دوران قاجاریه، عصر طلایی پزشکان غرب مثل «دکتر یوهان لوییز شلیمر» در ایران
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 4 شماره 10 (1391),
15 اسفند 2016
,
صفحه 181-205
https://doi.org/10.22037/mhj.v4i10.12022
چکیده
دکتر یوهان لوییس شلیمر از چهرههای مطرح و تأثیرگذار پزشکی نوین دوره پادشاهی ناصرالدینشاه قاجار بود. سالهاست که ایرانیان او را میشناسند و با دیدگاههای وی پیرامون پزشکی آشنایی دارند. او که متولد سال 1818 رتردام هلند بود، تحصیلات پزشکی خود را در دانشگاه معروف لیدن به پایان رسانید. آنگاه جذب زندگی و طبابت در ایران شد و پس از حدود دو سال پرداختن به تحقیق و پزشکی در سوریه و عراق راهی گیلان گردید، لیکن سرانجام مغناطیس تهران و دارالفنون این پزشک هلندی را به تهران کشانید.
دکتر شلیمر در تهران به پزشکی و تدریس در دارالفنون و تحقیق و تألیف پرداخت و صاحب زن و فرزند گردید و در همین شهر درگذشت (1876 مطابق 1293 ق.) و به خاک سپرده شد.
مطالعه آثار پزشکی وی بیانگر اهمیت کارهایی میباشد که او انجام داده و نشانگر بزرگی و ژرفنگریاش در تحقیق و تفحص است. دکتر شلیمر صاحب تألیفات متعدد است، لیکن مهمترین و معروفترین اثر پزشکی وی کتابی است به نام «Terminologie Medico Pharmaceutique et Anthropologique Française Persane» که در سال 1874 (1291 ق.) تألیف گردیده است. این اثر در حقیقت نخستین تلاش برای ترویج فرهنگ اصطلاحات پزشکی سنتی ایران با واژگان نوین پزشکی غرب به شمار میرود. او با میرزاعلیاکبرخان نفیسی نیز یک فرهنگ پزشکی (لغتنامه پزشکی) به فارسی تألیف نموده که تحت عنوان فرهنگ شلیمر شهرت پیدا کرده است.
واژگان پزشکی فارسی معاصر ایران مدیون دکتر یوهان شلیمر است. او در جایجای آثار پزشکی خود کوشیده است که برای بیان یک مفهوم دو واژه با دو سیاق متفاوت: یکی عمومی و از زبان روزمره مردم و دیگری به صورت علمی و تخصصی ارائه شود. در مجموع به کاربردن واژگان روزمره مانند دست، شانه، سنگ و پریدن، در کنار یا به جای کلمات فخیم و رسمی (مانند بثورات جفن، یعنی تاولها و جوشهای چرکی پلک چشم) که پیش از آن در متون علمی به کار میرفته است، بیانگر نوعی سادهنویسی ویژه وی میباشد. از آن گذشته او به عنوان یکی از اعضای حفظالصحه نخستین کسی است که اصطلاح «بهداشت عمومی» (حفظالصحه) را در زبان فاسی وارد ساخته است.
- دکتر یوهان لوییس شلیمر؛ هلند؛ دانشگاه لیدن؛ سوریه؛ عراق؛ گیلان؛ تهران؛ به کارگیری واژگان ساده و روزمره
ارجاع به مقاله
مراجع
منابع فارسی:
اصلاح عربانی، ابراهیم. (1374 ش.). کتاب گیلان. تهران: گروه پژوهشگران ایران، جلد سوم، فصل بهداشت و درمان، ص 557.
الگود، سیریل. (1382 ش.). تاریخ پزشکی ایران و سرزمینهای خلافت شرقی. مترجم محسن جاویدان، تهران: انتشارات اقبال، صص 415، 555، 565. 717، 579.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1361 ش.). سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان». مترجم کیکاووس جهانداری، تهران: شرکت انتشارات خوارزمی، صص 396، 415.
پویان، ناصر. (1393 ش.). سالمه پزشکی، بهزیستی و تأمین اجتماعی تهران. تهران: مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و انجمن علمی حقوق پزشکی ایران، جلد اول، صص 61، 76-73، 159، 193، 238، 255، 285، 312-311، 326، 429.
تاجبخش، حسن. (1379 ش.). تاریخ بیمارستانهای ایران (از آغاز تا عصر حاضر). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، جلد دوم، صص 232، 613
روستایی، محسن. (1382 ش.). تاریخ طب و طبابت در ایران (از عهد قاجار تا پایان عصر رضاشاه). تهران: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، صص 536، 368-567.
زنوزی تبریزی، عبدالحسین. (1388 ش.). مطرح الانظار فی تراجم اطباء الاعصار و فلاسفه الامصار. تهران: انتشارات حقوقی، صص 252-251.
سرمدی، محمدتقی. (1378 ش.). پژوهشی در تاریخ پزشکی و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر. تهران: انتشارات سرمدی، جلد دوم، بخش اول، صص 140-138، 261
فروحی، علی. پویان، ناصر. (1389 ش.). پزشکی و پزشکان گیلان. تهران: انجمن علمی حقوق پزشکی ایران، صص 340-335، 397، 591.
محبوبی اردکانی، حسین. (1370 ش.). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ دوم، صص 278-277، 303-302.
هاشمیان، احمد. (1379 ش.). تحولات فرهنگی ایران در دوره قاجاریه و مدرسه دارالفنون. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، صص 120، 182-181، 185، 255.
منابع انگلیسی:
Azizi, MH. (2006). Archives of Iranian Medicine. 1: 83-84.
https://fa.wikipedia.org/wiki/
www.leidenuniv.nil-Google
- چکیده مشاهده شده: 844 بار
- PDF دانلود شده: 886 بار