کارکردهای تربیتی خودکنترلی و نقش آن در سلامت روان از دیدگاه قرآن و روایات
چکیده
مقدمه: خودکنترلی مدیریت بر خویشتن است که انسان به واسطه آن، خود را ملزم به انجام یا ترک برخی امور می‌کند. رسیدن به این مدیریت، از طریق مهار امیال بوده و مفهوم ضمنی آن، فرونشانی یا مهارکردن است که تأثیر به سزایی در سلامت روحی و معنوی دارد. هدف از این مقاله بیان راه‌های رسیدن به خودکنترلی و نقش آن در سلامت معنوی از دیدگاه قرآن و روایات است.
روش: نوشتار حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، با رویکرد قرآنی ـ روایی انجام شده است.
یافته‌ها: پس از بررسی منابع اصیل اسلامی بیان می‌دارد، خودکنترلی یکی از مؤلفه‌های مؤثر در رسیدن به آرامش روان است. خویشتنداری زندگی را متعادل، صبر را زیاد و رابطه با معبود را مستحکم کرده و در نهایت به زندگی رنگ آرامش و سلامتی می‌دهد.
بحث و نتیجه‌گیری: قرآن و روایات برای رسیدن به خودکنترلی دو راهکار ترسیم نموده‌اند، الف ـ شناختی: از طریق خداشناسی، خودشناسی، جهان بینی و...؛ ب ـ رفتاری: به واسطه خوف و رجا، حیا و عفاف، صبر، روزه که باید این دو، توأمان ایجاد شود، مؤلفه‌های شناختی قدرت درون را افزایش می‌دهد و مؤلفه‌های رفتاری، توان برون را تقویت می‌نماید که این دو باعث حرکت انسان در جهت رسیدن به خودکنترلی می‌شوند.
موضوع
مراجع
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن بابويه، محمد بن على. (1403 ق.). معاني الأخبار. محقق و مصحح على‌اكبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ص 401.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على. (1404 ق.). تحف العقول. محقق و مصحح على‌اكبر غفارى، قم: جامعه مدرسين، چاپ دوم، ص 250.
ابن فارس، احمد. (بی تا). معجم مقاییس اللغه. مصر: شرکه مکتبه مصطفی البابی و اولاده، جلد دوم، صص 129، 230 و 494.
ابن ماجه القزوینی. (1395 ق.). سنن ابن ماجه. محقق محمود فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار احیای التراث، جلد دوم، چاپ اول، ص 1399.
ابن منظور، المصری الانصاری، محمد بن مکرم. (1410 ق.). لسان العرب. بیروت: دار صادر، جلد نهم: ص 99؛ جلد دوازدهم: ص 131.
اسماعیلی یزدی، عباس. (1385 ش.). فرهنگ اخلاق. قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ دوم، ص 469.
پسندیده، عباس. (1389 ش.). اخلاق پژوهی حدیثی. تهران: سمت، چاپ دوم، ص 138.
پورافکاری، نصرت‌الله. (1373 ش.). فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی. تهران: فرهنگ معاصر، چاپ اول، ص 1363.
تميمى آمدى، عبدالواحد بن محمد. (1410 ق.). غرر الحكم و درر الكلم. محقق و مصحح سيدمهدى رجائى، قم: دار الكتاب الإسلامي، ص 502.
جعفر بن محمد امام صادق (ع). (1400 ق.). مصباح الشريعة. مترجم حسن مصطفوى، تهران: انجمن اسلامى حكمت و فلسفه ايران، چاپ اول، صص 141 و 180.
جعفری، محمدتقی. (1362 ش.). تفسیر نهج البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ص 52.
جیمز، ویلیام. (بی تا). دین و روان. مترجم مهدی قایینی، تهران: انتشارات دار الفکر، ص 20.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق.). وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت، جلد شانزدهم، ص 97.
حسینی، سیدابوالقاسم. (1374 ش.). اصول بهداشت روانی. مشهد: آستان قدس رضوی، ص 14.
حكيمى، محمدرضا. حکیمی، محمد. حکیمی، علی. (بی تا). الحياة. مترجم احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد اول: ص 181؛ جلد چهارم: ص 374.
حیدری نراقی، علی‌محمد. (1389 ش.). رساله حقوق امام سجاد (ع). قم: انتشارات مهدی نراقی، چاپ بیست و یکم، ص 173.
خاکپور، حسین. حسومی، ولی‌الله. گلی، مهرناز. ایرانمنش، اسماء. (1392 ش.). كاركردهاي تربيتي اميد و نقش آن در سلامت روان از ديدگاه قرآن. فصلنامه علمی ـ پژوهشی اخلاق زیستی. سال سوم، شماره دهم، صص 90-59.
خمینی، سیدروح‌الله. (1387 ش.). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 474.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد. (1412 ق.). المفردات في غريب القرآن. محقق صفوان عدنان داودي، دمشق: دار العلم، صص 230، 270 و 573.
رسولی محلاتی، سیدهاشم. (1378 ش.). غرر الحکم و درر الکلم آمدی (به صورت موضوعی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 290.
زارع، حميد. (1384 ش.). الگويي از خودکنترلي در فرهنگ اسلامي. حوزه و دانشگاه. شماره چهل و پنجم، صص 57-44.
زبیدی، محمد بن محمدالحسینی. (1414 ق.). تاج العروس من جواهر القاموس. محقق علی شیری، بیروت: دارالفکر، جلد سوم، چاپ اول، ص 387.
ساروخاني، باقر. (1376 ش.). دايره‌المعارف علوم اجتماعي. تهران: کيهان، جلد دوم، ص 717.
شعبانی، بختیار. (1371 ش.). بررسی روش‌های تأمین تندرستی و بهداشت روانی. مجله پیوند. شماره پنجاه و نهم، صص 6-40.
طاهری، حبیب‌الله. (1388 ش.). نقش باورهای دینی در رفع نگرانی‌ها. قم: انتشارات زائر/ آستانه مقدسه، ص 68.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1374 ش.). المیزان فی تفسیر القرآن. مترجم سيدمحمدباقر موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، جلد بیستم، چاپ پنجم، ص 164.
طریحی، فخرالدین. (1408 ق.). مجمع البحرین. محقق السیداحمد الحسینی، تهران: مکتبه نشر الثقافه الاسلامیه، جلد اول، چاپ دوم، ص 482.
علوی مقدم، لیلا. (1386 ش.). جوان، هیجان، خویشتنداری. قم: سازمان چاپ و نشر دار الحدیث، چاپ دوم، ص 43.
غزالی، امام محمد. (1368 ش.). کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم، بی جا: شرکت انتشارات علمی ـ فرهنگی، چاپ چهارم، ص 402.
فاخر، عاقل. (1368 ش.). فرهنگ روانشناسی. مترجم عبدالمهدی یادگاری، تهران: انتشارات اسلامی، چاپ اول، ص 156.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410 ق.). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت، جلد سوم: ص 261؛ جلد چهارم: ص 207.
فيض‌الاسلام اصفهانى، على‌نقى. (1379 ش.). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. تهران: مؤسسه چاپ و نشر تأليفات فيض‌الإسلام، جلد ششم، ص 1111.
قديري، محمدحسين. (1389 ش.). خودکنترلي کودک؛ خميرمايه خويشتن‌داري اخلاقي. راه تربيت. شماره یازدهم، صص 116-87.
کلینی، محمد. (1407 ق.). الکافی. محقق علی‌اکبر غفاری، بیروت: دارالتعارف، چاپ چهارم، جلد هشتم، ص 74.
گیلانی، عبدالرزاق. (1377 ش.). شرح مصباح الشریعه. تهران: انتشارات پیام حق، چاپ اول، ص 503.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق.). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء، جلد شصت و هفتم، ص 384.
مطهری، مرتضی. (بی تا). انسان در قرآن. ناشر چاپی: صدرا، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌اي قائمیه اصفهان، صص 9-28.
مظاهری، حسین. (1389 ش.). عوامل کنترل غرائز در زندگی انسان. تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، چاپ چهاردهم، صص 81 و 83.
معین، محمد. (1380 ش.). فرهنگ فارسی. تهران: نشر سرایش، یک جلدی، ص 512.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374 ش.). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه، جلد بیست و پنجم، چاپ اول، ص 274.
الواني، مهدي. (1385 ش.). مديريت عمومي. تهران: ني، چاپ بيست و ششم، ص 134.
هاشمی، سیدحسین. (1388 ش.). اخلاق در نهج‌البلاغه. قم: بوستان کتاب، ص 50.
DOI: https://doi.org/10.22037/hmj.v6i21.11115
ارجاعات
- در حال حاضر ارجاعی نیست.
