مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی

چکیده

سردبیر محترم

یکی از اختلالات مغز، سکته مغزی است که یکی از شایع­ترین عوامل مرگ و میر در دنیا است. در طب جدید، اختلال خون‏رسانی یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در اختلال عملکرد عضو شناخته می‏شود و مهمترین علت مرگ سلولی و عضوی است (1, 2).

در طب ایرانی دو علت مهم سکته امتلا و دیگری انقباض مجاری است و وجود غلظت نیز یکی از مهمترین علل این امتلأ یا پر شدگی است و در تعریف آن نوعی انسداد است در مسیر و مجاری حس و قوت و حرکت که موجب از بین رفتن حس و حرکت عضو می­شود (3). به طور کلی غلیظ و لزج بودن خلط و کیفیت آن یکی از مهم‏ترین عوامل در ایجاد انسداد یا سده در طب ایرانی هست. دیگر علل انسداد ناشی از خلط عبارتند از: زيادي و پر شدن خلط (امتلأ)، ايجاد ورم يا ريح توسط خلط، یا بواسطه كيفيت قابض آن خلط (3, 4).

با کمی توجه به متون طب ایرانی بنظر می­رسد بتوان طیف درجاتی از انسداد مجاری ثانویه به غلظت را بین بیماری­های مختلف مغز و اعصاب پیدا نمود (3)، یعنی یسته به درجه انسداد مجاری ثانویه به غلظت، بیماری­ها می­تواند خفیف­تر باشد مانند سردرد و سرگیجه ناشی از غلظت تا در نهایت که به مرور زمان انسداد کامل­تر در سکته مغزی رخ می­دهد (3, 4). بنابراین شاید بتوان این نظریه را مطرح کرد که افراد واجد بیماری­های خفیف مغز ناشی از غلظت مستعد بیماری­های خطرناک­تری مانند سکته در آینده هستند و از طرفی می­توان با انجام تدابیر پیشگیرانه از وقوع اختلالات شدیدتر در این افراد جلوگیری نمود.

به عبارتی دیگر بنظر می­رسد در متون طب سنتی سده یا انسداد مجرا (سده)، طیف دارد و می­تواند موجب ایجاد طیفی از بیماری­های مغز در افراد مستعد به مرور زمان شود و بسته به میزان انسداد علایم و بیماری­های متفاوتی می‏تواند رخ دهد. چنانچه در مراحل اولیه انسداد مجرا، علایم جزیی‏تر مثل سیاه رفتن چشم حین برخاستن (سدر) و در مراحل بعد که درجه انسداد بیشتر گردد، مقدمات بی­حسی ، صرع، یا سکته فـراهم می‏شود (3). بـه عنوان مثال در متـون طب ایـرانی می­خوانیم: "بسيارى خدر (بی­حس شدن عضو)، می­تواند مقدمه‏ى فالج (فلج یک طرفه) باشد يا مقدمه‏ى صرع يا مقدمه‏ى سكته‏ يا مقدمه‏ى تشنج و هرگاه كه خدر در عضوى پديد آيد و با استفراغ زايل نشود و از پس خدر هم دُوار (سرگیجه) ایجاد  شود، بيم باشد كه به سكته‏ باز گردد و گاه باشد كه سرسام (نوعی سردرد) سرد به خدر و استرخاء (مرحله انسداد ناکامل مجرا) باز گردد و آنجا (درین مواقع) سبب خدر، بسيارى خون غليظ باشد (5).......