Bojnourdi K. Encyclopedia of Islam. Tehran: Center for the Great Islamic Encyclopedia; 1995. (Persian).
Ullmann M. Die Medizin Im Islam. Leiden: Brill; 1970.
Defaa A. Ravad Elm Al-teb fi Al-hezare Al-arabi va Al-eslami. Beirout: Moases Alresale; 1978. (Arabic).
Al-Hajj Qassim Mohamamd M. Tarikh Teb Al-atfal End Al-arab. Baghdad: Jame Baghdad; 1989. (Arabic).
Derenbourg H. Manuscrits Arabes de l’ Escurial. Paris: Librairie orientaliste paul geuthner; 1941.
Abd al-ghani ML. Derasat Fi Tarikh Al-oloum End Al-arab. Cairo: Dar Al-seghafe Lenashr va Al-touzie; 2001. (Arabic).
Tabari A. Salas Rase’l Tebe ‘Alaj al-Atfal’. Tehran: Nilobar; 2014. (Arabic).
Farkhondehzadeh M. A Study of Abu Ja’far Ahmad ibn Ibrahim Jazzar’s Scientific Life. Research on History of Medicine. 2019;8(3):157-68.
Ibn Jazzar A. Siyasah al-Sebiyan wa Tadbirehem. Al-halileh MH, editor. Tounes: Beit Al-Hekme; 2008. (Arabic).
Baladi A. Tadbir Al-habali va Al-atfal va Al-sebian va Hefz Sehattehem. Baghdad: Dar Al-rashid Lenashr; 1980. (Arabic).
Avicenna H. Al-Qanun fi Al-Teb. Beirut: Dar Al-ehyae Al-Arabi; 2005. (Arabic).
Najar A. Fi Tarikh Al-teb Fi Al-doulat Al-eslamie. Cairo: Dar Al-maaref; 1994. (Arabic).
Ullmann M, Islamic Medicine in the Ninth Century AD. Tehran: Medical Ethics studies and Research; No Date. (Persian).
Hemarne Sami K. Fehres Makhtotat Dar Al-kotob Al-zaherie. Tehran: Medicine University; 2008. (Arabic).
- چکیده مشاهده شده: 206 بار
- PDF دانلود شده: 97 بار