تأثیرات پزشکی «ماه» بر اساس شعر قرن ششم تا هشتم قمری با تکیه بر سبک آذربایجانی و نگاهی به پژوهشهای علمی جدید
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 10 شماره 37 (1397),
3 December 2019
,
صفحه 59-73
https://doi.org/10.22037/mhj.v10i37.21650
چکیده
زمینه و هدف: باورهای کهن پزشکی بخشی از تاریخ علم هستند. بررسیهای جدید، برخی از این باورها را تأیید و بعضی را رد میکند و برخی از این باورها هنوز از دیدگاه علمی بررسی نشدهاند. شعر پارسی از قرن ششم به بعد، به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی، بیانگر مضامین علمی مانند پزشکی، ریاضی و نجوم گشت. برخی از این مضامین مربوط به تأثیرات اجرام فلکی در جسم و روح انسان است و پیوند پزشکی و نجوم را در باورهای کهن نشان میدهد. هدف این نوشتار آن است که ضمن آشکارساختن گوشهای از باورهای پزشکی کهن در آینه شعر فارسی، زمینهای برای پژوهشهایی فراهم آورد که درستی یا نادرستی این دستاوردهای فکری را از منظر دانش پزشکی جدید تعیین نماید و با پیوند ژرفنگری گذشتگان و دیدگاههای علمی معاصر، افقهایی از تاریخ پزشکی ایران نهتنها باز نموده شود، بلکه با دانش جدید بررسی گردد.
مواد و روشها: این پژوهش یک بررسی توصیفی ـ تحلیلی است که از رهگذر مطالعه کتابخانهای در اشعار قرن ششم تا هشتم با رویکردی به اشعار انوری، خاقانی، نظامی، مسعود سعدسلمان، سنایی، عطار، امیرخسرو دهلوی، حافظ و اوحدی انجام شد و پس از طبقهبندی موضوعی یافتهها، مضامین پزشکی مربوط به «ماه» عنوانبندی و با ذکر شواهد شعری تحلیل شد، سپس منابع جدید بررسی و با شواهد شعری تطبیق داده شد.
یافتهها: شعرپارسی بیانگر باور ایرانیان در مورد تأثیرات «ماه» در جسم و روح انسان است. این تأثیرات را میتوان در چهار عنوان اصلی مطرح کرد: 1ـ تأثیر نور ماه در بیماریهای عصبی؛ 2ـ تأثیرات مثبت و منفی ماه هنگام قرارگرفتن در برج عقرب؛ 3ـ تأثیرات ماه هنگام قِران با خورشید؛ 4ـ تأثیرات ماه هنگامی که در برج جوزا قرار میگیرد.
نتیجهگیری: باورهای پزشکی ـ نجومی مطرحشده در شعر فارسی بیانگر بخشی از تاریخ علم، بینش و تجربیات ایرانیان است و دیرینگی و گستردگی آن را در ذهن و فکر مردم این سرزمین نشان میدهد و نباید تنها به طرح آنها از دیدگاه کارکردهای ادبی بسنده کرد، بلکه باید اشاره به این باورها را در شعر فارسی، از منظر تاریخ علم و دانش پزشکی جدید نیز نگریست تا درستی یا نادرستی آن آشکار گردد. تأثیرات پزشکی ماه که در شعر فارسی بیان شده است، مانند تأثیر منفی بر بیماریهای عصبی، وضع روحی و اخلاقی، منع فصد و حجامت هنگام قِران ماه و خورشید و هنگام قرارگرفتن ماه در جوزا با یافتههای جدید علمی همچون اثر تغییراتی که ماه و تأثیرات سیارات بر یکدیگر در میدان مغناطیسی زمین ایجاد میکند و تأثیرات نور ماه بر گردش خون، تأیید شده است. این گونه بررسیهای تطبیقی نهتنها ژرفاندیشی گذشتگان و اهمیت تجربه را نشان میدهد، بلکه میتواند افقهای گستردهتری را در آسمان دانش پیش چشم آورد.
- سبک آذربایجانی؛ بیماریهای عصبی؛ برج عقرب؛ جوزا؛ حجامت
ارجاع به مقاله
مراجع
Aghakhani A. Greek Mythology. Translated by Lensin Green R. Tehran: Sorosh; 1366. p.7. [Persian[
Kazazi MJ. Dream Epic Myth. Tehran: Markaz Che Aval; 1372. p.6.
Sattari J. Teragedy and Human. Translated by Andre B. Tehran: Mitra; 1377. p.11. [Persian]
Aram A. History of Civilization. Translated by Will D. Tehran: Scientific and Cultural Publications; 1376. p.1, 204.
Moeini M, Kolahdozan A. Herbal Medicine in Persian Poetry. Tehran: Iranian Traditional Medicine; 1391. p.3.
Homai J. Literary Articles. Tehran: Homa; 1369.
Shamisa S. Talmihat Dictionary. Tehran: Ferdowsi; 1366. p.1438.
Sagafi M. Interaction between Astrology and Medicine by Review the Works of Najm al-Doleh and his Family. Medical History Quarterly 1394; 7(22): 73-105.
Nezami Arozi A. Four Articles. Tehran: Amir Kabir; 1369. p.10.
Shafie Kadkani MR. Imaginary Imagery in Persian Poetry. Tehran: Agah; 1366. p.3.
Bamdadi B. The Style of Azarbaijan in Persian Poetry. Quarterly Journal of Literary Studies 1392; 7(17): 84-102.
Safa Z. History of Iranian Literature. Tehran: Toos Publications; 1363.
Arzmand A, Bahrani SH. Supernatural Translated by Watson L. Tehran: Amir Kabir; 1365. p.51-52, 76.
Mosafa A. Astronomical Dictionary of Culture. Tehran: Institute for Cultural Studies; 1366.
Sajadi Z. Khagani Dictionary and Interpretation. Tehran: Zavvar; 1374.
Golamrezai M. Stylistics of Persian Poetry from Rudaki to Shamloo (Jaami); 1391. p.108.
Easoli H. Usul al-Kafi. Translated by Koleini M. Shiraz: Islamic Seminary Publications; No Date. p.275.
Hasanzadeh Amoli H. Lessons Learned Time. Qom: Islamic Publishing House; 1364. p.155.
Naser Khosro. Travelogue. Tehran: Zavar; 1363. p.2.
Jorjani S. Zakhireh Kharazmshahi. Tehran: Academy of Medicine Sciences Publishing; 1382. p.60.
Shahmardan A. The Rozatol Monajemin. Tehran: Islamic Encyclopedia; 1368. p.72-7422; Gofran K. Wounding in Muslim Medicine. History and Civilization 1392; 1(19): 31-58.
Gofran K. Wounding In Muslim Medicine. History and Civilization 1392; 1(19): 31-58.
Alijani M. Examination and Methods of Practice in the Gajar Period. Medical History Quarterly 1392; 5(16): 93-123.
Aghili Alavi MH. Summary of al-Hikmah. Qom: Esmailian; 1385. p.523.
Tabaripoor A, Tabaripoor MT. Islamic Medicine. Albani: Cupping and Leeches; 1363.
Gonabadi M. Description Twenty Bob. Tehran: Liberary and Documentation Center of the Islamic Parliament of Iran; 1005. p.183.
- چکیده مشاهده شده: 255 بار
- PDF دانلود شده: 151 بار