طب و طبابت در ولایتِ کرمان عصر قاجار
مجله تاریخ پزشکی - علمی پژوهشی,
دوره 5 شماره 16 (1392),
13 تیر 2014
,
صفحه 125-152
https://doi.org/10.22037/mhj.v5i16.6685
چکیده
مقوله طب و طبابت از دیرباز به دلیل ضرورت و نیاز مبرم جوامع بشری و زیست انسانی و در میان کوچکترین واحدهای جمعیتی تا بزرگترین آنها، همواره دربردارنده کارنامهای درخور بررسی و تأمّل بوده است. ولایت کرمان در دوره قاجار با دربرداشتن گستره و قلمرو جغرافیایی وسیع و کثرت جمعیتی، یکی از ولایتهای قابل مطالعه در عرصههای گوناگون، مانند عرصه و تاریخچه سلامت و طبابت است. در مقاله حاضر سعی بر آن بوده تا چگونگی و کارنامه سلامت، دانش پزشکی و مباحث مرتبط و زیرمجموعه آن در ولایت مورد اشاره به روش کتابخانهای- اسنادی توصیف و تبیین شود. یافتهها دلالت بر آن دارند که بیماریها فراوانی در این ولایت شایع بودهاند و برخی از آنها تلفات هولناکی به همراه داشتهاند. پزشکان مبتنی بر منابع طبی رایج و موجود زمان، در جهت پیشگیری و مداوای بیماران تلاش میکردند. گرچه اقدامهای آنان با گذر زمان رو به تحوّل و همراه با تکامل بود، درمجموع کارآمدی مطلوب و مؤثری نداشت. در اواخر دوره مورد بحث با تأسیس و راهاندازی معدود بیمارستانها و مراکز محلی و خارجی (انگلیسی ـ مسیحی) گامی روبهجلو در جهت مداوای بیماران برداشته شد.
- طب، طبابت، سلامت، عصر قاجار، ولایت کرمان، بیماریها
ارجاع به مقاله
مراجع
الف) منابع فارسی
آدمیت، فریدون. (1355). امیرکبیر و ایران. تهران: انتشارات خوارزمی.
احمدی، یحیی. (1354). فرماندهان کرمان. تهران: انتشارات کتابفروشی دانش.
اعتمادالسلطنه. (1363). تاریخ منتظم ناصری. تهران: دنیای کتاب.
ـــــــــــــــ. (1367). مرآة البلدان. ج 2. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
الگود، سیریل. (1356). تاریخ پزشکی ایران یا سرزمینهای خلافت شرقی. (ترجمه: به اهر فرقانی). تهران: انتشارات امیرکبیر
اوری، پیتر. (). تاریخ معاصر ایران. ج 1. (ترجمه: محمد رفیعی). تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
براون، ادوارد. (1376). یک سال در میان ایرانیان. (ترجمه: ذبیحالله منصوری). تهران: انتشارات صفّارـ فخر رازی.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1368). ایران و ایرانیان. (ترجمه: کیکاووس جهانداری). تهران: انتشارات خوارزمی.
جمعی از نویسندگان. (1389). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، (ویژه علوم پزشکی). قم: دفتر نشر معارف اسلامی.
حسینی موسوی، زهرا. (1380). شهر بابک سرزمین فیروزه. کرمان. انتشارات کرمانشناسی.
روزنامه ایران. ج 1، ج 2، ج 3. (1375). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
روزنامه عصر جدید. (1335). شماره 82.
روزنامه وقایع اتفاقیّه. ج 1. (1373). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
روزنامه وقت. (1328). شمارههای 20 و 50.
روستایی، محسن. (1382). تاریخ طب و طبابت در ایران. ج 1، ج 2، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
سایکس، سرپرسی. (1377). تاریخ ایران. ج 2. (ترجمه: سیدمحمدتقی فخر داعی گیلانی). تهران: انتشارات دنیای کتاب.
سپهر، عبدالحسین. (1368). مرآة الوقایع مظفری و یادداشتهای ملکالمورخین. تهران: انتشارات زرین.
صنعتیزاده کرمانی، عبدالحسین. (1346). روزگاری که گذشت. بیجا: چاپخانه گیلان.
فیروز میرزا (فرمانفرما). (1360). سفرنامه کرمان و بلوچستان. تهران: انتشارات بابک.
کتّانی، عبدالحیّ. (1384). نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام. (ترجمه: علیرضا ذکاوتی). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کرمانی، محمدکریم. (بیتا). رسالة حقائق الطب. بیجا. بینا.
ــــــــ، ــــــــــــــ. (1367). دقایق العلاج. ج 1، ج 2. (ترجمه: عیسی ضیاء ابراهیمی). کرمان: چاپخانه سعادت کرمانی.
کرمانی، ناظمالاسلام. (1362). تاریخ بیداری ایرانیان. بخش اول. تهران: انتشارات آگاه ـ نوین.
مجموعه مقالات درباره طب سنتی ایران (1362)، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
محقق، مهدی. (1387). مجموعه متون و مقالات در تاریخ و اخلاق پزشکی اسلام و ایران. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مریت هاکس. (1368). ایران، افسانه و واقعیت، خاطرات سفر ایران. (ترجمه: محمدحسین نظری نژاد، محمدتقی اکبری). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مستوفی، عبدالله. (1371). شرح زندگانی من. تهران: انتشارات زوّار.
ناصری، محسن، (1384)، دهکده سلامتی، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ناصری، محسن و دیگران، (1386)، مروری بر کلیات طب سنتی ایران، تهران: مؤسسه نشر شهر.
نشریه تربیت، (نخستین نشریه روزانه غیردولتی ایران). ج 1، ج 2. (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با همکاری سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزش.
نیکپور، مجید. غفارینژاد، علیرضا. (1377). پیشینه پزشکی کرمان در سده اخیر. کرمان: ناشر سازمان اسناد ملی ایران (مدیریت منطقه کرمان).
وثوقی، علیاکبر. (1380). تاریخ تمان و فرهنگ سیرجان. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
وزیری، احمدعلیخان. (1353). تاریخ کرمان (سالاریه). ج 2. تهران: انتشارات علمی.
ویلم، فلور. (1386). سلامت مردم در ایران قاجار. (ترجمه: ایرج نبیپور). تهران: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ـ مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی.
هدایت، رضاقلیخان. (1339). روضه الصفای ناصری. ج 9. تهران: انتشارات کتابفروشیهای مرکزی پیروز ـ خیام.
ب) منابع لاتین
Afrend of Iran, Dawdson. The Doctor. G.E. Dowdson of Iran. (1940). London: Highway press.
Sykes, Ella. (1898). Through Persia on a Side – Saddle. Vol1. Philadelphia.
- چکیده مشاهده شده: 940 بار
- PDF (English) دانلود شده: 1059 بار