شاخصههای پزشک نمونه از نگاه اطبای مسلمان ایرانی
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 11 شماره 39 (1398),
16 بهمن 2020
,
صفحه 63-72
https://doi.org/10.22037/mhj.v11i39.28321
چکیده
زمینه و هدف: یکی از نخستین علومی که توجه مسلمانان را به خود جلب کرد و گسترش یافت، طب بود، از آنجا که دانش پزشکی با جان و روان انسانها سر و کار دارد، در بیشتر تمدنهای بشری، از منزلت و اهمیت خاصی برخوردار بوده و به عنوان یک حرفه مقدس بدان نگریسته میشد؛ انتظار آن بود که اطبا، آراستگی اخلاقی را با توانمندی حرفهایی درهم آمیزند. تاریخ طب در ایران و اسلام گواه آن است که اخلاق پزشکی، همواره مورد توجه و سرلوحه کار پزشکان موفق، مردمی و نامدار بوده است. پژوهش حاضر با هدف معرفی شاخصهای راستین یک پزشک آرمانی و نمونه از منظر تعدادی از اطبای بلندآوازه و معتبر ایران اسلامی در قرون نخستین اسلامی، کوشیده تا اصول اخلاقی اطبای سلف را مورد کنکاش قرار دهد.
مواد و روشها: مقاله پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی و به یاری منابع کتابخانهایی، با بررسی موردی کتابهای طبی پنج تن از اطبای ایرانی سدههای سوم تا پنجم قمری، به نامهای ابن ربن طبری، زکریای رازی، مجوسی اهوازی، بوعلی سینا و حکیم جرجانی، معیارهای طبیب نمونه را مورد بررسی قرار میدهد.
ملاحضات اخلاقی: در مراجعه به متون، صداقت و امانتداری، استناد به متون مورد استفاده، پرهیز از جانبداری در استنباط از متون یا تحلیلها رعایت شده است.
یافتهها: نتیجه تحقیق گواه آن است که نزد پزشکان ایرانی مسلمان رعایت اصول اخلاقی و حرفهای در امر طبابت به عنوان مهمترین خصیصه و شرط لازم برای اطبا مطرح بوده و بر این اساس در آثار طبی این پزشکان، ویژگیهایی چون ارتباط و یاد خدا، توكل، بردباری، حفظ اسرار پزشکی، خوش خلقی، امیدبخشی، ارتباط و رفتار مناسب با بیمار، اعتقاد راسخ دینی و... مورد تأکید و توصیه قرار گرفته است.
نتیجهگیری: پزشکانی که در تاریخ به آنها حکیم نیز گفته میشده است، بر اصولی چون حسن برخورد پزشك و تأثیر آن در معالجه بیمار، حضور بر بالین مریض و احترام به او، رعایت تقوا و دینداری، پرهیز از فساد و... به عنوان شروط فرهنگ اخلاقی در علم پزشكی اصرار داشتهاند. نتیجه پژوهش نشان میدهد که دو اصل اخلاق و وجدان و نیز تخصص پزشکی، وجه اشتراک اکثر اطبای ایرانی و مسلمان در سدههای میانی تاریخ ایران اسلامی بوده است.
- اخلاق پزشکی؛ اطبای مسلمان؛ معیارها؛ ایران؛ قرون 3 تا 5 قمری
ارجاع به مقاله
مراجع
Mohaddess A. History of medicine in Bouyid period. Tabriz: Ahrar; 1998. p.57. [Persian]
Algood C. Medical History of Iran and the Land of the Eastern Caliphate. Translated by Fergani BA, Rouhani MH. Tehran: Amir Kabir; 2008. p.23-25. [Persian]
Mali M. History of Medical Ethics in Ancient Iran. Translated by Forouhar M. Tehran: Elmi Farhangi; 2009. p.488. [Persian]
Dostkhah J. Avesta. Tehran: Pearl; 1991. p.25. [Persian]
Kristensen A. Iran in the Sassanid Period. Translated by Yasemi R. Tehran: Book World; 2001. p.552. [Persian]
Miandari H. Medical Ethics in the Mirror of Islam, Abstract of the First International Congress of Medical Ethics. Tehran: Medical Ethics Research and Research Center; 1998. p.156. [Persian]
Mohaghegh M. Collection of Texts and Articles in Medical History and Ethics in Islam and Iran. Tehran: Soroush; 1995. p.310. [Persian]
Amini E. The value of the physician and his heavy responsibility in Medical Ethics in the Mirror of Islam. Tehran: Medical Ethics Research and Research Center; 1994. Vol.2 p.94. [Persian]
Rabbin Tabari A. Ferdows al-Hikmah fi-Teb. Edited by Zubir al-Sadiqi M. Berlin: Aftab; 1928. p.128-132. [Arabic]
Ibn Nadim M. Al-Fehrest. Translated by Tajadjad MR. Tehran: Asatir and the International Center for the Intervention of Civilizations; 1988. Vol.1 pp.57-416. [Persian]
Razi M. Al-Hawi. Translated by Tabatabai M. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences; 2011. p.78. [Persian]
Algood C. Iranian Medical History. Translated by Javidan M. Tehran: Iqbal Press; 1352. p.89. [Persian]
Al-Razi M. Al-Mansouri fi Tebb. Achievement of Hazem al-Bakri al-Sadiq. Kuwait: Publications of the Arab Manuscripts Institute Arab Organization for Education, Technology and Science; 1987. p.290-294. [Arabic]
Al-Razi M. Akhlagh al-Tabib. Research by Mohammed al-Abd AT. Cairo: Dar al-Thrash School; 1977. p.16-336. [Arabic]
Brown E. Islamic Medicine. Translated by Rajabnia M. Tehran: Book Publishing and Publishing Company; 1965. p.88. [Persian]
Sarton G. Introduction to the History of Science. Translated by Sadri Afshar GH-H. Tehran: Amir Kabir: 1979. Vol.1 p.3. [Persian]
Najmabadi M. History of Medicine in Iran. Tehran: Honarbakhsh; 1341. p.445. [Persian]
Al-Ahwazi A. Kamel al-Sina al-Tebbiye. Institute of Rehabilitation of Natural Medicine. Qom: Jalaluddin Publicatios; 2008. Vol.2 p.1-20. [Arabic]
Ahmadzadeh A. Medical History of Jundishapur. In MJAUMS Ahvaz 1992. 1(7): 11-27. [Persian]
Abu Ali Sina. Ghanoon fi teb. Translated by Sharafkandi A. Tehran: Soroush; 1991. Vol.1 p.331-380; Vol.2 p.34; Vol.3 p.260-584; Vol.4 p.51-52. [Persian]
Qefti J. Tarikh al-Hokama. Translated by Darabi B. Tehran: Daneshgah Tehran; 1371. p.157. [Persian]
Gorjani S. Zakhireh Kharazmshahi. Corrected and Analysised by Moharrari MR. Tehran: Iran Academy of Medical Sciences; 2001. Vol.2 p.25-26. [Persian]
Gorjani S. Zakhireh kharazmshahi. Efforted by Sirjani S. Tehran: Iran Cultural Foundition; 1977. Vol.1 p.3; Vol.2 p.170; Vol.4 p.3; Vol.6 p.334-529. [Persian]
- چکیده مشاهده شده: 324 بار
- PDF دانلود شده: 134 بار