بررسی اهمیت ارتباط نهادهای سلامت و درمانی با مراکز آموزشی در تمدن اسلامی (موردکاوی بیمارستان نظامیه نیشابور در قرن 5 و 6 قمری)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 10 شماره 37 (1397),
3 دسامبر 2019
,
صفحه 75-88
https://doi.org/10.22037/mhj.v10i37.21704
چکیده
زمینه و هدف: بررسی تاریخ بیمارستانها در ایران و اسلام، بخشی از مطالعات مهم حوزه تکامل نهادهای سلامت و درمان در تمدن اسلامی است. با گسترش اسلام در تمامی زمینهها به ویژه حوزه طب، حکومتها معمولاً در برخی از دورههای تاریخ اسلام و ایران، به اهمیت دانش پزشکی پی برده و به ایجاد مراکز درمانی مجهز در بیشتر سرزمینها اقدام کردهاند. هدف از پژوهش حاضر، شناخت بیشتر تکامل نهادهای سلامت و درمان در ایران به ویژه بیمارستان نظامیه نیشابور و نقش آن در گسترش علم طب است.
مواد و روشها: این مقاله با رویکرد تحلیلی ـ تاریخی و کتابخانهای ـ اسنادی به بررسی متون و اسناد و تبیین روند ایجاد، رشد و تکامل این بیمارستان و نقش آن در ارتقای بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در تمدن اسلامی با تکیه بر کتابهایی مانند دانشنامه جهان اسلام میپردازد.
ملاحظات اخلاقی: در نقل و تحلیل و استنباط مطالب به ویژه در مراجعه به کتب مرجع، جنبههای اخلاقی و ادبی موضوع رعایت گردیده است.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان میدهد بیمارستان مذکور که به عنوان یک ضرورت علمی و حاکمیتی به شمار میرفته، یکی از مهمترین مراکز آموزشی و درمانی در شمال شرق ایران نیز بوده است که تعدادی از برجستهترین پزشکان، دورهای از فعالیت علمی و طبی خود را در آنجا گذراندهاند، به طوری که این مراکز علاوه بر وظیفه درمان و مراقبت از بیماران، وظایف دیگری نظیر تربیت دانشجویان طب و ایفای نقش مراکز تحقیقاتی و پژوهشی (کتابخانه تخصصی) را نیز پوشش میدادند. ابعاد و نحوه تأثیر این نظامیهها در تکامل نهادهای سلامت و درمان را میتوان در افراد برجسته حوزه طب و آرای ایشان خلاصه کرد که توسط مدارس نظامیه به جامعه پزشکی تقدیم گردیدند، چراکه این مدارس، مهمترین نقطه تحول تحقیقات در حوزه طبی جهان اسلام بوده و بنیان چرخههای مطالعاتی این حوزه با تربیت پزشکان چیرهدست تحکیم یافته است که ابتدا سعی در درمان بیماری داشته و سپس به روشهای پیشگیری و شیوع بیماریها اهتمام میورزیدند.
نتیجهگیری: همواره بخشهای آموزشی یا به اصطلاح امروزی «بخشهای آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاهی» جزء لاینفک بیمارستانها بوده است، چراکه این زیرمجموعهها علاوه بر پذیرش و مداوای بیماران، طبابت را با روشها و متدهایی انجام میدادند که گاهی علمی و گاهی نیز به صورت تجربی بود و این امر سبب میشد بسیاری از طالبان علم و طبابت از گوشه و کنار جهان در جستجوی علوم مرتبط با این سبک و متد باشند.
- بیمارستان نظامیه نیشابور؛ تمدن اسلامی؛ طب ایرانی و اسلامی
ارجاع به مقاله
مراجع
Abbasnejad F. Rabe Rashidi dar masir-e Tarikh. Translated by Bateni G. Tabriz: Sherwin Medical Publishing; 2014. p.2-3. [Persian]
Kiani M. History of Khaneghah in Iran. Tehran: Forough Danesh; 1989. [Persian]
Sarmadi M. Pezeshki & Darman dar BeynalNahran Bastan. Sarmad Magazine 2013; 3(31-32): 10-13. [Persian]
Reza E. Jondi Shapour. Tehran: Great Islamic Encyclopedia Pub; 2010. Vol.18 p.584-595. [Persian]
Tabari M. Tarikh al-Rosol & Molouk. Beirut: Dar al-Torath; 1967. Vol.11 p.437. [Arabic]
TajBakhsh H. Tarikhe Bimarestanhaye Iran. Tehran: Pazhouheshgahe Oloume Ensani; 2000. p.28, 82, 88. [Persian]
Makki M. Tamaddon Eslami dar asr Abbasian. Translated by Sepehri M. Tehran: Samt Publishing; 2004. p.352-353. [Persian]
Karimi Zanjani Asl M. Darol Elmhaye Shia & Nowzayi farhangi. Tehran: Ettelaat; 2010. p.64. [Persian]
Hakem Neyshabouri A. Tarikhe Neyshabour. Translated by Khalifeh Neyshabouri M. Tehran: Agah; 1995. p.13-14. [Persian]
Mowlavi A. Khorasan & Abnieh & Mashahir. Mashhad: Astan Qods Razavi; 2005. p.314, 319, 329-330, 333, 341-348, 356. [Persian]
Estakhri A. Al-Masalek va al-Mamalek. Beirut: Dar Sader; 2004. p.119. [Arabic]
Maqdesi Al-Bashari A. Ahsan al-Taqasim. Egypt: Dar Sader; 2004. p.329-330, 332. [Arabic]
Ebnal Athir A. Al-Kamel fi al-Tarikh. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi; 1996. p.691. [Arabic[
Ebne Fandoq Beyhaqi A. Tarikh Beyhaq. Translated by Bahmanyar A. Tehran: Foroughi Publishing; 1982. p.175-176. [Persian]
Ebn Al-Jowzi J. Almontazam fi al-Tarikh. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyeh; 1991. p.172-173. [Arabic]
AlSamani A. Al-Ansaab. India: Othmanid Encyclopedia; 1962. p.101-102. [Arabic]
Qazvini Z. Athar al-Belad va Akhbar al-Ebad. Beirut: Dar Sader; No Date. p.396-476. [Arabic]
Moeen M. Farhang e Moeen. Tehran: Amir Kabeer; 1992. p.2131. [Persian]
Sobki T. Tabaqat al-Shafeiyyeh al-Kobra. Beirut: Al-Hajar Publishing; 1992. p.309. [Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 418 بار
- PDF دانلود شده: 179 بار