طب و اطبای ایرانی در دوره تیموریان و ترکمانان (قرن نهم و اوایل قرن دهم قمری)
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 11 شماره 38 (1398),
5 December 2019
,
صفحه 33-42
https://doi.org/10.22037/mhj.v11i38.21529
چکیده
زمینه و هدف: دوره تیموریان و ترکمانان از دورههای مهم در تاریخ و فرهنگ ایران است. تیمور با وری علما در سمرقند امکان رشد علمی در پایتخت خود را فراهم کرد. جانشینانش و حاکمان ترکمن به رونق علم و دانش از جمله طب اهمیت دادند. پزشکان مشهوری در این دوره ظهور کردند، هرچند برخی از آنان به غیر از پزشکی در علوم دیگر نیز تبحری داشتند و آثاری تألیف نمودهاند، اما بیشتر شهرتشان در طب و تألیفات پزشکی بوده است. آنان در آثار خود در خصوص بیماریها و شیوه معالجه آن بحث کردهاند. برخی از این اطبا به آناتولی مهاجرت کرده و به عنوان طبیب فعالیت نموده و یا با نوشتن آثاری در طب نقش مؤثری در توسعه طب ایرانی داشتهاند. هدف این پژوهش شناسایی اطبای ایرانی این دوره و روشنساختن شیوه طبابت در کنار فعالیتهای علمی آنان میباشد.
مواد و روشها: این مطالعه با بهرهگیری از اسناد، منابع تاریخی به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است. با مطالعه آثار تألیف شده از سوی اطبای ایرانی، وضعیت طب و فعالیت اطبای ایرانی این دوره مورد بررسی قرار گرفته است.
یافتهها: یافتههای تحقیق نشان میدهد تیموریان و ترکمانان با گردآوری اطبا در مرکز حکومت خود و حمایت از آنان سبب ظهور اطبای حاذقی مانند غیاثالدین محمد طبیب، فضلالله تبریزی، شمسالدین عبدالله، نظامالدین عبدالحی، شکرالله شیروانی، حکیم شاهمحمد بن مبارک قزوینی و مصلحالدین لاری گردیدند. این اطبا در کنار طبابت و تربیت شاگردان از تألیف آثار طبی نیز غافل نبودند. گاهی به دلیل بروز ناملایمات سیاسی برخی از این اطبا به آناتولی مهاجرت کردند.
نتیجهگیری: با مطالعه منابع طب ایرانی میتوان نتیجه گرفت که اطبای ایرانی در ادوار گذشته شیوههای ارزندهای در طبابت و معالجه بیماران یافته و نظریات خود را در آثار تألیفی بیان کردهاند. امروز در کنار پزشکی نوین میتوان از نظریات آنان در روشهای درمانی استفاده نمود.
- ایران؛ طب؛ اطبای ایرانی؛ تیموریان؛ ترکمانان
ارجاع به مقاله
مراجع
Bravn A. Islamic Medicine History. Translated by Rajabnia M. Tehran: Scientific and Cultural Publication; 1995. p.148. [Persian]
Nakhjevani M. Dastoor ul-Kateb fi Tayin ul-Marateb, Emendation, Abdul Karim Aliogli. Moscow: Science Academy, Middle East Institute; 1971. Vol.2 p.62.
Unknown. Ganjine Baharestan. Tehran: Thesis Three in the Medical, Islamic Soviet Congress Library Press; 2003. p.62. [Persian]
Elgood C. A Medical History of Persian and Eastern Caliphate. Translated by Forgani B. Tehran: Amir Kabir Publication; 1978. p.368, 398-399. [Persian]
Safa Z. Tarikh Adabiyat Iran. Tehran: Ferdosi Publication; 1999. Vol.4 p.110-111. [Persian]
Shirazi KH.Ganjineye Baharestan. Tehran: Thesis Three in the Medical, Teryag Faroog, Islamic Soviet Congress Library Press; 2007. p.113, 116-117. [Persian]
Khandmir G. Tarikh Habib ul Siyer. Tehran: Khayyam Publication; 2001. Vol.3 p.513, 534, 565; Vol.4 p.5, 13, 107, 255, 342, 344. [Persian]
Khandmi G. Masr ul-Mlook, Emendation, Mir Hashem Mohaddes. Tehran: Resa Pulication; 1993. p.226. [Persian]
Hagigat A. Iranian Scholars. Tehran: Komesh Publication; 2009. p.420. [Persian]
Dulatshah Samargandi KH. Tazkrat ul-Shoara, Emendation, Fateme Alagemand. Tehran: Human Science and Culture Study College Press; 2005. p.804, 817, 842. [Persian]
Jafari AK. Gyasaddin Mansor Dashtaki ve Resaleye Tebbi Maalemul shafa. The Journal of Morals and Medical History 2011; 4(5): 1-10. [Persian]
Shami N. Zafarname. Tehran: Bamdad Publication; 1983. p.7. (Persian)
Saeli Korde M. Ganjineye Baharestan, Nasihat Nameye soleymani. The Journal of Payam Baharestan 2007; 2(1-2): 702-718. [Persian]
Ibn Mobarak Gazvini MK."Nasihat Name Soleymali" Emendation, Seyyed Hosain Razavi Borgaei. Tehran: Ganjine Baharestan, Thesis Three in the Medical, Islamic Soviet Congress Library Press; 2006. p.484, 493, 497, 500, 502-503. [Persian]
Abdulrazzag Samargandi K. Matle Sadein ve Majmae Bahrein, Emendation, Abdul Hosayin Navayi. Tehran: Human Science and Culture Study Press; 2004. Vol.3 p.22. [Persian]
Bursali MT. Osmanli Muellifleri, hazirlyan Ismail Ozen. Istanbul: Meral Yayinevi; 1995. p.23, 197, 222.
Uzunçarşıli IH. Osmanli Tarihi C.1. Translated by Vali V. Tehran: Human Science and Culture Study Press; 2001. p.639, 700. [Persian]
Taşkuprizade KM. Şagayegul Nomaniye fi Ulamaeh Osmaniye, Emendation, Seyyed Mohamad Tabatabayi Behbahani. Tehran: Islamic Soviet Congress Library Press; 2011. P.200-201.
Hoca Sadeddin Efendi M. Zail Tacu Tevarkh. No Place: No Name; 1862. p.213, 517-518.
Haji Khalife (Kateb Chalabi) M. Kaşfeznoon an asami kotob valfnoon. Istanbul: Maarefe Jalile fi Tabe Metbaha Elbehiye Publication; 1993. p.147, 928.
Bagdadi I. Hedyetul Arfin Asmaul Mualefin. Istanbul: Matbae Maaref Press; 1955. Vol.2 p.225.
Vazirof FI. Azerbaycan Adabiyatna Bir Nazar. Istanbul: Metbeye Amre; 1918. p.83.
Argunşah M. II Murad devrinin (1424-1451), Unlu Hekimi Muhammed bin Mahmud Şirvani ve Turkce Eserleri. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler 1991; 4(1): 487-491. [Turkish]
Küçüker P. Kitâb-I Güzîde Ya Da Sultâniyye. Bursa: Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat; 2016. p.175. [Turkish]
Kahale AR. Moajjamul Moallefin. Beirut: Dar al-Ahyae Teras al-Arebi; No Date. Vol.12 p.316.
Aksoy Y. Tarihte Osmanli Bilim ve teknologisi, Istanbul: Karma Kitaplar; 2008. p.53. [Turkish]
Badlisi SH. Sharafname, Emendation, viladimir vliialinof. Tehran: Asatir Publication; 1998. p.156. [Persian]
Hoca Sadeddin Efendi M. Tacu tevarkh. No Place: No Name; No Date. Vol.2 p.573.
Noorbakhsh S. Zendegi ve Asar ve Andishehaye Jalal Addin Davani. The Journal of Social Studies 1998; 13(1-2): 207-228. [Persian]
Ihsanoğlu E. Osmanli Tibbi Bilimler literatürü Tarihi, C.1. İstanbul: IRCICA; 2001. p.538. [Turkish]
- چکیده مشاهده شده: 611 بار
- PDF دانلود شده: 243 بار