فقدان قوه تمییز و اراده به هنگام ارتکاب جرم و آثار آن؛ مطالعه تطبیقی مذاهب اسلامی
مجله علمی - پژوهشی فقه پزشکی,
دوره 15 شماره 45 (1402),
29 August 2023
,
صفحه 1-16
https://doi.org/10.22037/mfj.v15i45.44261
چکیده
زمینه و هدف: زوال قوه تمییز یا اراده در لحظه وقوع جرم، به موجب ماده 149 قانون مجازات اسلامی، موجب معافیت مرتکب از مجازات می شود؛ اما در عمل امکان اطمینان به این وضعیت وجود ندارد و لذا استفاده از این ماده قانونی ممکن نمی باشد.
مواد و روشها: این پژوهش كه به روش تحلیلی توصیفی انجام شده، هدف از آن بیان دیدگاه هاي فقهای مذاهب اسلامی درباره اثر فقدان قوه تمییز و اراده در لحظه ارتکاب جرم و ادله اثبات آن، می باشد.
نتیجهگیری: فقهای مذاهب اسلامی به لزوم معافیت مجرمی که در لحظه وقوع جرم، فاقد قوه تمییز یا اراده است، اتفاق نظر دارند. با این حال تعریف اختلال روانی در مذاهب شافعی و مالکی بسیار کلی و شبیه نشانه های جنون دایمی میباشد. مذاهب حنفی و حنبلی امکان اثبات زوال لحظه ای قوه عقل به وسیله قسامه را ممکن دانسته اند. اختیار حاکم اسلامی به مجازات، تنها به تعزیر خفیف و دیه محدود بوده و این مهم در بیانات اکثریت فقها مشهود است. در عین حال جنبه های تأدیبی و پیشگیرانه می بایست در مجازات های تبعی لحاظ گردد. از این جهت مجازات های حبس در بیمارستان روانی، الزام به درمان، پرداخت دیه و تبعید در این خصوص مورد اتفاق نظر جملگی فقها می باشد. فقهای امامیه به ادله اثبات زوال لحظهای قوه تمییز اشاره ای نداشته و تنها مسئله جنون دائمی را مد نظر قرار داده اند. در خصوص نحوه اثبات این وضعیت نیز نیاز است که قانون گذار به تبعیت از نظر فقهای اسلامی، رویه مناسبی اتخاذ نماید تا امکان استفاده از ماده 149 قانون مجازات اسلامی فراهم گردد.
- عنصر روانی، اختلال روانی، مجازات، مذاهب اسلامی.
ارجاع به مقاله
مراجع
*** Holy Quran.
Zirā ʿat, A. Jarāʿim ʿAlayh Ashkhāş. Tehran: Fikrsāzān. 2023(1385). 1:11. [In Persian]
ʿAbdullāhī, I. Masʾūlīyyat Kiyfarī Bidūn Taqşīr dar Niẓām Ḥuqūqī īrān Wa Ingilistān. Tehran: Mīzān. 2013(1393). 1:83. [In Persian]
Afrin, B. “Bipolar Disorders from the Perspective of Criminology”. Payam Noor University. 2009(1389). 1. [In Persian]
Qārī, MʿA. majaleh ahkam Shariah. 9th ed. Beirut: Dār al-Kutub al-Islāmīyyat. 2023(1359). 1:549. [In Arabic]
Khaleghi A, Rajab, MA. “Analysis of a Type of Criterion in the Psychological Element of the Crime of Intentional Homicide (Comparative Study)”. Criminal Law Journal. 2012(1391). 4 (1): 121-146. [In Persian]
Abbasi M, Gholami N. “Jurisprudential-Legal Analysis of the Execution of the Sentence Against the Condemned after Insanity”. scientific-research journal of medical jurisprudence. 2016(1395). 9 (30): 77-90. [In Persian]
Biglari, P. “Examining the Psychological Element of the International Crime of Genocide in Jurisprudence and Law, Comparative Research of Islamic and Western Laws”. Npn. 2016(1395). 4 (1): 1-30. [In Persian]
Saleh Abadi, M. “Investigating the Role of will in the Psychological Element of Crime”. the Third National Conference of Modern Researches in the Field of Humanities and Social Studies of Iran. 2016(1395). 1. [In Persian]
Imani, M. “Comparative Study of the Indicators of the Psychological Element of Crime in the Legal System of Iran and England”. Tabriz University. 2018 (1397). 1. [In Persian]
Shah Balkhi, R. “The Position of the Psychological Element of Intentional Crimes in the Criminal law of Afghanistan and Iran”. Jamia al-Mustafa al-Alamiya. 2019(1398). 1. [In Persian]
Ghiyathian A. “Jurisprudential Review of Bipolar Disorder in Psychiatry”. International Conference on Humanities and Behavioral Studies. Ide Pardaz Institute of Managers. 2013(1392). 1. [In Persian]
Ḥāʾirī Shāhbāgh, SA. Tafsīr Qānūn Mujāzāt Islāmī. Tehran: Majmaʿ Dhakhāyir Islāmī. 2010(1389). 1:74. [In Persian]
Khāṭirī, B. Farāyand Ijād Jurm. Tehran: Khursandī. 2011(1390). 1:54. [In Persian]
Zirāʿat, A. Sharḥ Mukhtaşar Qānūn Mujāzāt Islāmī Muşawwab 1392. Tehran: Quqnūs. 2013(1392). 1: 54. [In Persian]
Abdulahi, S. “Investigating the Psychological Element of Juvenile Crimes in the Crime of Murder”. Payam Noor University. 2013(1392). 1:84. [In Persian]
Soran, F. “Examining the Spiritual Element of Cyber Crimes”. Payam Noor University. 2023(1402). 11. [In Persian]
Azizi, M. “Analyzing and Examining the Psychological Element in Intentional Crimes with an Overview of Iranian Jurisprudence and Laws”. Islamic Azad University. 2017(1396). 93. [In Persian]
Sadeghi, A. “The psychological Element of Intentional Homicide in the Light of the New Islamic Penal Code”. Islamic Azad University. 2013(1392). 1. [In Persian]
Ḥurr ʿĀmulī, M. Wasāʾil al-Shiʿat. Qum: Āl al-Bayt. 1988(1409). 1:43 [In Arabic]
Ḥimawī, A. Naẓāʿir. Beirut: Dār al-Kutub. 1979(1400). 276. [In Arabic]
Şadr, S. Māwarāʾ al-Fiqh. Beirut: Dār al-ʾAḍwāʾ. 1999(1420). 1:432. [In Arabic]
Anşārī, Y. al-Maṭālib. Damascus: Dār al-Kitāb. 1996(1417). 2:431. [In Arabic]
Abū Isḥāq, J. al-Muhadhdhab. 3rd ed. Damascus: Dār al-Kabīr. 1995(1416). 1:38. [In Arabic]
ʿAbdih, M. Tafsīr al-Minār. 3rd ed. Cairo: Dār al- Azhar. 1911(1330). 1:652. [In Arabic]
Dasūqī, M. Ḥāshīyyat al-Dasūqī ʿAlā Sharḥ al-Kabīr. 11th ed. Damascus: Dār al-Kitāb. 1992(1413). 3:428. [In Arabic]
al-Adawī, AḤ. Ḥāshīyyat al-Kifāyat. 11th ed. Damascus: Dār al-Kitāb. 1994(1415). 3:342. [In Arabic]
Mudūd, A. Wişāl Muşūl. Qum: Islāmīyyat. 1980(1401). 252. [In Arabic]
Damad Effendi, M. Majmaʿ al-Nahār. Cairo: Dār al- Azhar. 1668(1079).1: 122. [In Arabic]
Nawawī, Z. al-Muhadhdhab. 4th ed. Damascus: Dār al-Kutub. 1987(1408). 5:108. [In Arabic]
Ṭūsī, M. Tamhīd al-Uşūl. Tehran: Falsafih wa Ḥikmat Iran. 1979(1358). 1:104. [In Persian]
Sharanbilālī Ḥ, Marāqī F. Ḥāshīyyat al-Taḥṭāwī. Cairo: Dār al- Azhar. 2019(1398). 1:123. [In Arabic]
Balkhī, L. al-Fatāwī. 13th ed. Beirut: Dār al-Kutub. 1979(1400). 5:136. [In Arabic]
Ibn Nujaym, Z. al-Baḥr al-Rāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq. Damascus: Şāliḥīn. 1991(1412). 2:210. [In Arabic]
Ibn ʿĀbidīn, MA. Ḥāshīyat Radd al-Muḥtār ʿAlā al-Durr al-Mukhtār. 4th ed. Damascus: Şāliḥīn. 1991(1412). 2:236. [In Arabic]
Azharī, Ş. Jawāhir al-ʾAklīl. Damascus: Dār al-Kutub. 1984(1405). 1:172. [In Arabic]
Ibn Ḥanbal, A. Musnad al-Imām Aḥmad Ibn Ḥanbal. 10th ed. Baghdad: Dār al-Salamīyyah. 1995(1415). 1:541. [In Arabic]
Shirbīnī, M. Şādiqīyyah. Damascus: Dār al-Qalam. 1990(1411). 1:366. [In Arabic]
Ibn Quddāmat, ʿA. al-Mughnī. 7th ed. Cairo: Dār al- Azhar. 1990(1411).1:435. [In Arabic]
Ibn Humām, K. Fatḥ al-Qadīr. 3rd ed. Damascus: Dār al-Kitāb. 1986(1407). 1:101. [In Arabic]
Ibn Ḥajar, AR. Fatḥ al-Bārī. Damascus: Dār al-Kutub. 1988(1409). 3:214. [In Arabic]
Ibn Taymīyyat, A. Muḥarrar. 17th ed. Amman: Qīyās. 1988(1409). 2:123. [In Arabic]
al-Nafrāwī, SA. al-Fawākih al-Ddawānī. 7th ed. Cairo: Dār al-Islāmīyyat.1993 (1413). 1:363. [In Arabic]
Māwardī, A. al-Ḥāwī al-Kabīr Fī Fiqh Madhhab al-Imām Shāfiʿī. 11th ed. Damascus: Dār al-Kutub. 1997(1417). 3:127. [In Arabic]
Buhūtī, M. Kashshāf al-Qināʿ ʿAn Matn al-ʾIqnāʾ. 12th ed. Amaan: Qīyās. 1641(1051). 2:324. [In Arabic]
Sarakhsī, M. al-Mabsūṭ. 3rd ed. Qum: Dār al-Qalam. 2013(1434). 2:217. [In Arabic]
Doshaei, N. “The extent of criminal liability in patients with bipolar disorder in Iran and England”. Payam Noor University. 2018(1398). 1. [In Persian]
Ibn ʿĀbidīn, MA. Ḥāshīyat Radd al-Muḥtār ʿAlā al-Durr al-Mukhtār. 4th ed. Cairo: Dār al- Azhar. 1677(1088). 2:263. [In Arabic]
Ibn ʿAbd al-Raḥmān, M. Tafsīr. 16th ed. Cairo: Dār al- Azhar. 1985(1406). 2:237. [In Arabic]
Mawwāq Mālikī, M. Mawāhib. 16th ed. Cairo: Dār al- Azhar. 1986(1407). 409. [In Arabic]
Najdī, ʿU. Hidāyat al-Rāghib. 8th ed. Muscat: Dār al-Salām. 1685(1097). 2:245. [In Arabic]
- چکیده مشاهده شده: 36 بار
- pdf دانلود شده: 9 بار