پیشینة تاریخی مبارزه با بیماری سل در جهان و ایران
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 2 شماره 3 (1389),
30 آوریل 2016
,
صفحه 11-36
https://doi.org/10.22037/mhj.v2i3.12257
چکیده
پيشينة بيماري سل بهعنوان يك بيماري مرگبار در جهان، به دورة باستان برميگردد. در تمدنهاي كهن، سل يك ناخوشي شناخته شده بوده است. نمونة آن، قانون حمورابي مربوط به تمدن ميانرودان (بينالنهرين) است، كه به بيش از دو هزار پيش از ميلاد بازميگردد. درگذشته، پزشكان نامي مانند بقراط، جالينوس، رازي، ابن سينا و اطباي هند، چين و مصر در نوشتههاي پزشكي خود، سيماي باليني سل را ترسيم كردهاند. با اين همه، عامل عفوني بيماري سل، تا دهههاي پاياني سدة نوزدهم ميلادي که «روبرت كخ»، باسيل سل را كشف كرد، همچنان ناشناخته مانده بود. در پي آن، تهيه واكسن ب.ث.ژ، ابداع آزمون تشخيصي مانتو و سپس پيدايش داروهاي ضد سل، سبب مهار بيشتر اين بيماري شده است، اما برخلاف اين پيشرفتها، همانند بيماري آبله ريشهكن نشده و بيماري سل بهويژه، در كشورهاي در حال گسترش، هنوز ادامه يافته است. دو دشواري كنوني براي مهار آن، مقاومت باسيل سل به داروهاي رايج و بروز اين بيماري در مبتلايان به عفونت اچ.آی. وي (ويروس مولّد ايدز) است. آنچه در اين نوشتار آمده، تاريخچة مختصر سل در جهان و ايران، با تأكيد بر رويدادهايي است که در مبارزه با آن، در سدههاي نوزدهم و بيستم ميلادي رخ داده است.
- سل؛ تاریخ پزشکی؛ ایران
ارجاع به مقاله
مراجع
الف) منابع فارسی
آدميت، فريدون. (1355). اميركبير و ايران. چاپ پنجم. انتشارات خوارزمي.
ابرلين، شارل. برنامه بهداشت براي ايران. نامه ماهانهی دانشكده پزشكي. سال اول.
ابن سينا. (1370). قانون در طب. كتاب سوم. بخش اول. ترجمة شرفكندي ههژار. تهران: انتشارات سروش.
اساسنامه انجمن مبارزه با سل و حمايت از مسلولين. (1323ش./1944م.). سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا. ایران.
پولاك، ياكوب ادوارد. (1368). سفرنامه پولاك. ايران و ايرانيان. (ترجمه كيكاووس جهانداري). چاپ2. تهران: انتشارات خوارزمي.
جرجاني، اسماعيل. (1380، 1382، 1384). ذخيره خوارزمشاهي. (به كوشش دكتر محمدرضا محرري). فرهنگستان علوم پزشكي. ج 1 و 3. تهران.
حاتمي، حسين. (1385). اپيدميولوژي و كنترل سل در كتاب بهداشت عمومي. ج 2. ويرايش دوم. تهران: انتشارات ارجمند..
رازي، ابوبكر محمد. (1356). قصص و حكايات مرضي (ترجمه دكتر محمود نجمآبادي). چاپ دوم. انتشارات دانشگاه تهران.
راهنماي دانشكدههاي پزشكي. (1332.). داروسازي و دندانپزشكي و بيمارستانها و آموزشگاههاي وابسته به دانشگاه تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
روستایی، محسن. (1382). تاریخ طب و طبابت در ایران. ج 1. سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران.
ضيا ظريفي، ابوالحسن. (1383). تاريخ سل. چاپ سوم. تهران: انتشارات ميرماه.
عباسی دزفولي، عزيزالله و همكاران. (2007). تكامل جراحي قفسه سينه در ايران. مجله آرشيو پزشكي ايران (به انگليسي). سال 10. ش 4. 547ـ549.
عزيزي، محمد حسين. (1389). يادي از شادروان دكتر ابوالحسن ضيا ظريفي. مجله راينولوژي ايران. سال دوم. ش2.
قدسي، مهدي. (1350). تاريخچه انستيتو پاستور. از انتشارات انستيتو پاستور ایران.
كخ، روبرت. (1882م.). آسيبشناسي سل، بولتن باليني هفتگي برلين، ش 15. 221ـ230.
نجمآبادي، محمود. (1379). تاريخ طب در ايران پس از اسلام. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه تهران.
نديم، ابوالحسن، آزادگان، فيروز. (1383). نماي آماري وضع بهداشت و درمان در ايران در پايان دهه هفتاد شمسي. چاپ اول. از انتشارات فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ايران.
ولايتي، علي اكبر. (1389 ) ، سل، در كتاب: اپيدميولوژي و كنترل بيماريهاي شايع در ايران. ويراست سوم. دكتر فريدون عزيزي. دكتر محسن جانقرباني، دكتر حسين حاتمي. پژوهشكده علوم غدد درونريز و متابوليسم. دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي ـ درماني شهيد بهشتي.
ب) منابع لاتین
Afshar. A .A Brief Iranian Medical History through Commemorative Postage Stamps, Arch Iran Med 2010; 13(2):p. 161-165.
Collins H.S. (2006). Tuberculosis. In: Encyclopedia Americana. Vol. 27. Scholastic Library. USA.
Floor. W. (2004). Public Health in Qajar,Iran. Mage Publishers. Washington DC. 24.
Fusegawa H. et al. (2003). Outbreak of Tuberculosis in a 2000- year- old Chinese Population. Kansenshogaku Zasshi.77(3).
Haeger K. (2001). The Illustrated History of Surgery. Gothenburg, Sweden. Nrodbok.
Iwai K, et al. (2010). Archaeology of Tubercle Bacilli and Tuberculosis, Kekkaku. 85(5).
Loddenkemper, R, Schaumberg T. (2010). Tuberculosis; historical development, current status, future prospects. Pneumologie. 64 (9).
McClelland C. (1909).Galen on Tuberculosis. The Physician and Surgeon. 31.
Moorman L J. (1940). Tuberculosis and Literature, An Introduction to Tuberculosis and Genius, University of Chicago Press. ix-xxxiii.
National Research Institute of Tuberculosis and Lung Diseases, Available at: http://nrild.ac.ir/default.aspx, Accessed 6.11. 2010.
Nicholas B.L. et al.: (1991). History of Pediatrics. Raven Press. New York.
Rabban Tabari. Firdous al-Hekmah, (1928). edited by M Z. Siddiqi, the Gibb. Memorial Trust. Berlin.
Roger M, et al. (1990). Mycobacterium Tuberculosis, In Mandall G.E. ,et al. Principles and Practice of Infectious Diseases, NY, Churchill Livingstone 1877.
Tuberculosis in Asia, (2002).77(10): 693-70.Available from PubMed: Accessed 6.11.2010.
Update Tuberculosis Facts. . WHO. Available: from:http://: www.who.int /tb, Accessed 6.11.2010.
Ziskind B, Halioua B. (2007). Tuberculosis in ancient Egypt. Rev Mal Respir. 24 (10).
Tuberculosis MDR-TB and XDR-TB 2010 Report. Available from :http://: www who.int/tb, Accessed 6.11.2010.
- چکیده مشاهده شده: 1116 بار
- PDF دانلود شده: 2437 بار